Tíminn - 15.09.1990, Qupperneq 1

15.-16. september 1990
Handapat getur veríð
afskaplega óheppilegt
ef við erum ekki þeim
mun kunnugrí háttum
heimamanna. Bæði í
Gríkklandi og íTúnis
gætum við til að
mynda átt á hættu að
vera fleygt út fyrír að
láta ánægju í Ijós á
þennan hátt
Kurteisi eins og allar hefðir og venjur varð ekki til á einni
nóttu, heldur er samgróin menningu okkar rétt eins og
tungumálið og hliðstæð að því leyti að hvoru tveggja tekur
breytingum í tímanna rás. Hver þjóð hefur vitaskuld sína eig-
in siði og venjur í tengslum við sérstæða menningu. Merk-
ingarmunur sömu athafna í mismunandi löndum er nokkuð
sem getur verið gaman að velta fýrir sér en því miður fýrir
ferðalanginn er svo langt um liðið síðan sum tákn og önnur
tjáningarform mannlegra samskipta urðu til, að munurinn
getur reynst óþægilega mikill. Við eigum því alltaf á hættu í
ókunnu landi að gera okkur sek um argasta dónaskap á kol-
röngum forsendum.
Hvort íslendingar eru yfir höfiið
kurteis þjóð er nokkuð sem fólki ber
ekki saman um. Sumir halda því
fram að kurteisi fólks hafi almennt
dalað á undanfömum áratugum. Aðr-
ir telja hins vegar breytingar á um-
gengnisvenjum til batnaðar, sam-
skipti séu nú mun frjálslegri og eðli-
legri en þau vom í eina tíð.
Skiptir kurteisi
einhverju máli?
Félagsffæðingar dagsins i dag em
ekki einir um að hafa velt mannleg-
um samskiptum fýrir sér og ráðlagt
fólki varðandi heppilega hegðun.
„Kurteisi á ekki að vera kápa, sem
við aðeins leggjum á herðar okkur,
þegar við fömm út ... kurteisi á að
byija heima fyrir og gmndvöllur allr-
ar kurteisi er óeigingimi," segir með-
al annars í bók Rannveigar Smith,
„Kurteisi", sem gefin var út árið
1945. Rannveig bætir síðar við:
„Margur ungur maður hefur misst af
góðri stöðu vegna þess, að hann
kunni ekki algildar kurteisisreglur.
Hann hefur kannski verið feiminn og
óffamfærinn og ekki horft á þann,
sem stöðuna átti að veita, tvístigið
ffammi fyrir vinnuveitandanum og
ýmist roðnað eða bliknað ...“
Jón Jakobsson landsbókavörður
hafði sitthvað um málið að segja árið
1920 og gaf því út bókina „Manna-
siðir“. Hann spyr í forsögn hvort
manngildið sé undir kurteisinni kom-
ið og svarar: „Já og nei! Ribbaldinn
er ribbaldi, fanturinn er fantur og
dóninn er dóni innifyrir, hvemig sem
hann kemur til dyra. Úlfurinn er úlf-
ur, þótt hann sé klæddur í sauðargæm
og sú háttprýði ein er sannfögur og
hrein, sem kemur innan að og geislar
út ffá prúðu, góðu hjarta. En það að
stjóma geði sínu, að laga sig eftir vel-
sæmistilfmningu annarra og hæ-
verskum siðum, þótt eldur og ofbeldi
ójafnaðar ef til vill brenni innifyrir,
er samt góðra gjalda vert, með því að
það gerir sambúð manna þolanlegri
heima fyrir og út á við og gerir yftr-
leitt mannlífið mýkra viðkomu.
Mannlegt eðli er svo göddótt, að lífið
yrði óbærilegt, ef hver ræki odda sína
og gadda í annan."
Mikil kurteisi að
pissa á næsta mann
Sinn er siðurinn í landi hvetju og
mismunandi hlutir em túlkaðir á mis-
munandi hátt, allt eftir þvi hvar við
emm stödd í veröldinni. íslendingur
tæki það til dæmis að öllum líkindum
illa upp ef Affíkubúi pissaði á hann.
En sumir þjóðflokkar í Affíku telja
að slík athöfh laði læknandi anda að
þeim sem pissað er á.
Einföld kurteisi eins og að svara
neitandi þegar gestgjafi býður eitt-
hvað sem gestinn ekki langar í gæti
komið íslendingi á ferð um Aðmír-
álseyjar Ástralíu í töluverðan bobba,
þekki viðkomandi ekki til siða þar
um slóðir. Á Aðmírálseyjum er neit-
un nefhilega táknuð með því að
stijúka snöggt yfir nefíð með einum
fingri hægri handar en óákveðnari
neitun er táknuð með hægari stroku.
Við gætum líka móðgað gestgjafann
með því að strunsa í burtu þegar hann
bandaði okkur ffá sér, en sú hreyfmg
táknar að eyjaskeggjar vilji kalla ein-
hvem til sín.
Ef íslendingur nuddar á sér eyrað
þýðir það að öllum líkindum ekki
annað en að hann klæi eða verki í
eyrað. I Júgóslavíu táknar slík hreyf-
ing fyrirlitningu á væmni eða kveif-
arskap. í Tyrklandi vemdar slík
hreyfíng gegn „illu auga“ og í Grikk-
landi getur hún verið bömum merki
um að nú eigi að fara að skamma þau.
í Skotlandi táknar eymanudd efa-
semdir, á MÖltu vísar hún á upp-
ljóstrara og í Portúgal er þetta merki
um velþóknun.
Tepraöar og
taugasjúkar konur
Til að flækja málin ekki um of skul-
um við takmarka okkur ofurlitla
stund við ísland og líta aðeins á ráð-
leggingar Jóns varðandi almenna
framkomu á opinbemm stöðum, þó
ráðin geti vel átt við víðar. Hann
bendir fólki meðal annars á að taka
ekki hunda með sér inn á opinbera
staði. „Ekki nema vel vanda og mein-
lausa rakka ... Best er að hafa þá alls
ekki með sér, því að ýmsir hafa ógeð