Tíminn - 29.08.1990, Blaðsíða 7
Miðvikudagur 29. ágúst 1990
Tíminn 7
Samtenging
evrópskra verö-
bréfamarkaða
„Verið er að taka til við út-
færslu uppdrætti (design) að al-
þjóðlegu kerfi upplýsinga um
verð hlutabréfa, sem verða kann
að stærsta hlutabréfamarkaði
Evrópu ... Fyrsti áfangi þeirrar
tiltektar lýtur að rafeindalegri
söfnun upplýsinga um verð
hiutabréfa á markaði hvers lands
... A öðrum áfanga hennar munu
notendur geta æskt upplýsinga
úr kerfinu, þannig að þeir verði
ekki aðeins óvirkir viðtakendur.
A þriðja áfanganum kæmi til
fullveðja sölukerfis fyrir helstu
hlutabréf í Evrópu. — Samt sem
áður hafa markaðir (EBE-)landa
aðeins fallist á fyrsta skrefið, og
þá aðeins hugmyndina." Svo
sagði Financial Times frá 19.
apríl 1990. — Frá tveimur
helstu tillögunum í þessum efn-
um, annarri franskri, hinni
breskri, sagði Time 13. ágúst
1990:
„Franska tillagan. (Regis)
Rouselle (formaður hlutabréfa-
markaðarins í París), leggur til,
að sett verði upp „evrópsk skrá“
yfir 300 altraustustu hlutabréfn,
— svo sem í Daimler- Benz, Fi-
at og BP. Þessi 300 hlutabréf
yrðu skráð á öllum hlutabréfa-
mörkuðum í EBE-löndum og
samtengt rafeindalegt upplýs-
ingakerfi sýndi verð og umfang
viðskipta í ecu á öllum skjám.“
„Breska tillagan. Andrew
Hugh Smith, formaður Alþjóð-
lega hlutabréfamarkaðarins I
London, hefur aðra uppástungu.
Til hvers er verið að taka saman
„evrópska skrá“, úr því að fjöl-
þjóðlegum hlutabréfamarkaði
hefur þegar verið á komið: hinni
árangursriku sjálfvirku alþjóð-
legu verðskráningu hlutabréfa-
markaða (Stock Exchange Auto-
mated Quotation Intemational,
SEAQ) ...? SEAQ, tölvuvætt
viðskiptakerfi, sem tekur til 700
hlutabréfa í um 20 löndum,
stendur nú aðeins til boða Qár-
sýslustofnunum, svo sem bönk-
um og lífeyrissjóðum, sem eiga í
miklum viðskiptum... En þvi
verður auðveldlega umbreytt til
afnota fyrir einstaka viðskipta-
aðila.“
Fáfnir
200.
ártíð
Adams
Smith
Tvö hundraðasta ártíð Adams
Smiths var 17. júlí 1990. Þess
minntist Economist 14. júlí 1990:
„Smith fann ekki hagfræðina upp.
Joseph Schumpeter hafði orð á, að
í Auðlegð þjóðanna væri ekki
„nein greiningar hugmynd, megin-
regla né aðferð, sem væri algerlega
ný.“ Afrek Smiths var að fella sam-
an alfræðilega innsýn, ffóðleik og
skemmtileg dæmi (anecdote) og að
vinna úr þeim byltingarkennda
kenningu. Ur varð meistaraverk,
áhrifamesta bókin um hagffæði,
sem nokkru sinni hefur út komið...
Nú á dögum er Smith iðulega álit-
Adam Smith.
inn málsvari einkahagsmuna. Það
er misskilningur. Smith sá ekki sið-
ffæðilega dyggð í eigingimi; þvert
á móti sá hann hættur hennar. Enn
síður var hann málsvari auðmagns
gagnvart verkafólki (hann talaði
um „illa ágimd“ kapitalista) eða
upphafningar burgeisa yfir alþýðu
... Fjarri því að lofa einkahagsmuni
sem dyggð leit Smith einungis á þá
sem hreyfiafl efnahagslífs. I Auð-
legð þjóðanna skýrði hann út,
hvemig sú hneigð, þótt hættum
bjóði heim, verði virkjuð samfélag-
inu til góða.“
Stígandi
Vanburöugur kapítalismi. Sovéskir hermenn gera innkaup hjá kaupkonu í Dresden.
Einkaeinokun í stað
ríkiseinokunar í
AustuhÞýskalandi?
Uppkaup vestur-þýskra og útlendra stórfyrirtækja
á austur-þýskum Kombinate (eignarhaldsfélög-
um ríkisins) ræddi Economist 18. ágúst 1990:
„Kennslubókardæmi þess, hvernig ekki skuli að
farið,“ hraut út úr Wolfgang Kartte, forstöðu-
manni eftirlits vestur-þýska sambandsríkisins
með kartel-samtökum (ath. sammælum stórfyrir-
tækja um skiptingu markaðar sín á milli og verð-
lagningu) um fyrirhugaða sölu austur-þýska raf-
magnsiðnaðarins til þriggja stórra vestur-þýskra
fyrirtækja.
Eignarhlutur helstu
flugfélaga í öðrum
helstu flugfélögum
Flugfélag Útlendur Stasrð
eignarhlutur hlutar í%
Air Europe Air Europe —
(Ítalía)
AirEurope
(V.-Þýskal.)
AirEurope
(Noregur)
AirEurope
(Spánn)
Air France Austrian
49
35
25
1.5
Það er þó aðeins eitt dæmi af mörg-
um. Vestur-þýsk risaíyrirtæki svo
sem Allianz, Deutsche Bank og Da-
imler-Benz hafa hrifsað til sín stóra
bita af austur-þýska markaðnum, en
hluti reikningsins hefur fallið á rikið,
sem gengið hefur í ábyrgð fyrir sum
Kombinate. Nema umskipti verði, er
hætta á, að efhahagsskipan Austur-
Þýskalands umbreytist úr einskærri
opinberri einokun í eins konar einok-
un (einkaaðila).“
„Bardaginn er ekki tapaður. Tæki-
færi býðst til að snúa and- samkeppn-
ÞJOÐFUNDI SLITIÐ
BBC, breska ríkisútvarpið, var sem
hið íslenska sitjandi þjóðfundur, með-
an það var og hét, en degi þeirra hall-
aði, þegar sjónvarp hófst á loft og síð-
an útsendingar einkastöðva. Á Bret-
landi eru nú í burðarliðnum ný út-
varpslög, sem hasla einkastöðvum
víðan völl (eða viðskiptalegum
stöðvum, eins og þær eru neftidar þar-
lendis). Sagði Economist svo ffá 7.
júlí 1990:
„Fyrirhugaðar breytingar á lögunum
munu veita aukið ffelsi til útvarps,
sem virðist jafnvel hafa komið starf-
andi útvarpsaðilum á óvart. Fyrir
þremur árum voru landsstöðvar og
staðarstöðvar BBC allsráðandi á
markaðnum. í hveijum landshluta
geta aðeins tvær staðarstöðvar út-
varpað, — önnur hljómlist, hin mæltu
rnáli. — Græna skýrsla rikisstjómar-
innar 1987 var fyrsti öflugi breytinga-
hvatinn. Spá hennar um skyndilega
fjölgun viðskiptalegra stöðva hlaut að
rætast, því að hún kom stjómamefhd
óháðs útvarps (Independent Broadc-
asting Authority, IBÁ), til að neyta til
fulls heimildar sinnar (þá enn að
mestu ónýttrar) til að veita ný leyfi til
útvarpsrekstrar. Fyrstu viðbrögð IBA
vom þau að segja leyfishöfum, sem
útvörpuðu samtimis á AM- og FM-
bylgjum, — einkum tveimur í Lond-
on, Capital Radio (hljómlist) og LBC
(mælt mál), — að hvor bylgjulengd
yrði að hafa sína dagskrá. Síðan hefur
IBA leitað eftir nýjum umsóknum um
útvarpsleyfi.“
„í næstu útvarpsbyltingu felst eink-
um, að völ verður á enn fleiri lands-
og staðar-stöðvum. Þremur óháðum
aðilum verður veitt leyfi til útsend-
inga um land allt. Ein mun flytja
hljómlist, önnur mælt mál, en hinni
þriðju hefur enn ekki verið sniðinn
stakkur. Leyfishafar staðarstöðva
ráða sjálfír, hvers konar dagskrá þeir
senda út... Landsstöðvar verða veittar
hæstbjóðendum. (Virgin, ITN og
Carlton Communications eru höfð á
orði). En umsækjendur um staðar-
stöðvar þurfa einungis að sýna IBA
ffam á, að þeir hafi upp á nýtt að
bjóða, — eitthvað annað en í boði er.“
„Varðhundur nýju stöðvanna verð-
ur Radio Authority, afsprengi núver-
andi IBA... og (hyggst það) veita ár-
lega 30 ný leyfi næstu fimm ár. Þeg-
ar eru horfur á, að viðskiptalegum
stöðvum hafi fjölgað upp yfir 100 í
árslok 1990, en þær voru 49 í lok
1988“
Stígandi
is hneigðinni við, þar sem eru sam-
skipti Lufthansa og Interflug, austur-
þýska ríkisflugfélagsins. Lufthansa
hyggst taka 26% forræðishlut f hinu
litla Interflug-flugfélagi Austur-
Þýskalands. Lufthansa kveðst munu
hjálpa Intcrflug til að endumýja flug-
flota sinn, en láta það starfa á eigin
vegum. Kartte finnur hins vegar þef
af einokun í bígerð. Skrifstofa hans
telur, að Lufthansa hyggist koma í
veg fyrir, að fyrirtæki á borð við Brit-
ish Airways umbreyti austur-þýska
flugfélaginu í innlendan keppinaut.“
Vaxandi atvinnuleysi
í Austur- Þýskalandi
I lok júli voru 272.017 atvinnulaus-
ir í Austur-Þýskalandi, nálega tvöfalt
fleiri en í lokjúní (142.096), og af 8.8
milljónum verkafólks í landinu unnu
656.000 skertan vinnudag. Horfur
era á, að atvinnuleysi í landinu vaxi
enn ört næstu mánuði.
Flugfélög hópa sig
Evrópsk flugfélög og önnur hópa
sig. SAS og Swissair skiptust á 7,5%
hlutabréfa sinna 11. júní 1990. Alital-
ia gerði nokkram dögum áður sam-
starfssamninga við Iberia og USAir.
Singapore Airlines og Swissair munu
skiptast á 2% hlutabréfa sinna fyrir
árslok. British Airways og KLM
æskja leyfis framkvæmdastjómar
EBE til nokkurs sameiginlegs áætl-
unarflugs með Sabena undir heitinu
Sabena World Airlines. Air France
hefur æskt leyfis framkvæmdastjóm-
arinnar til yfirtöku sinnar á UTA og
Airlnter og samstarfs við Lufthansa.
EuroBerlin 51
Euskal Air (Spánn) 20
All Nippon Austrian 5
American Air New Zealand 7,5
Airlines
Ansett American West 24,5
Ansett New Zealand 100
British Sabena World 20
Airways
Delta Singapore Airlines 5
Swissair 5
ElAl North American 24,9
Finnair SAS 5,1
Japan Air New 2Iealand 7,5
Airlines
KLM AirUK 14,9
Delta Air (Belgía) —
Northwest 4.9
Luflhansa Austrian 10
Caigolux 25
Interflug 25
Viva 50
Sun Express (Týrkland) 40
Qantas AirNewZealand 20
Sabena Universaire (Ítalía) 49
SAS Airlines of Britain 24,9
Finnair 5,1
LANChile 30
Swissair 7,5
Texas Air 9
Singapore Delta 5
Swissair 5
Swissair Austrian 10
Delta 5
SAS 7,5
Singapore Airlines 5
Heimild: Economist InteUigence Unit