Tíminn - 08.09.1990, Blaðsíða 1

8.-9. september 1990
Salzborgarar njóta þess sem margar þjóðir dreymir um
- ferðamannastraums jafnt sumar sem vetur:
Helvískt hrekkjusvín
hefur karlinn verið
Eitt meistarastykkið í vatnsspilinu
að Hellbrunn er svokallað
„mekaniskt leikhús", sem sýnir
heildarmynd af lífinu í litlum bar-
okbæ. Slátrarínn slátrar kálfi á
götunni, tónlistarmenn spila,
sígaunar dansa og við ráðhúsið
þramma verðimir fram og til
baka. Undir sýningunni óma
svo melódíur - fra vatnsorgeli
sem vænta má.
Ævintýragarður
Þetta varasama veisluborð er einn
hluti þess makalausa sjálfvirka
vatnsspils sem Markus Sittikus lét
Þótt dauður sé fýrír hálfrí fjórðu öld heldur Markus
Sittikus, erkibiskup og fursti, áfram að stríða þeim
aragrúa gesta sem áríega sækja heim sumarslotið
hans, Hellbrunn rétt utan við borgina Salzburg í
Austurríki. Gestir á rölti um hallargarðinn hrökkva
illilega við þegar allt í einu standa á þá vatnsbunur úr
öllum áttum: Upp úr gangstígnum, út úrveggjunum,
steinum eða styttum í garðinum. Enginn veit hvaðan
næstu bunu er að vænta. Maður fær á tilfinninguna
að hláturínn ískrí ennþá í karli þegar undrunarsvipur-
inn birtist á andlitum þeirra sem allt í einu standa
þama hundblautir undir heiðum himni. Þeir sem
kynnst hafa gráglettni biskups áður hafa búið sig út
með regnhlíf fýrír næstu heimsókn.
Og víst má víðforull íslenskur aðall
þakka fyrir að höfðingjar þeir sem
halda honum veislur vítt um veröld-
ina skuli ekki viðhafa veislusiði
Markusar Sittikusar.
Sagan segir erkibiskup oft á tíðum
hafa boðið hirðfólki sínu í garð-
veislur að Hellbrunn á góðviðris-
kvöldum. Gestum vísaði Sittikus
biskup til sætis á marmarastólum
umhverfis „furstaborðið“ í hinu svo-
nefhda „Rómverska leikhúsi“. Veitt
var af gnægð góðra vína sem kæld
voru í rennandi vatni í rauf eftir
miðju marmaraborðinu. Enda gerð-
ust gestir oft hreifir og háværir þeg-
ar leið á kvöldið - og stundum úr
hófi fram að mati biskups.
Hann gaf þá kjallarameistara sínum
merki svo lítið bar á og sá ýtti á
ákveðinn takka. Skutust þá allt í
einu fingurbreiðar vatnsbunur upp
úr hveiju sæti við borðið — nema
vitanlega stól hallarherrans. En til
að brjóta ekki hirðsiðina máttu hinir
eðlu gestir eigi að síður sitja sem
fastast, með kalda bununa upp í
botninn, þar til biskup stóð sjálfur
upp frá borðum og sleit veislunni.
gera við sumarhöllina Hellbrunn,
sem byggð var á fyrstu stjómarárum
hans, 1612-1615. Er Hellbrunn sögð
fyrsta stóra lystislotið sem byggt var
norðan Alpafjalla. Eftir að Salzburg
sameinaðist Austurríki 1816 komst
slotið í eigu Habsborgara í eina öld.
Frá 1922 er Hellbrunn eign Salz-
burgar. Og staðurinn ber þess merki
að allir hafi eigendumir látið sér
annt um viðhald hans og varðveislu.
Höllin og garðurinn er heill ævin-
týraheimur. Eitthvað kemur á óvart
við hvert fótmál. Fiskar að leik i
tjömum, rennandi lækir og fossar,
gróður og gosbmnnar og styttur
guða, engla, dýra og djöfla, svo
nokkuð sé nefnt. Undir höllinni tek-
ur við hver „furðuhellirinn“ á fætur
öðrum þar sem óvænta hluti ber fyr-
Sagan segiraö „Germaulinn"
hafi veríö svar Sittikusar
til allra hans öfundarmanna
og gagnrýnenda í hópi gesta á
Hellbrunn, enda ófrýnilegur.
Er munnur hans fyllist vatni
ranghvolfir hann augunum
og rekur út úr sér tunguna.
ir augu og eym. Vatnið er afl allra
þessara hluta. „Píparar“ Sittigusar
biskups virðast svo sannarlega ekki
hafa fiáskað við verk sitt að allt skuli
þetta mikilfenglega vatnsspil ganga
eins og klukka enn þann dag í dag
og gera lystigarðinn í Hellbrunn eft-
irminnilegri öðmm stærri og meiri.
Náttúrufegurö
og litskrúð
Hellbmnn er þó aðeins ein af ótal
„perlum" í minningunni eftir ferð til
Salzburgar og Salzburgarlands. Er
Flugleiðavélin lækkaði flugið fyrir
lendingu heyrðist hrifhingarkliður
frá hveijum glugga vélarinnar þar
sem farþegar vora margir 1 sinni
fyrstu Salzburgarferð. Enda kom
síðar fram i samræðum „heims-
homaflakkara“ að Salzburg var að
þeirra mati ein af þrem fegurstu
borgum heims ásamt með Rio de Ja-
neiro og San Francisco. Um hvemig
raða bæri í þau sæti vom þeir aftur á
móti ekki á einu máli. Ef til vill
hrifur Salzburgarland Frónbúa öðr-
um fremur. Því þar er gnægð af
flestu sem við fellum undir hugtakið
náttúmfegurð, bæði hinnar stór-
brotnu sem við emm svo rik af og
þar á ofan gróðursældar sem við
sækjumst eftir. Fjærst tróna tignar-
legir tindar Alpanna, nær skógi
vaxnar fjallshliðar, gljúfur og gil, fs-
hellar og upplýstar gamlar saltnám-
ur. Og á milli fjallanna blómlegir
dalir, ár og lækir og urmull vatna
sem fólk flykkist að til sólbaða,
sunds og siglinga.
Salzburgarland hefur það umfram
mörg önnur skógi vaxin svæði að út-
sýni er samt þar óhindrað til allra
átta - upp á fjallsbrúnir, yfir bæi,
vötn og dali. Og hvílíkt útsýni; aldr-
ei þessu vant tók það langt ffam því
sem myndabækumar gefa til kynna.
Kyrrlátt kvöld á bakka Wolfgang-
vatns í ljósaskiptunum er t.d.
ógleymanleg. Hópur fólks sat þar
þögull. Og svipur fólksins var einna
líkastur því að það væri þama að
upplifa meiriháttar listviðburð.
Upp til fjalla, þar sem fólk dvelur
enn með búsmala 1 seljum á súmrin
að gömlum sið, rifjaðist upp sagan