Tíminn - 29.08.1990, Blaðsíða 14

14 Tíminn
Miðvikudagur 29. ágúst 1990
Tilraunastöð Skógræktarinnar á Mógilsá. Þar er nú heldur tómlegt um að litast og deilt um eignarrétt á rannsóknum. Tímamynd: Ámi Bjarna.
HVER ER AÐ SKEMMA
HVAÐ FYRIR HVERJUM?
Vegna fréttar í Tímanum föstudaginn 24. ágúst um horf-
in rannsóknagögn og ónýtar tilraunir á Rannsóknastöö
Skógræktarinnar að Mógilsá, vilja undirritaðir koma til-
dögum þessa afmarkaða máls á framfæri.
-- j
SKÓGRÆKT RlKiSINS
MOGILSÁ
' ... ' ■ rannsoknastoð
swg§jliir GROorarstÓð
Kollafirðinum undir Esjuhlíðum er mikil gróðrarstöð og
margvíslegar rannsóknir unnar.
Steingdmur J. Sigfusson landbún-
aðarráðherra boðaði skipulags-
breytingar á Rannsóknastöðinni
með bréfi dagsettu 15. maí 1990.
Ákvörðun ráðherra fól m.a. í sér að
stjóm fjármála og starfsmannahald
skyldi aðskilið frá faglegum þáttum
starfseminnar, og dregið úr áhrifúm
starfsmanna á rekstur Rannsókna-
stöðvarinnar og verkefhaval.
Starfsmenn stöðvarinnar gátu ekki
sætt sig við þessar breytingar og
sögðu störfúm sínum lausum frá og
með 1. október 1990 með bréfúm
dagsettum 15. og 16. maí.
Uppsagnarfresturinn var fjórir og
hálfúr mánuður og miðaðist við að
nægur tími gæfist til að ljúka sem
flestum verkefnum og ganga frá
öðrum, þannig að sem minnst tjón
hlytist af brotthvarfi starfsmanna
stöðvarinnar. Næstu daga á eftir
reyndi forstöðumaður stöðvarinnar
ítrekað að fá fúnd með landbúnað-
arráðherra um skil á verkefhum og
starfslok, en án árangurs.
Strax var hafist handa um að leita
leiða til að bjarga þeim verkefnum,
sem sýnilega var ekki mögulegt að
ljúka á árinu. Til dæmis var fúndað
með Sveini Runólfssyni og Stefáni
Sigfússyni frá Landgræðslu ríkisins
um samstarfsverkefni stofnananna
tveggja og ffamtíð þess.
Starfsemin lamast
Þessu björgunarstarfi lauk skyndi-
lega um mánaðamót maí og júní,
þegar landbúnaðarráðherra ákvað
án samráðs og fyrirvaralaust að
víkja dr. Jóni Gunnari Ottóssyni,
forstöðumanni Rannsóknastöðvar-
innar, úr starfi, eins og kunnugt er.
Ráðherra vék þar með þeim aðila af
staðnum, sem ber ábyrgð á öllum
%'erkefnum og hafði einn nauðsyn-
lega sýn yfir alla starfsemina. í hans
stað setti ráðherra Jón Loftsson
skógræktarstjóra yfir Rannsókna-
stöðina, en hann hafði hvorki undir-
búning né tíma til starfsins, eins og
fljótlega kom í ljós.
Starfsmenn Rannsóknastöðvarinn-
ar vöruðu landbúnaðarráðherra ít-
rekað við þessum mannaskiptum
og bentu á að með þessu væri öllum
verkefnum stöðvarinnar stefht í
voða. Áður hafði verið reynt að út-
skýra fyrir ráðherra hvers vegna
þær breytingar, sem hann boðaði á
skipulagi stöðvarinnar, myndu
veikja rannsóknastarfið og draga úr
áhuga starfsmanna á vinnu sinni. Á
þessi sjónarmið hefúr aldrei verið
hlustað. Mikilvægi rannsókna og
hlutverk Rannsóknastöðvarinnar í
skógræktar- og landgræðslustarfi
hefúr aldrei verið haft að leiðarljósi
þegar ákvarðanir hafa verið teknar
af ráðherra í þessu máli.
Ekki hefúr verið unnið að rann-
sóknum síðan ráðherra vék for-
stöðumanni úr starfi. Júnímánuður
var eyðilagður og þar með sumarið
allt með endalausum fúndum og yf-
irheyrslum með skógræktarstjóra,
landbúnaðarráðherra og embættis-
mönnum landbúnaðarráðuneytis.
Tíminn á milli funda nýttist illa, því
sérfræðingar urðu af ýmsum ástæð-
um að taka á sig störf annars starfs-
fólks og skógræktarstjóri var á sí-
felldum þeytingi milli Egilsstaða
og útlanda og skildi stöðina eftir
stjómlausa og peningalausa á með-
an. Nú síðast sat hann heimsþing
rannsóknarmanna í skógrækt sem
haldið var í Kanada! Góður starfs-
andi á Rannsóknastöðinni var að
engu orðinn, starfsfólk tvístraðist
og starfsemin var eyðilögð. Fullri
ábyrgð er hér lýst á hendur skóg-
ræktarstjóra og landbúnaðarráð-
herra vegna þess skaða sem orðinn
er á rannsóknum í þágu skógræktar
á íslandi.
Reynt aö varna tjóni
Þrátt fýrir að ráðleggingar hafi
verið virtar að vettugi, reyndu
starfsmenn að gera sitt besta til að
vama tjóni. Strax um mánaðamót
maí og júní var gengið frá öllum
þeim verkefnum, sem komin vom
það langt að niðurstöður gætu nýst
skógræktarfólki, og skýrslur um
þau gefhar út. Einnig var reynt að
koma öðmm verkefhum þannig
fyrir að lítiil skaði yrði, þótt ein-
stökum framkvæmdum væri frestað
um einhvem tíma, og skapa þannig
svigrúm til að bjarga þeim rann-
sóknagögnum sem eftir var að
vinna úr.
Eins og staða mála var orðin í júní-
lok, ákváðu starfsmenn sjálfir að
leggja megináherslu á tvö af aðal-
verkefnum stöðvarinnar: samstarfs-
verkefhi við Kanadamenn og iðn-
viðarverkefni. Brýnt var að koma
þessum verkefhum áleiðis vegna
mikilvægis þeirra, og var sumarfri-
um skotið á frest þess vegna.
Við teljum að okkur hafi tekist að
tryggja framgang samvinnuverk-
efnisins við Kanadamenn og þökk-
um eftirtöldum mönnum fyrir
þeirra þátt í því: Dr. Alexander Ro-
bertson, sérfræðingi við Rann-
sóknastöð kanadísku ríkisskóganna
á Nýfundnalandi, dr. Halldóri Þor-
geirssyni, plöntulífeðlisfræðingi á
Rannsóknastofhun landbúnaðarins,
og Sveini Runólfssyni land-
græðslustjóra og öðram starfs-
mönnum Landgræðslu rikisins sem
hlut áttu að máli.
Hvað varðar iðnviðarverkefnið, þá
reyndum við eftir megni að tryggja,
að þeir bændur, sem við höfðum
samið við um framleiðslu á plönt-
Yfirlýsing
um og lofað áframhaldi samninga,
bæra ekki skarðan hlut frá borði.
Einnig var áhersla lögð á að bjarga
verkefhinu i heild og sjá til þess að
staðið væri við loforð til bænda,
sem lögðu til lönd undir þessa
skógrækt. Hvortveggja var mjög
erfitt, vegna þess að skógræktar-
stjóri og landbúnaðarráðherra af-
þökkuðu ítrekað nauðsynlega að-
stoð dr. Jóns Gunnars Ottóssonar.
Þar með var komið í veg fyrir að
sérþekking Jóns Gunnars á verk-
efninu nýttist. Þess í stað vora sér-
fræðingar kallaðir til ábyrgðar, tor-
tryggðir og yfirheyrðir um atriði í
sambandi við stjómun og fjármál
verkefhisins, upplýsingar sem Jón
Gunnar gat einn miðlað. Bændur
máttu þola þessa framkomu sömu-
leiðis. Núna era líkur sáralitlar á að
þessu verkefhi verði bjargað.
Öilum leiðum hafnaö
Við höfum, ásamt öðram starfs-
mönnum, margoft boðist til að taka
að okkur og ljúka þeim verkefnum,
sem við voram að fást við sem
verktakar í samráði við Landbúnað-
arráðuneyti, en þeirri leið hefúr ver-
ið hafhað án skýringa. Við eram
þrátt fyrir þetta reiðubúnir til að
koma þeim verkefnum, sem vora
hafin og gagnasöfhun skammt á
veg komin, i hendur hæfra vísinda-
manna sem kunna að verða ráðnir
að Rannsóknastöðinni, en það hefúr
strandað á þeirri einfoldu staðreynd
að slíkt fólk hefúr ekki verið tiltækt
ennþá. Við bjóðumst til að veita
slíku fólki allar nauðsynlegar upp-
lýsingar og aðstoð án endurgjalds
og höfúm oft áður boðist til þess.
Vandamál i sambandi við Kanada-
verkefhið vora leyst á líkan hátt.
Við höfúm t.d. bent á hæfan vis-
indamann til að ljúka ákveðnum
rannsóknum á víði (,,rótarskógar“),
enda brýnt að ljúka mælingum í
haust, svo þessar áragömlu tilraunir
nýtist íslenskri skógrækt. Þessum
ábendingum hefúr ekki verið sinnt
ennþá.
Sum verkefhin, sem unnið hefúr
verið að, eru með þeim hætti, að
gagnasöfnun er lokið og úrvinnsla
hafin. Enginn getur lokið þeim á
viðunandi hátt nema höfúndar
þeirra, aðrir geta ekki unnið úr
gögnum, túlkað niðurstöður og birt
án hættu á alvarlegum mistökum.
Slík birting samræmist heldur ekki
siðfræði vísindanna, né almennum
reglum um höfundarrétt. Þetta era
m.a. verkefni, sem við höfúm boð-
ist til að ljúka sem verktakar, og af-
hendum ekki öðram gögnin fyrr en
niðurstöður hafa birst. Dæmi um
verkefni sem þessi era rannsóknir í
umsjón Þorbergs H. Jónssonar og
dr. Jóns Gunnars Ottóssonar á
birkiskógum landsins, sem hófúst
árið 1987 og átti að ljúka 1991. í
framhaldi þeirra var ráðgert að gera
heildaráætlun um varðveislu og
meðferð allra íslenskra birkiskóga.
Einkennileg
framkoma
Við höfúm reynt að finna leiðir til
að koma í veg fyrir að verkefhi og
verðmæti fari forgörðum, þegar við
hættum störfúm á Rannsóknastöð-
inni. í stað þess að ræða vandamál-
in hafa skógræktarstjóri og embætt-
ismenn Landbúnaðarráðuneytis
lagt sig fram við að gera starfið að
Mógilsá tortryggilegt og dr. Jón
Gunnar Ottósson, fyrrverandi for-
stöðumann, ærulausan með dylgj-
um og rangfærslum. Skógræktar-
stjóri hefúr þar að auki skrifað bréf
þar sem veist er að undirrituðum á
ærameiðandi hátt.
Sumarleyfi okkar, sem við fengum
loksins að taka um verslunar-
mannahelgi, hefúr ekki verið virt.
Við höfúm verið kallaðir til fúnda
og ítrekað þurft að þola upphring-
ingar Áma Bragasonar, nýs for-
stöðumanns á Mógilsá. Þann 17.
ágúst krafðist hann þess i bréfúm að
við afhentum óskilgreind gögn á
Mógilsá fyrir kl. 16.00 þann 24. ág-
úst, þ.e.a.s. sama dag og umrædd
grein birtist i Tímanum um „hvarf*
gagna og „ónýtar tilraunir". Ami
bar bréfin út í eigin persónu og lét
kvitta fýrir móttöku. Hann gekk
jafnvel svo langt að aka f Munaðar-
nes og banka þar upp á f sumarhúsi
til að koma bréfinu til skila. Honum
var fúllkunnugt að undirritaðir yrðu
úti á landi ásamt fjölskyldum í sum-
arhúsum þá viku af sumarleyfi okk-
ar sem hann krafðist að við notuð-
um til að flytja pappír á Mógilsá.
Hvers vegna þarf að ónáða starfs-
menn í sumarleyfi til að skila ein-
hveijum ótilteknum gögnum á Mó-
gilsá, þar sem enginn er til að vinna
úr þeim? Við erum þar að auki enn i
starfi hjá Rannsóknastöðinni og
starfslok ennþá ófrágengin.
Lokaorð
Við munum ekki láta aðila innan
Landbúnaðarráðuneytisins hindra
okkur í að starfa áffarn að þekking-
arleit í skógrækt og ffæðslu á þessu
sviði, og munnlegar hótanir þeirra
og yfirlýsingar þar að lútandi breyta
þar engu. Við ætlum okkur að láta
áhugafólk um skógrækt og land-
græðslu njóta starfskrafta okkar í
ffamtíðinni.
Þorbergur H. Jónsson
Úlfur Oskarsson