Tíminn - 15.09.1990, Blaðsíða 6

Tíminn 6
Laugardagur 15. september 1990
Tfmirm
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin I Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gíslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Glslason
SkrifstofunLyngháls 9,110 Reykjavlk. Síml: 686300.
Auglýsingasíml: 680001. Kvöldsímar Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setnlng og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prerrtun: Oddi h.f.
Mánaðaráskrift kr. 1000,-, verð I lausasölu kr. 90,- og kr. 110,- um
helgar. Grunnverö auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Útvarpsstarfsemi
Hinn 1. janúar 1986 gengu í gildi ný útvarpslög,
sem mörkuðu tímamót á sínu sviði, að því leyti að
fortakslaus einkaréttur Ríkisútvarpsins til útvarps-
starfsemi var afnuminn.
Lögin heimila að öðrum en Ríkisútvarpinu megi
veita leyfi til hljóðvarps- og sjónvarpsrekstrar. Það
er því rangt með farið að lögin veiti óheft frelsi til
slíks rekstrar, því að hver sá sem hyggst reka út-
varps- eða sjónvarpsstarfsemi þarf að sækja um
leyfi til þess til svokallaðrar útvarpsréttamefndar.
Sú neínd starfar á gmndvelli útvarpslaga eftir regl-
um sem lög og reglugerðir ákveða.
I 3. gr. útvarpslaga er nánar fjallað um meginlín-
ur í starfi útvarpsréttamefndar sem valdhafa um
leyfisveitingar til útvarpsstarfsemi. Þar mælir lög-
gjafinn íyrir um þau almennu skilyrði sem um-
sækjandi þarf að uppíylla til þess að veita megi
honum starfsleyfi. Yfirleitt em þessi skilyrði aug-
ljós. Má telja að útvarpsréttamefnd hafi komist vel
frá því að afgreiða umsóknir sem henni hafa borist
og samstarf hennar og leyfishafa verið gott.
Ahugamenn um útvarpsrekstur hafa sýnt fullan
skilning á hvaða skilyrðum laga og reglugerða þeir
yrðu að hlíta og leitast við að virða þau.
Enginn vafi er á því að íslenskar útvarps- og sjón-
varpsstöðvar verða að hlíta því skilyrði að búa efni
sitt þannig út að augljóst sé að það sé ætlað ís-
lenskumæltu fólki, að íslenska sé mál íslendinga. í
útvarpslögum er reyndar gengið svo langt að íyrir-
skipa útvarpsstöðvum að „efla íslenska tungu“.
Þótt óneitanlega vanti leiðbeiningar um það,
hvemig svo megi verða, svo að öllum líki, munu
þó allir nema orðhenglar skilja hvað við er átt og
leitast við að halda uppi þeirri reglu sem næst ligg-
ur að beita í þessu tilviki, þ.e. að útvarpa á íslensku
eða þýða erlent tal og texta forsvaranlega á þjóð-
tunguna, þegar það á við. Ekki er annað vitað en
að allir sem fást við útvarps- og sjónvarpsrekstur
sætti sig fyllilega við þetta, þó ekki væri nema af
því að þeir vita á hvaða málsvæði þeir starfa án
ffekari umhugsunar um þjóðmenningarleg atriði.
Þeir vita sem er að þeir myndu fæla frá sér hlust-
endur og viðskiptavini ef þeir gerðu það ekki.
Nú er allt í einu risinn upp félagsskapur, sem hef-
ur það á stefnuskrá sinni að kreíjast þess að mega
reka sjónvarpsstöð á ensku. Það er ekki heimilt
samkvæmt gildandi útvarpslögum. Ákafi tals-
manna þessara hugsjóna um enskt sjónvarp á ís-
landi er svo mikill að þeir segja útvarpslögin úr
gildi fallin án þess að Alþingi hafi komið þar neitt
nærri. Þetta er hreinn misskilningur og mistúlkun
á endurskoðunarákvæði laganna. Þótt tímabært
kunni að vera að endurskoða útvarpslög, þá er það
mál Alþingis hvenær í það verður ráðist og hvem-
ig það verður gert.
JtTEGAR ÞEIR CHURCHILL,
Roosevelt og Stalín hittust á
Yalta, m.a. til að tryggja Stalín
yfírráð yfir Austur- Evrópu,
héldu þeir að með því væru þeir
að leggja grunninn að varanleg-
um friði. í Vestur-Evrópu spruttu
upp sterkir kommúnistaflokkar í
skjólinu af samstarfi Banda-
manna í stríðinu. Hér á Islandi
hafði Sjálfstæðisflokkurinn for-
ystu um að taka upp stjómarsam-
starf við kommúnista með þeim
árangri, að þjóð með dijúgar er-
lendar innstæður varð sárfátæk á
um tveimur árum, og varð að
taka upp skömmtun á lífsnauð-
synjum. Það var skömmtun með
líkum hætti og á stríðsárunum,
þegar það kostaði þjóðina mann-
fómir að flytja vaming til lands-
ins. Á Yalta var ákveðið að yfir
gefna markalínu, sem dregin var
milli Austur-og Vestur-Evrópu,
mættu samkomulagsaðilar ekki
fara. Þannig gátu Bandaríkja-
menn og Bretar ekki skipt sér af
því, þótt þjóðir austan markanna
væm beittar harðræði. Og Sovét-
menn máttu ekki skipta sér af því
sem gerðist vestan línunnar.
Þetta samkomulag héldu aðilar á
yfírborðinu.
Tjald og múr
En brátt kólnaði mjög á milli
Sovétmanna og fyrrverandi
bandamanna þeirra, sem í trú á
einskonar áframhaldandi sam-
vinnu létu Sovétmönnum í té yf-
irráð yfír mörgum löndum.
Churchill sá einna fyrstur hvert
stefhdi, en gat engum vömum
við komið, enda féll stríðsstjóm
hans daginn eftir að hann kom af
fundinum í Yalta. Roosevelt var
orðinn sjúkur maður þegar á
fundinum, en uppi stóð Stalín og
fékk því framgengt sem hánn
vildi.
Þegar árangurinn af fúndinum
kom í ljós var Churchill eitt sinn
að halda ræðu við bandarískan
háskóla, og lét þá þau orð falla,
að jámtjald væri að síga yfir Evr-
ópu og skipta henni i tvennt.
Seinna kom Berlínarmúrinn,
þegar Sovétmönnum hafði mis-
tekist að hrekja fyrrum banda-
menn sína út úr Berlín. Allt er
þetta kunn saga og minnir ekki
svo lítið á árangurinn af Versla-
samningunum í lok heimsstyij-
aldarinnar fyrri. Af þessum
tveimur sögulegu staðreyndum
verður að draga þá ályktun, að
þótt Vesturlandamenn kunni að
sigra í stríðum þá kunni þeir ekki
að ljúka þeim.
Alið á hatri
Þegar horft er til baka til loka
síðara stríðs er ástæða til að
undrast allan þann fyrirgang til
einskis sem fylgdi kalda stríðinu.
Á sama tíma og það geisaði hélt
Vesturveldunum áfram að vegna
sæmilega. Að vísu höfðu Bretar
misst margrómað heimsforræði
yfir til Bandaríkjanna og hluta af
fjármunalegri forystu í heimin-
um, vegna kostnaðar við stríðs-
rekstur; sem þeir stóð einir að um
tíma. Áhrif Breta í Balkanlönd-
unum fyrir fyrra stríð, sem
þrengt höfðu að metnaði Vil-
hjálms keisara, voru horfín með
öllu. Seinna stríðið, sem var að
hluta afleiðing þeirra afarkosta,
sem þáverandi bandamenn gegn
Þjóðverjum höfðu sett þýsku
þjóðinni, skildi eftir rústir einar
um miðbik álfúnnar. I ljósi fyrri
mistaka hófú engilsaxar í flýti að
koma á endurreisn i Vestur-
Þýskalandi og buðu Evrópuríkj-
um Marshall-aðstoð. Hún gekk
hratt og vel fyrir sig. Vestur-
Þýskaland varð land lýðræðis,
sem bauð ekki öfgahópum upp á
marga kosti. En austan jám-
tjaldsins var alið á hatri í garð
fyrri bandamanna, sem endaði
með skipulögðum hryðjuverkum
í Vestur-Evrópu, einkum vestur-
þýska lýðveldinu, sem var hatað
alveg sérstaklega. Það varð fljót-
lega einskonar sýningargluggi til
austurs og átti hefndir skilið fyrir
vikið að mati kommúnista. Nú
hefúr komið á daginn að hryðju-
verkamenn, svonefndir af fjöl-
miðlum á meðan þeir nutu virð-
ingar vinstri manna, vom aðeins
afvegaleiddir og heilaþvegnir
morðingjar, sem sátu upp á kost
og lóssí í Austur- Þýskalandi í
skjóli stjómvalda kommúnista
og leyniþjónustunnar Stasi á
milli morðferðanna vestur fyrir
Berlínarmúrinn.
Hungurstefnan lifír
Þótt kommúnisminn hafi leikið
þær þjóðir grátt, sem til skamms
tíma lutu honum skilyrðislaust
og urðu að þola vopnuð afskipti
ef út af var bmgðið, lifír hann
enn góðu lífí um stærstan hluta
Asíu. Hann lifir einnig meðal
þjóða sem hafa talið hann eins-
konar nauðsyn til að bijóta af sér
aðra hlekki. Hægt er að nefha
stóran hluta Afríku og nokkra
fylgispekt við hann i sumum
ríkjum Suður-Ameríku. Þá em
stjómmálaflokkar, mismunandi
fylgismiklir, tengdir honum í
löndum Vestur-Evrópu. Á sama
tíma hefúr Mikael Gorbatsjev
lýst því yfir að hann gefí komm-
únismanum líf í fimm hundruð
daga. En þá muni tekinn upp
markaðsbúskapur í Sovétrikjun-
um. I fljótu bragði virðist ekki
talað um neina millileið, sem
óneitanlega væri æskilegri. Sé átt
við hreinræktaðan markaðsbú-
skap er það fyrirbæri litlu skárra
en kommúnisminn. I báðum til-
fellum getur fólk dáið úr hungri.
Styrjöld er lokið
í þessari viku var undirritaður
einskonar vopnahléssamningur í
Moskvu á milli stríðandi afla á
árunum 1939-45. Seinni heims-
sfyrjöldinni er loksins lokið. Sagt
var að fyrri heimssfyrjöldin hafí
orðið útgönguvers heimsveldis
Breta. Eins má með nokkrum
sanni segja að undirritunin i
Moskvu sl. miðvikudag um sam-
einingu Þýskalands í eitt ríki,
ákveðin landamæri Póllands til
frambúðar, og annað það, sem
ber svip friðarsamninga, hafí um
leið verið útgönguvers kommún-
ismans í Evrópu. Evrópa ætti
samkvæmt þessu að hafa í fyrsta
sinn náð þeim mikilsverða
áfanga að geta snúið sér samein-
uð að verkefhum sem ofbjóða ör-
yggiskennd hennar. Það hlýtur að
vera gleðiefhi að geta boðið Sov-
étríkin og austantjaldsríkin vel-
komin í evrópskt samfélag. Þjóð-
verjar hafa þegar skilið, að til að
sambúðin geti orðið heil og til
frambúðar, þurfa Sovétrikin á
efnahagshjálp að halda. Hana
veita þeir m.a. í mynd greiðslu
fyrir heimsendingu sovéskra her-
manna frá Austur-Þýskalandi.
Með slíku viðhorfí og þeirri
hjálp sem þeir eru viljugir að
veita Sovétmönnum, hafa þeir á
óbeinan hátt tekið forystuna í
Evrópu. Sú forysta er ekki ávöxt-
ur haturs, eins og valdatilraunir
þeirra voru upp úr 1935, heldur
ávöxtur velvildar þeirra, sem
álíta að þrátt fyrir allt skuldi þeir
Evrópu nokkum stuðning til
sameiningar um leið og þeir fá
sjálfir að sameinast.
Gamalt, bilað og úrelt
Gorbatsjev er sá maður, sem
allra augu hafa beinst að undan-
farið vegna þeirrar umbótastefhu
sem hann hefúr rekið heima hjá
sér. Þessi umbótastefha hefur
jöfhum höndum haft þau áhrif á
fyrri leppríki Sovétmanna, að
þau hafa varpað af sér forsjá
kommúnista og gengið nauðsyn-
leg skref í átt til lýðræðis. Um-
bótastefha Gorbvatsjevs hefúr
ekki einasta leitt í ljós gífúrlegan
efnahagsvanda Sovétríkjanna
heldur líka opnað landið, þannig
að nú er frekar hægt að átta sig á
margvíslegum staðreyndum. Þær
eru ekki geymdar í leynum leng-
ur. Túlkun á ástandinu í Rúss-
landi er ekki framar á færi
kommúnista einna, hvorki þar
eða í öðrum löndum, m.a. ís-
landi. Áður, á meðan vandamál-
um var sópað undir teppið, voru
erfíðleikar skrifaðir á byltinguna,
hvítliða stríðið og svo foður-
landsstríðið mikla, en svo var lát-
ið heita að Sovétmenn hefðu bar-
ist næstum einir gegn nasisman-
um. Nú er þessu ekki borið við
lengur. I staðinn er upplýst á
miklu komvaxtarári, að ekki sé
hægt að ná allri uppskemnni í
hús vegna gamalla, bilaðra og úr-
eltra véla.
Morð í leikhúsi
Gorbatsjev er ekki fyrsti sov-
éski leiðtoginn sem reynir að
koma á leiðréttingum í Rúss-
landi. Hann er hins vegar
kannski mesti nútímamaðurinn
sem það reynir. Peter Stolypin
reyndi umbætur á tíma keisara-
stjómarinnar árin 1906-8, þegar
hann var forsætisráðherra. Hann
boðaði stjómarfarslegar umbæt-
ur í ríki zarsins, en mætti óvæg-
inni andspymu hinna íhalds-
sömu. Reynt var að ryðja honum
úr vegi í sprengjuárás á heimili
hans. Forsætisráðherrann slapp í
það sinn, en tvo böm hans slös-
uðust. Ekki dignaði geð Stolyp-
ins við þetta atvik. Hann herti á