Tíminn - 01.09.1990, Qupperneq 8

8 Tíminn
Laugardagur 1. september 1990
Steingrímur J. um deilu sína við Jón B.:
Ekki alvarleg tíðindi
Gustur hefur leikið um Steingrím J. Sigfússon landbúnaðar-
og samgönguráðherra um nokkurt skeið. Er það einkum
vegna orðahnippinga hans og Jóns Baldvins í fjölmiðlum.
Þær orðahnippingar hafa helst orðið út af drögum að nýjum
búvörusamningi, sem boða m. a. róttækar breytingar í
kindakjötsframleiðslu. Þau hafa mikið verið til umræðu í
vikunni og voru eitt helsta viðfangsefnið á aðalfundi Stéttar-
sambands bænda sem lauk á Reykjum í Hrútafirði í gær.
Steingrímur er í helgarviðtali Tímans að þessu sinni, til að
ræða þessi mál og fleiri.
- Deila ykkar Jóns Baldvins hefur vakið
athygli og margir átta sig ekki á hvem hátt
ber að túlka hana.
Menn geta að sjálfsögðu leikið sér að því
að túlka þetta út og suður. Staðreyndin er
sú, að hér hefúr komið til ákveðinna orða-
hnippinga í nokkmm málum, sem fyrir til-
viljun ber upp á sama tíma. Ef hvert mál
fyrir sig hefði komið upp einangrað og
með lengra millibili, þá er ég ekki viss um
að menn hefðu tekið mikið eftir því þó við
Jón Baldvin værum eitthvað ósammála.
Það er ekkert sérstakt samhengi þama á
milli enda em þetta óskyld mál. Eg held að
við séum báðir menn til að taka málefna-
lega afstöðu til hlutanna og af því ráðast
málalyktir. Eg held að þama séu ekki nein
alvarleg tíðindi á ferðinni. En vissulega er
þama um að ræða mikilsverð hagsmuna-
mál og um slík mál geta orðið meiri átök
heldur en smámál.
Samningur Jóns B.
kom á óvart
- Er andstaða ykkar við samning utanrík-
isráðherra við eigendur íslenska Aðalverk-
taka aðeins „búvömútbrot“, eins og kom
fram hjá Jóni Baldvin í DV á fimmtudag?
Nei, mér fmnst það nú skætingslegt hjá
Jóni, ástæðulaust og út í hött að gera slíku
skóna, enda verið að tefla saman alls
óskyldum málum. Viðbrögð okkar við
þessum samningi mótuðust einfaldlega af
því, að málið komst ekki á dagskrá rikis-
stjómarinnar fyrr en hálfum mánuði eftir
að utanrfkisráðherra undirritaði samning-
inn, án þess að við óbreyttir ráðherrar
hefðum hugmynd um að slíkt væri á dag-
skrá. Hinir stjómarflokkamir áttu enga að-
ild að þessum viðræðum og þess vegna
kom niðurstaðan fúllkomlega á óvart. Við
biðum hins vegar með yfirlýsingar um
málið, og biðum einnig eflir að það kæmist
á dagskrá ríkisstjómarinnar. Þá kom til
snarpra orðaskipta um málið og vinnu-
brögðin, þar sem meðal annars fjármála-
ráðherra benti á hvort ekki hafi verið
ástæða til að fjármálaráðuneytið ætti aðild
að samningagerðinni frekar en t.a.m. for-
maður fjárveitinganefndar - sem einnig er
í Alþýðuflokknum.
1 málefnisamingi þessarar samsteypu-
stjómar ólíkra flokka, var sérstaklega
kveðið á um þessa hluti. Málið var því við-
kvæmara en ella; að ráðherra eins flokks-
ins ásamt flokksbræðmm sínum í Iokuðum
hópi leiða þetta mál til lykta. Þessi sami
ráðherra hafði uppi býsna sver ummæli um
vinnubrögð mín við búvörusamninginn.
Eg gat þar af leiðandi auðvitað ekki annað
en bent á að hann taldi sig þess umkominn,
að vanda um við mig fyrir m.a. skort á
samráði, sem er að visu úr lausu lofti grip-
ið eins og ég hef gert ítarlega grein fyrir.
Einnig gagnrýndum við efhislega niður-
stöðu samningsins, en í stjómarsáttmála
var gert ráð fyrir að öll þessi mál yrðu tek-
in til endurskoðunar á kjörtímabilinu. Eg
hef alla tíð verið þeirrar skoðunar, að það
bæri með einum eða öðrum hætti að draga
hagnaðinn af þessari starfsemi inn í at-
vinnuuppbyggingu á Suðumesjum, nýta
hann til að mæta yfirvofandi samdrætti í
ffamkvæmdum hersins og undirbúa brott-
för hans. Við hefðum gjaman viljað taka
þátt í umræðu og skoðun á því, hvort sú
niðurstaða sem fékkst var endilega sú
besta sem hægt var að fá. Koma t.d. aðrar
leiðir til greina, til þess m.a. að ná þessum
gríðarlega hagnaði, sem þama hefur safn-
ast upp í skjóli einokunar, sem rikið hefúr
afhent þessum aðilum, og veita honum í at-
vinnuuppbyggingu. Það hefði til dæmis
komið til greina, ef ekki næðust ásættan-
legir samningar um uppskipti á þessum
hagnaði, væri ríkið ekki tilbúið til að
tryggja þessum aðilum áffamhaldandi
eignarrétt, svo talað sé hreint úr. í því ljósi
hlýtur ríkið að hafa nokkra samningsstöðu.
Eg hefði viljað sjá samtímis verða til nið-
urstöðu í þessu máli og öflugan atvinnu-
þróunarsjóð fyrir þetta svæði.
Spurning um þjóönýtingu
- Hyggist þið leggja til einhveijar breyt-
ingar á samningnum þegar hann verður
kynntur fyrir Alþingi?
Nú, get ég ekki svarað því og okkur hefúr
ekki gefist mikill tími til að ræða málið í
ljósi þessarar niðurstöðu. Menn eru ekki
endilega ósáttir við þá breytingu að ríkið
nái þama meirihluta, svo langt sem það
nær. Það hefúr lengi verið álit okkar
margra að ríkið ætti að eiga þessa starf-
semi, en það er ekki sama hvemig það er
gert. Hin hliðin á því máli er sú, það er ver-
ið að borga út úr fyrirtækinu gríðarlegan
arð, óheyrilegar fjárhæðir liggur mér við
að segja, sem verða teknar út á næstu fimm
árum. Ég set auðvitað stórt spumingar-
merki við það, hvort ekki sé með einum
eða öðmm hætti hægt að þjóðnýta, a.m.k.
einhvem hluta af þessum mikla uppsafn-
aða gróða, í þetta verkefni sem ég nefndi
áðan. Best hefði verið að slíkt tækist með
fijálsum samningum. Ef þeir vom ekki í
boði þá held ég að það hefði átt að skoða til
þrautar hvort stæðist að þjóðnýta að ein-
hveiju leyti þennan hagnað. Nú geri ég ráð
fyrir því að margir sjái á því tormerki og
fljótt á litið gæti það sýnst erfitt eins og ffá
málunum var gengið. En ekki gerir það
söguna betri, ef kemur svo i Ijós að þama
hefúr myndast stjómarskrárvarinn gróði
þessara fjölskyldna og dótturfyrirtækis
Sambandsins gegnum einokunaraðstöðu
gagnvart hermanginu.
Álver á Keilisnesi
veldur umhverfisröskun
- Eftir þér hefur verið haft í DV að þú
munir aldrei samþykkja álver á Keilisnesi.
Hversu mikið kapp leggur Alþýðubanda-
lagið á að álver verði byggt úti á landi?
Eg vil fyrst taka fram, að sú fyrirsögn
sem er höfð eftir mér í DV er blaðsins en
ekki mín. Hins vegar er orðrétt haft eftir
mér, að þingflokkur Alþýðubandalagsins
hefúr með samþykktum talað mjög skýrt,
að staðsetning álvers megi ekki verða til
þess að auka byggðaröskun. Menn geta
spurt, hvað staðsetning álvers á Keilisnesi
þýði, sem liggur nokkrum kílómetrum
sunnar en Straumsvík. Okkur sýnist óhjá-
kvæmilegt að viðurkenna þá staðreynd, að
Keilisnes er að sjálfsögðu innan atvinnu-
sóknar höfuðborgarsvæðisins. Það er nán-
ast hverfandi munur á því hvort talað er
um Straumsvík eða Keilisnes. Þess vegna
sýnist okkur blasa við, að ef sú ákvörðun
yrði tekin, þá muni umsvifm sem hér
sköpuðust og viðbótarþennsla á svæðinu
hafa mjög alvarleg áhrif, bæði bein og
óbein.
I öðru lagi, sem er ekkert síður mikilvæg-
ara, myndu sálrænu áhrifin af þeirri
ákvörðun gagnvart landsbyggðinni vera
rosaleg. Það yrði nánast rothögg ef stjóm-
völd, þrátt fyrir allar ræður og hátíðlegheit-
in um vilja til þess að tryggja jafnvægi í
byggð landsins og snúa þar vöm í sókn,
hefðu það síðan allt saman að engu þegar
svo stór ákvörðun ætti í hlut.
Varðandi Suðumesin, þá vil ég gera
greinarmun á annars vegar að byggja álver
á Keilisnesi, sem yrði sjálfsagt að verulegu
leyti mannað Reykvíkingum og fólki héð-
an af höfúðborgarsvæðinu, s.b.r. Straums-
vík og ef menn væm að tala um að stað-
setja svona fyrirtæki eiginlega á Suður-
nesjum, eins og ég kýs að kalla það.
Þ.e.a.s. á svæðinu milli Keflavíkur og
Sandgerðis, þar sem heimamenn stæðu
miklu betur að vígi gagnvart vinnu o.s.fr.
Ég óttast, að miklu minni búbót verði fyrir
sjálf Suðumesin, ef álverið verður staðsett
svo nærri Reykjavík sem Keilisnes er. Auk
þess sem Suðumesin hefur verið það land-
svæði sem hefúr komið fast á eftir Reykja-
vík hvað varðar fólksfjölgun, þó mér detti
ekki í hug að neita því að þar sér að ýmsu
leyti blikur á Iofti nú. Ég tel þess vegna
vænlegra að grípa til miklu sértækari ráða
gagnvart Suðumesjunum sjálfum og
byggðarlögunum þar.
Við emm ekki einir um þessa skoðun al-
þýðubandalagsmenn, þó við höfúm
kannski af mestri einurð borið hana fram.
Ég hygg að þeir séu æði margir þingmenn
landsbyggðarinnar í öllum flokkum, nema
ef vera skyldi Alþýðuflokknum, sem em
sama sinnis. Einnig held ég að þjóðin skilji
nauðsyn þess, að þetta mál verði ekki til
þess að hella olíu á hinn mikla eld byggða-
röskunar, sem bmnnið hefúr, og við verð-
um að slökkva hann. Það er ekkert síður
hagsmunamál höfðuðborgarsvæðisins,
sem verður fyrir ýmsum útgjöldum ef
byggðaröskun og fólksflótti heldur áfram.
Ég hygg að mesta umhverfisröskunin, sem
orðið gæti, af einni tiltekinni staðsetningu,
væri einmitt sú ef álverið yrði í nágrenni
höfúðborgarsvæðisins.
Mikil áhersla
á búvörusamning
- Hversu mikla áherslu leggur þú á að
gengið verði ffá nýjum búvömsamningi í
þessari rikisstjóm?
Ég hef ósköp einfaldlega verið að vinna
að þessu máli eins og lög bjóða. Það er
langæskilegast að niðurstaða fáist á þessu
hausti, þannig að menn séu a.m.k. því nær,
að grundvöllur liggi fyrir. Best væri ef
hann væri staðfestur og lagabreytingar
ættu sér stað í vetur.
Ég get fært fyrir því mörg efnisleg rök að
þetta sé nauðsynlegt og æskilegt. Ef við
settumst núna niður og hefðumst ekkert að
frekar, eins og mér virðist sumir leggja til,
þá yrðu þræðimir væntanlega ekki teknir
upp fyrr en á miðju næsta ári. Þá er um eitt
ár til stefnu þar til framleiðsla utan búvöm-
samnings kemur í sláturhús. Það liggur í
hlutarins eðli og þeir sem eitthvað þekkja
til búskapar vita, að það er of stuttur tími.
Menn geta engar ákvarðanir tekið um sinn
búskap, fjárfestingar eða ffamtíðina. í
sauðfjárrækt t.d. er framleiðsluferlið mjög
langt og kostnaður fer að falla til jafnvel
einu og hálfú ári áður en hún skilar sér.
Þetta eiga menn að þekkja sem aldir em
upp á íslandi, nema þeir hafi dvalist í öðr-
um hugarheimi.
Þolinmæði þrautir
vinnur allar
I öðm lagi tel ég æskilegt að það komist á
hreint, um hvaða gmndvöll bændur og nú-
verandi stjómvöld geta samið. Þó að við
höfúm það þannig, sem er að mörgu leyti
skynsamlegt, að opnunarákvæði séu í
samningnum til handa stjómvöldum á nýju
kjörtímabili. Umræðan, eins og hún gaus
upp fyrir nokkrum dögum síðan, hafði það
aðal tromp að það væri siðleysi að binda
hendur næstu ríkisstjómar og Alþingis.
Það hlægilega við umræðuna var að þá
höfðurn við í marga mánuði rætt málin á
þann veg að um ótímasettan samning yrði
að ræða, með endurskoðunar- og uppsagn-
arákvæðum. Það lá sem sagt þegar fýrir og
ef menn hefðu bara haft í sér þolinmæði til
að bíða og kynna sér hvað þama var á ferð-
inni, þá hefðu menn ekki þurft að ijúka í
fjölmiðla og geysa þar.
Það er síðan áhugavert út frá stjómsýslu-
legum vinnubrögðum, að ráðherra skuli
allt í einu fá þessar fyma miklu áhyggjur af
því að einhver ákvörðun skuli binda hend-
ur í ffamtíðinni. Ég bið menn að hugleiða
hvað stjómvöld em að gera nánast daginn
út og inn. Við emm sífellt að taka ákvarð-
anir sem skuldbinda langt ffam í tímann,
meðal annars Jón Baldvin sjálfúr. Hann
hafði aldeilis ekki áhyggjur af því þegar
hann afhenti Islenskum Aðalverktökum
einkaréttinn, að hann var að gera það til
fimm ára eða í meira en allt næsta kjör-
tímabil. Þá vom ekki áhyggjumar eða sið-
leysið. -Nú ert þú nýkominn af fúndi með
bændum á Reykjum. Átt þú von á þvi að
þeir samþykki nýjan búvömsamning eins
og hann er nú kynntur?
Ég er sannfærður um að bændur og for-
ystumenn þeirra gera sér mjög vel grein
fyrir því í hversu alvarlegri stöðu málin
em. Við getum ekki haldið áfram að rúlla
vandanum á undan okkur, það mun verða
verst fyrir landbúnaðinn, bænduma, neyt-
endur og alla landsmenn. Versta leiðin er
að stinga höfðinu í sandinn.
Núna höfúm við lagt fram grundvallarat-
riðin, þ.e.a.s. sett ákveðinn ramma utan um
framleiðsluna, sem miðar við innanlands-
þarfir, og aðlagar hana á tiltölulega
skömmum tíma. Jafnffamt á að reyna að
gera breytingar á kerfinu sem lúta að hag-
ræðingu og gera landbúnaðinn í stakk bú-
inn til að mæta breyttum aðstæðum. Koma
fyrir meiri hvata í kerfið. Það stenst ekki til
lengdar að stunda framleiðslustarfsemi,
nema unnt sé selja hana með fúllnægjandi
hætti.
Bændur skilja vandann
Þó illa gangi núna í útflutningi á dilka-
kjöti, þá er ég þeirrar skoðunar að menn
eigi ekki að gefast upp, heldur að vera sí-
fellt vakandi yfir möguleikum sem kunna
að opnast. Ég varpaði ffam þeirri hugmynd
á fundinum á Reykjum, hvort ekki væri
rétt að hrinda af stað verkefni, þar sem
hvert meðalstórt sauðfjárbú legði ffam t.d.
einn dilk ókeypis. Hráefnið yrði síðan not-
að í útflutningstilraunir, sem staðið yrði að
með skipulegum og markvissum hætti.
Þannig hefðu menn kannski nokkra tugi
tonna af kindakjöti sem hráefni í slíkar til-
raunir á hveiju ári.
Hvemig fannst þér bændur taka þínum
boðskap á Reykjum?
Eg átti ekki von á neinum húrrahrópum,
eða gleðibrosum þegar við vorum að ræða
þessi mál. Hins vegar ræddu menn þelta í
hreinskilni og af alvöru. Menn em ekki í
neinum blekkingarleik, rætt er um stað-
reyndir og það er bæði jákvætt og mikil-
vægt. Við emm að takast á um tilvist þessar-
ar greinar sem sjálfstæðrar atvinnugreinar.
Hermann Sæmundsson.
1
t
-
Si
—rr-