Tíminn - 24.08.1990, Blaðsíða 14

Tíminn
Föstudagur 24.,ágúst 1990.
AÐ UTAN

Charles Taylor réttir stuðningsmönnum sínum í Monrovíu blóði drifnar hendur sínar.
Helför skæruliða
á leið til Monrovíu
Aldraður líberskur maður, íklæddur stuttbuxum og
grænni skyrtu, var ekki hermannlegur á að líta. En það
leyndi sér ekki að skæruliðar ætluðu sér ekki að sleppa
honum. „Ég bið ykkur, ég grátbið ykkur,“ kveinaði hann,
og augun stóðu á stilkum af skelfingu þegar honum var
ýtt til hliðar til að gera böðlum hans hægara um vik.
Agalausir skæruliðar drepa alla sem þeir hafa minnsta grun um
að séu þeim andstæðir.
Uppreisnarmennimir, sem beij-
ast við að steypa Samuel Doe for-
seta af stóli, era ekki orðlagðir íyr-
ir skotfimi, jafnvel ekki af stuttu
færi. Fyrsta skotið hæfði gamla
manninn í fótinn og hann féll til
jarðar, veinandi af kvölum. Það
þurfti þrjú skot til viðbótar til að
binda enda á þjáningar hans.
Skæruliðar á leið til höfuðborgar-
innar Monroviu, þar sem Doe held-
ur til í glæsihöll á fjallstindi, höfðu
verið króaðir af í úthverfi í austur-
hluta borgarinnar. En » síðustu viku
komust þeir inn í borgina sjálfa
þegar hefndarþorsti þeirra hafði
margfaldast eftir að þeir höfðu
staðið í sömu sporum i heilan mán-
uð. „Við ætlum að drekka blóð Do-
es í dag,“ sagði einn þeirra kok-
hraustur, en ekki rættust þau orð.
Leiðtogi þeirra, Charles Taylor,
fyrrverandi bifvélavirki, hvatti
i menn sína til að ná borginni á sitt
vald áður en 2000 manna herlið,
sem væntanlegt var frá Vestur-Afr-
íku í vikunni, kæmist á staðinn.
Verkefni þessara friðarsveita var að
halda honum í skefjum ftam að
kosningum.
Ekki þykir líklegt að hersveitir
skæruliða komi til með að beija að
dyrum hjá Doe á næstu dögum.
Þeir eru illa þjálfaðir, óagaðir og
mæta harðri andspymu ftá her-
sveitum ríkisstjómarinnar sem hafa
hvergi látið deigan síga.
Að ferðast með 50 manna ftam-
varðasveit skæruliðanna er ógn-
vekjandi og jafnframt fáránleg lífs-
reynsla. Sumir eru búnir til orustu
með kvenhárkollur og í kjólum.
Einn var með rósótta klósettsetu-
hlíf á höfðinu. Enn einn sprangaði
um í sokkum frá Pan Am flugfélag-
inu. Hin fáu farartæki þeirra eru
sama merkinu brennd. Þau minna
helst á neðanjarðarlestir, útkrotaðar
í slagorðum, t.d. „Hér kemur dauð-
inn“ og „Engin uppgjöf, hörfum
aldrei“.
Það eina sem slær við aðdáun
þeirra á fáránlegum fatnaði er
drápsfysnin. Það er ranghermi að
kalla Líberíu sláturhús. í sláturhús-
um er þó reynt að drepa dýr á
mannúðlegan hátt; hér eru menn
stráfelldir af dýrslegri grimmd. Öll
merki um mannúð eða bræðralag
hafa vikið fyrir óstjómlegu hatri
milli ættflokka.
Skæruliðamir hafa skilið eftir sig
slóð dauðra manna, sem flestir, líkt
og gamli maðurinn, voru drepnir
vegna þess eins að grunur lék á að
þeir væru af ættflokki Does. „Við
heyrðum hann tala Krahnmál-
lýsku,“ sagði skæruliðinn sem
skaut öldunginn með köldu blóði.
Meðal annarra fómarlamba var
ung móðir með smábam sem engd-
ist á jörðinni í fleiri mínútur áður
en helstriðinu lauk. Á krossgötum
rétt við vígstöðvamar vora að
minnsta kosti tólf manns teknir af
lífi eftir að hafa verið dregnir af
handahófi út úr röð flóttamanna.
Þeir vom dregnir á bak við vegg,
einn í einu, og skotnir. Á meðal
þeirra var gömul kona sem gekk
við staf. Unglingsdrengur, bama-
bam hennar, reyndi að bjarga sér á
flótta en náðist og var dreginn æp-
andi til baka og drepinn. Glæpur
þeirra var að vera af Mandingo ætt-
flokknum sem skæmliðar hata
mest að frátöldum Krahnmönnum.
Það er erfitt að giska á hversu
margir hafa verið drepnir á þennan
hátt. Af líkunum sem varða vegina
má þó ætla að þeir skipti hundmð-
um.
Fréttamenn sem vcrða vitni að
slíkum atburðum em frávita vegna
ráðleysis síns. Blaðaljósmyndarar
hika við að taka upp myndavélar
sínar af ótta við að það leiði til enn
eins morðsins því skæmliðar em
æstir i að láta skrásetja og ljós-
mynda viðurstyggilegar athafnir
sínar.
Þeir einu á þessum slóðum sem
gætu haft einhver áhrif á gang mála
hafa látið hjá líða að gera það.
Meðan á morðunum stóð mátti
heyra í þyrlum bandaríska sjóhers-
ins, en þær em hluti af flota hersins
sem er staðsettur úti fyrir strönd-
inni og hefur unnið við að flytja
bandaríska íbúa Líberíu og sendi-
ráðsstarfsmenn til nágrannaríkisins
Sierra Leone.
„Við viljum ekki þurfa að fást við
þá,“ segir einn skæmliðinn. Taylor
hefur svarið að allri erlendri íhlut-
un verði svarað af fyllstu hörku og
þar með valdið ótta um að koma
vestur-afnsku hersveitanna verði
aðeins til að auka á vandann.
Taylor granar að Nígeríumenn
Það eina sem slær
við aðdáun þeirra á
fáránlegum fatnaði er
drápsfýsnin. Það er
ranghermi að kallá Lí-
beríu sláturhús. í slát-
urhúsum er þó reynt
að drepa dýr á mann-
úðlegan hátt; hér eru
menn stráfelldir af
dýrslegri grimmd. Öll
merki um mannúð
eða bræðralag hafa
vikið fyrir óstjórnlegu
hatri milli ættflokka.
hafi hug á að bjarga Doe, fymim
bandamanni sínum. Doe, sem hefur
varla stigið út fyrir dyr bústaðar
síns svo vikum skiptir og er sagður
sídmkkinn, er talinn fagna ihlutun-
inni. Hún er hans eina undankomu-
leið.
Prins Johnson, sem stjómar öðr-
um skæmliðahópi, styður erlenda
íhlutun líka heilshugar. Hann hélt
um skamma hríð 16 gíslum, þar af
fjómm Bretum, í þeirri von að það
kynni að vekja Bandaríkjamenn til
dáða.
Johnson var næstráðandi Taylors
þegar uppreisnin hófst fyrir átta
mánuðum, en síðan skildi leiðir.
Hann hefur mun færri menn en Ta-
ylor en hefur þó komist nær bústað
Does og í síðustu viku hélt hann
því fram að morðtilræði hans
manna við Doe hefði naumlega
mistekist. Síðan hafa borist fréttir
af átökum milli skæraliðahópanna
tveggja.
Þrátt fyrir þær hörmungar sem
Monrovía hefur þegar mátt þola
óttast margir að enn frekara blóð-
bað sé í uppsiglingu. Skæmliðamir
tilheyra Gio og Mano ættflokkun-
um en hatur þeirra á Krahnmönn-
um á rætur að rekja til þeirra for-
réttinda sem þeir síðasttöldu hafa
notið í valdatíð Does frá 1980.
Hellt hefiir verið olíu á eldinn með
fjöldamorðum stjómarhersins á yf-
ir 600 Mano- og Giomönnum sem
vom á flótta og höfðu leitað hælis í
lútherskri kirkju. Rotnandi líkin
em enn á staðnum, sum hangandi
hálf út um glugga kirkjunnar þar
sem menn vom skotnir á flóttan-
um. Prestur einn sagðist hafa talið
um 200 lík á jarðhæðinni og yfir
400 konur og böm á efri hæðinni.
Skæmliðamir era nú skammt frá
kirkjunni og búast má við að
hefndaræði þeirra aukist um allan
helming þegar þeir líta valinn.
Sendifulltrúar hafa mælst til að
kirkjan verði brennd til að koma í
veg fyrir kólemfaraldur.
Sendifulltrúar hafa verið i stöðugu
fjarskiptasambandi vegna fyrir-
spuma varðandi þá hættu sem
steðjar að erlendum íbúum á svæð-
inu. Frakkland hefur lokað sendi-
ráði sínu og ítalski sendiherrann
var fluttur úr landi. Ameriska
sendiráðið er litið meira en nafnið.
Breska sendiráðið starfar enn, að
sögn vegna þess að sendiherrann er
tregur til að yfirgefa hið sökkvandi
skip á undan kollega sínum frá
Bandaríkjunum. Hann hefur mik-
inn áhuga á fuglafræði og hefur
valið sér dulnefnið „gjóður“ í sam-
skiptum sínum við önnur sendiráð.
Það sem eftir stendur af stjómar-
hemum á í engin hús að venda.
Þeim hefur nú verið skipað að veija
nánasta umhverfi bústaðar Does og
börðust þar fyrir lífi sínu í byijun
mánaðarins, þeir fara ekki i graf-
götur með hver örlög þeirra verða
efþeir verða sigraðir. Skæmliðam-
ir skirrast ekki við að skeyta skapi
sínu á stjómarhermönnum að þeim
látnum. Fyrir utan ítalska sendiráð-
ið spörkuðu skæmliðamir í lík eins
þeirra og hrópuðu að því ókvæðis-
orð.
Skæraliðamir virtust ekki hafa
miklar áhyggjur af hugsanlegum
gagnárásum þegar þeir þrömmuðu
áffam í rigningunni og spjölluðu
saman af ákafa. Þeir fóm framhjá
vestur- þýska sendiráðinu þar sem
verðir iklæddir skotheldum vestum
störðu orðvana á skæmliðana sem
sumir hveijir dilluðu sér i mjöðm-
unum og sungu hástöfum.
Skyndileg skothríð frá stjómar-
hermönnum í nágrenninu varð þess
valdandi að þeir þutu í skjól hver
um annan þveran.
Her Does, sem áður var nær ein-
göngu heiðursvörður, er jafnilla
agaður og andstæðingamir. Áður
en til þessara síðustu átaka kom var
starfsmaður utanríkisþjónustunnar
spurður hvemig á því stæði að
stjómarhermenn beindu vopnum
sínum á haf út í svo miklum mæli.
Svarið var einfalt: „Það er um það
bil það eina sem þeir era færir um
að hitta.“
Eftir þvi sem skæraliðamir hafa
fært sig upp á skaftið, hafa stjóm-
arhermenn lært að aga sig betur. Á
meðan skæmliðamir drita skotum
sínar í allar áttir, skjóta hinir nú að-
eins þegar skotmark er í sjónmáli.
Að þessu sinni stóð bardaginn í
rúma klukkustund og þegar myrlcur
skall á dró stjómarherinn sig í hlé.
Skæraliðamir hópuðust saman að
nýju, ákveðnir f að halda stöðu
sinni og halda innrásinni áffarn
daginn eftir.
í þeirri von að geta forðast átökin
hafa þúsundir Liberiumanna, ber-
andi eigur sínar á höfðinu, flúið
borgina. Þjóðvegimir era yfirfullir
af flóttamönnum sem þramma sína
leið ofurseldir miskunnarleysi
skæmliðanna.
Sum fómarlamba skæmliðanna
era valin vegna þess að þau em
með rendur á fótleggjunum sem, að
sögn skæmliða, gefa til kynna að
þau hafi íklæðst hermannaklos-
sum.
Böðlum skæraliða virðist hugtak-
ið miskunn gersamlega framandi.
„Eg er góður maður,“ staðhæfði
skæmliðinn sem hafði skotið
gamla manninn á svo stuttu færi að
reykinn lagði upp af líkinu. „En
þessar skepnur drápu systur mina.
Ég get líka sýnt grimmd."