Tíminn - 13.09.1990, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Fimmtudagur 13. september 1990
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin i Reykjavlk
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Glslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrlmur Glslason
SkrtfstofurLyngháls 9,110 Reykjavík. Slml: 686300.
Auglýslngasíml: 680001. Kvöldslmar Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, fþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1000,-, verð I lausasölu kr. 90,- og kr. 110,- um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Sovétkerfi í upplausn
Efhahagsástandið í Sovétríkjunum hefur flest ein-
kenni upplausnar eins og skýrt hefur komið í ljós í
umræðum sem orðið hafa síðustu daga í Æðsta ráði
Sovétríkjanna. Ályktanir fulltrúaþings Sovétlýð-
veldisins Rússlands undir forystu Borisar Jeltsins
um óheft markaðskerfí, sem sett verði á laggimar á
einu og hálfu ári, bera að vísu vitni um mikla
dirfsku, sem þó er erfítt að sjá árangurinn af fyrir-
fram.
Þótt ráða megi af umræðum stjómmálamanna í
Sovétríkjunum að þeir séu engan veginn sammála
um leiðir í efnahagsmálum, er tæpast ágreiningur
um að gamla miðstýringarkerfíð sé gersamlega úr
sögunni. Þess er þá að minnast, að þegar Gorbatsjov
tók við forystu í Kommúnistaflokki Sovétríkjanna
fyrir fimm árum boðaði hann róttækar efnahagsum-
bætur jafhframt því sem hann beitti sér fyrir auknu
lýðræði, málfrelsi og mannréttindum, auk gerbreyt-
ingar í utanríkismálum. Enginn vafí er á því að lýð-
ræðisumbætumar hafa skilað miklum árangri. Hins
vegar hefur í rauninni engu miðað í efhahagsumbót-
um, miklu fremur að þar hafi sigið á ógæfuhlið. Þess
vegna er ekki út í hött að tala um upplausnarástand í
sovéskum efnahagsmálum.
Þetta kemur ffam í greinum sem skrifaðar eru í
sovétblöð sem gefín eru út á ensku og fréttabréfum
sem stjómvöld standa að og ætla erlendum mönnum
til lestrar. Þar er ekki farið í launkofa með að áætlan-
ir um efnahagsþróun standast ekki. Þjóðartekjur og
ffamleiðsla á árinu 1989 minnkuðu umtalsvert og
hafa haldið áffam að dragast saman á þessu ári,
verðbólga fer vaxandi með rýmandi kaupmætti.
Vöruskortur hefur sjaldan verið meiri og verðlag á
nauðsynjavörum hefur hækkað úr öllu hófi. Hins
vegar vantar mikið á að fullnægjandi skýringar séu
gefhar á því hvers vegna þróunin er með þeim hætti
sem raun ber vitni, að öðm leyti en því að sú tilslök-
un á miðstýringu sem sagt er að gerð hafí verið hef-
ur á engan hátt leitt til bættra framleiðsluhátta í
formi blandaðs hagkerfis eða annars skynsamlegs
fráhvarfs frá miðstýringarsósíalismanum.
í rauninni þarf engan að imdra þótt umbótamenn í
Sovétríkjunum hafí misst trú á efhahagsforystu
Ryzhkovs forsætisráðherra, sem gegnt hefur því
embætti allan stjómartíma Gorbatsjovs. Umbóta-
mennimir settu traust sitt á hæfhi hans til þess að
marka nýja efnahagsstefnu, en hafa orðið fyrir von-
brigðum. Jafnvel Gorbatsjov sjálfur hefur nú neyðst
til að játa vonbrigði sín með efnahagsforystu þessa
skjólstæðings síns og lýst yfir stuðningi við hug-
myndir þeirra stjómmálamanna og hagffæðinga
sem vilja snögga og róttæka uppstokkun á efhahags-
og framleiðslukerfi Sovétríkjanna. Reynslan verður
að skera úr um það hversu raunhæfar þessar nýju
hugmyndir em. Hitt er augljóst að stjómendur Sov-
étríkjanna verða að eyða því upplausnarástandi sem
ríkir í efnahagsmálum.
msm
GARRI

Nýlega kom ungur kapaikóngur í
sjönvarp og skýrði frá því aö fyrir
l*gi að taka cfni frá BBC inn á
kapalkcrfi á íslandi. Einhver baelti
við að þetta væri mjög goti cíni og
fengur að þvi að fá því dreilt hér
uw kapal. En merkilegast við
þessa frétt var sú yfirlýsíng kap-
alkóngs, að ekki þyrfti aft texta það
efni, sem BBC sendi inn á kapal-
svaeðisins, og annarra lítilla mál-
svæöa sem líkt cr astatt um, þurfa
útsendarar sjónvarpscfnis um at-
þjóðlega miðla að gera sérstakar
ráöstafanir, Sem liggja ekki á
lausu enn sem komið er. Hér á
landi hefur tekist mjðg vel með
talsetningn á barnaefni. og er ólDkt
viókunnanlegra að hnrfa á þá
En með þvi að taka útscndingarn-
ar beint frá sjónvarpshnctti og
þann vanda sem litlu máisvæðin
erient erni. En eigi á annað borð
að beita alþjóðlegum sjóði tii
styrktar íittum máisvæðum á
sjónvarpsöld, þarf að vinda að þvi
bráðan bug að Iáta þennan sjðð
taka tíl starfa. Títni okkar er að
renna út.
Ekki einir
bessi yfiriýsing var næsta undar-
leg, og sýnir vel þann þrýsting á
ir að verða vaxandi vandamá) með
minnkandi criiöleikum á því að
taka við gervihnattasjónvarpi. Við
að maeta þeirri ínnrás i islenska
menningarhelgi, sem hér er í
vicndum. Vandamálið kom vd í
ljós í viðtalínu víð kapalkóngiim.
Hann haffti ekki mikiar áhyggjur
af jivi, þótt efnið yrði ekki textað.
og taidi raunar að iðg um slíkl
vseru failin úr gíldi. Og þannig
mun þetta mjakasf áfram. I.ög
verða ekki endurnýjuð og kapak
efni vérður keypt inn, þar sem út-
reikningar miðast við að ekki þnrfi
aö eyða fé í þýðingarkostnað. Ætti
að framfylgja bugmynduin um
réttarbelgi tungunnar kæmi í Ijós,
að kapalkerö, sem nær tll nokk-
urra þúsuoda, ris uodír innkaup-
faeri tit að koma cfninu á islensku.
TU að svo mætti vcrða þarf að
texta eðatala inn þýðingu á efniou
áðor en það er sent Enn sem koro-
Ið er raun þetta vera ógerningur,
þótt efiaust séu tii leiðlr, likar
þeim sem voru notaðar i bvrjun
sjónvarpssendinga hcr, þegar þýð-
settu textann inn jafnóðum. Nú er
þettu gert í sélum.
Tímí á förum
Eins mætti bugsa sér að talað orð
í sjónvarpssendingum yrði sent
fyrirfram til þeir ra er nota það, og
þýðingárvélin yrði síðan sett af
stað við útsendingu. Þetta er fyrir-
hBfn, cn þetta er haegt og þeir Evr-
vlð að greiða fyrir þýðingar.
Vandamál textans
KvrópusamtSk sjónvarpsstöðva
hafa sent fuiitrúa sína hingað, og
eftir þá ferð gerðu þeir sér grein
fyrir því að vegna smteðar mái-
gcrt sér grein fyrír þessari stað-
reynd, Þess vegna orðuðu þeir að
jafnvel væri hugsaniegt að upp
yrði komið einskonar Evrópo-
sjóöi, sem styrkti þýðingarnar,
textunlna ogtaisetninguna. Stórar
þjóöir eins og Frakkar og Þjóð-
verjar iáta sig ekki muna um að
talsetja erlent efní i sjónvarpi, og
nmnu þessar þjóðir ckki þurfa
eins að óttast crlend máláhrif cins
og littu máisvæðin. Það er þvi von
til þess, að stóru þjóöirnur skHji
inum og vflja ckki vera þáð. Sú
Jjarskiptafækni, sem nú ryður sér
t full*
sama
tíma og þetta er að gerast verður
okkur Isiendingum deginum Jjós-
ara, að hér verður að taka upp
varnir vegna tungn okkar, scm
hér búi fólk sem viiji ekki njóta
þess sem fæknin býður alveg eins
og allir aðrir. Smáþjóð bér úti i
haflnu á við þá eröðleika að
stríða, eítír þvi sem einangrun
minnkar, að þurfa að velja á milli
ákveöinna takroarkana og úrbóta
í saniskiptum vift aðrar þjóðir, eða
liggja menningarlega dauð eila.
órjúfanieg heild. Um þcfta tvennt
ber okkur að standa vðrð á hverj-
um degi hvað sem líður þöríokk-
ar fsrir skeromtanir. AUur fjöi-
hjá þeim skaða, sem hano gettir
unnið, séu ekki reistar skorður við
þeim skaða, sem hann gefur unnið
arvon og skemmtun ganga fyrir
þeirri sérstöðu, s«n tunga og
mcnning veitir þcssurí litlu þjóð.

VÍTT OG BREITT ■ wmim iiBiiiiiiiiiiifiiiiiiiainii | ■■ mmmmm
Offramboð á vinnu og þjónustu
Byggðasteftiur og fólksflótti eru
nú sem oft áður áberandi i því við-
varandi sífri að allt sé að fara fjand-
ans til. Sumir sjá nú ekki önnur ráð
til að bjarga mannabyggð í heilu
fjórðungunum en að setja niður
stórverksmiðjur og muni þeim sem
njóta þá vel famast.
Það er einkenni á allri hinni um-
búðamiklu umræðu um búsetu-
vandræðin hve einhliða öll rök-
semdafærsla er og að menn deila
ekki um efnið hver við annan og
sumir rífast og þá fer nú að verða
djúpt á vitrænum niðurstöðum.
Umfjöllunin um staðsetningu ál-
vers ber æ meiri keim af rifrildi og
þeir sem leggja til efni í þann orða-
belg eru ekki endilega að deila við
neinn sérstakan, heldur bara að ríf-
ast og bera sig illa undan að fá ekki
eimyijuspúandi stórverksmiðju á
hlaðið hjá sér.
Árborgarsamfélag
Atvinnutækifæri, þjónustur og
samgöngur em einatt inni í umfjöll-
un um byggðamái og alltaf er það
skortur á öllu þessu sem veidur
röskuninni og er því ávallt haldið
einhliða fram að hún sé í sjálfu sér
af hinu illa.
í gær birtust tvær fréttir í sitt hvoru
blaðinu um atvinnutækifæri og
þjónustu á Eyrarbakka.
Þar búa nú 530 manns.
DV skýrði frá því að eina nýlendu-
vöruverslunin þar sé að hætta
rekstri og öllu starfsfólki hafi verið
sagt upp. Eigandinn beiðist undan
leigusamningi því enginn vill
kaupa og er ekki um annað að ræða
en að loka.
Hin fréttin er í Morgunblaðinu og
er viðtal við útgerðarmann og fisk-
verkanda á Eyrarbakka. Hann gerir
út á keilu og hefur góðan markað
fyrir slík flök í Frakklandi. Hand-
flaka verður keiluna þar sem hún er
ekki véltæk.
Nýtingin á handflökuðum fiski er
betri en vélflökuðum og varan
verður mim betri.
En á Eyrarbakka og kannski mun
víðar er mjög erfitt að fá Islendinga
til að flaka fisk.
Björgunarlið Bakkafisks á Eyrar-
bakka em fimm flakarar frá Grims-
by á Englandi og pólskar konur sem
hafa verið í plássinu síðan í fyrra og
reynst vel að sögn fiskverkandans.
Hann segir einnig að reynt hafi
verið að fá islenskt vinnuafl og til
boða standi rútuferðir milli vinnu-
staðar og heimila og stendur vinnu-
veitandinn undir kostnaði af ferð-
unum. En starfsfólk fæst ekki.
Björginni bjargað
Þegar brúin yfir Ölfusá var tekin í
gagnið varð Árborgarsvæðið til og
um það liggja ágætir vegir með var-
anlegu slitlagi. Hvergi er mishæð á
gjörvöllu Árborgarsvæðinu og þarf
hvergi að skipta um gír þegar ekið
er um það. Á svæðinu er einnig all-
góður flugvöllur.
Samgöngur verða því ekki betri og
þarf þar ekki meiru til að kosta.
530 manna byggð ætti að standa
undir svo sem einni matvömversl-
un. Svo virðist samt ekki vera á
Eyrarbakka.
Ef það er rétt að atvinnutækifæri
skorti um sunnanvert Amesþing, er
óhætt að slá því föstu að fiskflökun
telst ekki til hinna margrómuðu at-
vinnutækifæra.
Ef til vill er nauðsynlegt að skil-
greina hvað þessi margumtöluðu at-
vinnutækifæri era. Það er á hreinu
að störf i eimyijufullum sölum við
málmbræðslu em atvinnutækifæri.
En vinna við fisk veitir ekki at-
vinnutækifæri. Eða hvað?
Stuttar vcgalengdir til að sækja
þjónustu eiga að efla byggð og við-
halda. En hvert vilja Eyrbekkingar
sækja matvöm sína? Greinilegt er
af fréttum að á Eyrarbakka skortir
ekki atvinnutækifæri og ekki versl-
unarþjónustu. Er jafnvei offramboð
á hvorutveggja. Samgöngur gætu
heldur ekki verið betri, nema í eina
átt. Erfið hafnaraðstaða hefur lengi
staðið útgerð fyrir þrifum. En nú er
stutt og greið leið yfir í Þorláks-
höfn, en þá er bara enginn mann-
skapur á Bakkanum til að verka
físk.
Sjálfsagt er mannlíf á Eyrarbakka
ágætt en ekki hefur frést af sérstök-
um uppgangi þar síðustu áratugina,
heldur kvartað yfir hinu gagnstæða.
En svo er guði fyrir að þakka að þar
skortir hvorki atvinnu, þjónustu eða
þægilegt og fullkomið samgöngu-
kerfi.
Samt er sagt að fólksflótti sé úr
Sunnlendingafjórðungi og kröfur
em uppi um að eitthvað verði gert í
málinu, eins og reyndar í öllum hin-
um landsfjórðungunum.
Og þegar ekkert er gert í málunum
er ekkert annað að gera en að flytja
inn Breta og Pólveija til að forða
björginni frá skemmdum og breyta
henni í gjaldeyrisgefandi verðmæti.
OÓ