Tíminn - 05.09.1990, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 5. september 1990
Tíminn 7
Lúxusversl-
un í Moskvu
í húsnæði eins elsta almenningssalemis Moskvu, sem er neð-
anjarðar, hefur verið stofnuð umboðsverslun með munaðar-
vörur. Innréttingamar eru óvenjulegar og fúkkalyktin verulega
óþægileg. En viðskiptin blómstra. Japönsk myndbandstæki,
frönsk ilmvötn, amerískar sígarettur og ítalskir skór, verslunin
er eins og óskabrunnur fullur af vestrænum munaði sem
myndi valda uppþoti sæist hann í almennum verslunum.
En það er ekki bara úrvalið sem
slær fólk út af laginu. Verðið er lika
hreint ótrúlegt. Sólgleraugu kosta
300 rúblur (30.000 íkr.) — sex
vikna meðallaun — iþróttaskór
kosta 750 rúblur (75.000 íkr.), og
myndbandstæki 4000 rúblur
(400.000 íkr.). Er það furða að
mönnum blöskri?
Nadezhda Borizova, sem er 24 ára
gömul og formaður samvinnufé-
lagsins sem rekur verslunina, segir
að verslunin sé ekki rekin á salemi
af því sá kostur þyki svo fýsilegur.
„Hvar annars staður fengjum við
jafnstórt húsnæði í miðborg
Moskvu? Hvergi.“
Reyndar var það ekki ætlimin í
upphafi að fara út i verslunarrekst-
ur. Upphaflega leigði hópurinn þrjú
almenningssalemi i miðborg
Moskvu til að setja á stofn góða
salemisaðstöðu fýrir almenning þar
sem fólk gæti athafhað sig gegn
greiðslu.
Sá rekstur gekk þó ekki eins vel og
vonir stóðu til. Þó svo að almenn-
ingur tæki þessari nýbreytni vel
dugði gjaldið, sem var 11 ísl. krón-
ur, engan veginn til að endurgreiða
60.000 rúblna lán (6 millj. ikr.) sem
tekið var til að standa straum af
breytingunum sem gerðar vom á
húsnæðinu. Yfirvöld gáfu ekki
leyfi til að hækka gjaldið og menn
tóku að örvænta.
Þá kom Nadezhda Borisova til
sögunnar. Hún var orðin leið á að
vera heima með ungt bam og tók
fegins hendi því tilboði að ganga til
liðs við hópinn. Þá kom upp sú hyg-
mynd að setja á stofn verslun.
,3>ama niðri var 400 fermetra
rými,“ segir hún. „Þetta var allt of
mikið pláss til að eyða því í sal-
emi.“ Þau skiptu því sem áður var
karlaklósett i tvö herbergi og versl-
unin er nú þar sem kvennaklósettið
var.
Verslunin er rekin á svipaðan hátt
og umboðsverslanir ríkisins sem er
að finna i hveijum bæ. Fólk kemur
með hluti sem það vill ekki eða hef-
ur ekki þörf fýrir að eiga, þeir em
verðlagðir og settir í sölu. Þegar
hluturinn síðan selst fær eigandinn
sitt og verslunin umboðslaun
En það er stór munur á þessari
verslun og þeim rikisreknu. Sam-
vinnuverslunin tekur einungis á
móti nýjum hlutum sem fólk hefur
keypt á ferðalögum á Vesturlönd-
um. Vömmar em því í allt öðrum
gæðaflokki en raslið sem iðulega
má sjá í ríkisverslununum. Sama
má segja um verðið sem er reiknað
út ffá gengi rúblunnar á svörtum
markaði.
Þetta skipulag gengur vel. Reynd-
ar gengur það einum of vel. Að
sögn fr. Borisova fær verslunin
50.000 rúblur á mánuði (rúmar
fimm milljónir íkr.) í umboðslaun,
sem nægir til að hafa 24 menn í
vinnu. En þeim em takmörk sett af
smámunasömu skriffæði.
Það er betra að vera vel fjáður ef ætlunin er að versla hjá henni þessarí. Sólgleraugu kosta um 30.000
krónur og leðuijakki um 300.000. Skyldi Gorbi vita af þessu?
Mikið af peningum þeirra er hrein-
lega kyrrsett I bönkunum og er að-
eins hægt að taka þá út gegn 300%
skatti. „Ef mig vantar 100 rúblur
þarf ég að taka út 400,“ segir Bor-
isova. „Þetta er geðveiki." Það
sama gildir ef laun starfsmanna fara
yfir 520 rúblur (52.000 íkr.) á mán-
uði.
Nú fara 40% af veltunni í skatta og
önnur gjöld. Það hlutfall verður
bráðlega hækkað upp í 60%. Og
þrátt fýrir þann byr sem fijálst
ffamtak hefur nú í Sovétríkjunum
er enn að finna andstöðu gegn slíku
meðal almennings. Margir við-
skiptavinir sem hrökklast tómhentir
út úr versluninni kvarta yfir fjallháu
verðinu og segja vömmar ekki þess
virði.
„Það er siðferðilega rangt að verð-
leggja leðuijakka á 3000 rúblur
þegar bamafjölskyldum er ætlað að
liga á 90 rúblum á mánuði,“ segir
Yelena, ungur Moskvubúi.
Borisova lætur þetta ekkert á sig
fá. Hún bendir á að peningamir
haldi áffam að flæða inn. „Þeir sem
koma til okkar vita vel um verðið
og kaupa aðeins ef þeir vilja," segir
hún. „Lítið á allar tómu rikisversl-
animar. Það er ekki okkur að kenna
að þar er ekkert að hafa.“
Vænleg staða
evrópsks áliðnaðar
Fyrir þremur árum, 1987, keypti Aachen- und Múnchener- vá-
tryggingarfélagið meiríhluta hlutaflár í Bank fur Gemeinwirts-
chaft, sem viðskipti hefur um allt Vestur-Þýskaland. Þau kaup
eru talin upphaf samstarfs, að minnsta kosti samstarfssamn-
Samtök evrópskra álffamleiðenda,
European Aluminium Association,
birtu 13. júní 1990 yfirlit yfir stöðu
iðnaðarins. - I heimi öllum nam
vinnsla áls 1989 um 14,5 milljónum
tonna, og endurvinnsla 1,7 milljón-
um tonna að auki. Svaraði álvinnsla
1989 nær til notkunar. Birgðir vom
1,5 milljónir tonna í mars s.l. — í
Vestur-Evrópu var vinnsla áls 1989
Rýr uppskera af
kaffi í Brasilíu
Brasilía flutti 1989útkaf5lyrlrl3
milljarða $, sem námu 5% af tekj-
um hennar af vöruútflufningjL (Og
muna brasilískir kaffiræktendur
sinn flfil fcgri). í sumar, þriöja áríð f
röó, var rýr uppskera á kaffiekrum
í landinu. Mun hun hafa verið 20-24
miUjónir sekkja (á 60 kg), en nemur
um 30 miUjónum sekkja á góðiun
árum. Á alþjóðlegum mörkuðum
var verð á kaffi snemma sumars 86-
94 $ á sekk, en á brasiiískum mörk-
uðum 93 $. Aftur á mótí kveðast
ræktendur þurfa 120 $ á sekk tU að
hafa fýrir kostnaöi. — Samkomu-
lag ræktenda og ríkisstjómar hefur
verið stírt, síðan stjómin lagði niður
BrasUfsku kaffistofnunina (BQ f
mars sX, en í juK 1989 fór úrskeiðis
Alþjóðlega samkomulagsgerðin
um kaffl
um 3,6 milljónir tonna, 4% meiri en
1988, og vex væntanlega um 1% í ár.
í fýrsta sinn var notkun áls 1989
meiri í Vestur-Evrópu en í Bandaríkj-
unum, og í ár mun hún flytja inn um
900.000 tonn.
Horfur þykja á vaxandi notkun áls. í
hvem bíl fara nú að meðaltali 50 kg,
en ekki ósennilega allt að 80 kg um
1995. Notkun áls vex líka í bygging-
ariðnaði. Og í vaxandi mæli er það
enn haft í umbúðir. Landa á milli er
notkun áls mjög mismikil, í Vestur-
Þýskalandi um 27 kg á mann á ári, á
Frakklandi um 15 kg, á Grikklandi
um 7 kg. - Formaður Samtakanna,
Jochen Schimer, kveður 1800-1900 $
verð á tonni, muni ýta undir fjárfest-
ingu í álverum í Evrópu á næstu ár-
um. Stígandi
inga, á milli vátryggingarfélaga
mjög í vöxL Hnígur það enn að
konar fjársýslu, að Allfinanz.
Hæst ber samning Dresdner
Bank, annars stærsta banka Vest-
ur- Þýskalands, og Allianz,
stærsta vátryggingarfélags lands-
ins, í mars 1989, og þá samning
Bayerische Vereinsbank, fimmta
stærsta bankans, við Victoria, eitt
Hlutfall álframleiðslu og álnoktunar í Evrópu
Milljón tonna
2
1
1985
1988
1989
1990 spá
og banka, sem síðan hefurfærst
því að koma undir eitt þak hvers
stærsta vátryggingarfélagið. Þá
hefur Victoria, ásamt Deutscher
Herold og Hamburg-Mannheim-
er, einnig samið við Dresdner
Bank um samstarf. Annan hátt
hefur þó stærsti bankinn, Deut-
sche Bank, á haft. Hann setti í
september 1989 upp eigið líf-
tryggingarfélag, Lebensversicher-
ung der Deutschen Bank, sem
fýrstu þijá starfsmánuði sína seldi
30.000 líftryggingar.
„Báðum aðilum er auðsær ávinn-
ingur af að taka höndum saman.
Flestir stórir bankar hafa komið
sér upp víðfeðmu, en dým, neti
útibúa. En þýsk tryggingarfélög
halda úti her umboðsmanna, í
fullu eða hlutastarfi, til að annast
viðskipti sín og vinna margir
þeirra heima hjá sér eða á litlum,
ódýrum skrifstofum. Nálega allir
samningar banka og vátrygging-
arfélaga hafa hafist á samstarfi
um boð líftrygginga aðallega og
(ýmiss konar) persónulegra lána
og verðbréfa. En þegar huga ýmis
félög að útvíkkun þess sviðs.“
Svo sagði Financial Times frá 11.
janúar 1990.