Tíminn - 20.09.1990, Blaðsíða 9

Hmmtudagur 2U. september
tóku það án þess að ná svarinu frá
mér.
Eg hefði haldið að það væri ekki
hluti af málefnum rikisins að taka í
sína vörslu smábréf frá fanga eins og
mér.
Þeir höfhuðu beiðni minni um að fá
dagblöð, en þeir létu mig fá svolitla
sápu. Hvers vegna má ég ekki fá
heimsóknir? En nú er ég hætt að
spyija spuminga. Þeir geta gert það
sem þeir vilja.
Skipt er um verði á tveggja stunda
fresti. Alls konar heimsóknir á hálf-
tíma fresti. Þeir taka eftir öllu.
A nætumar er skellt hurðum, talað
hátt, glamrað og hrópað að mér þar
sem ég húki undir ábreiðunni minni.
Þetta er verra en í vinnubúðum keis-
arans.
Búkharín, Lenín og Trotsky geta
verið ánægðir, þeirra hefúr verið
hefht. Samt virðast þeir ekki skilja að
þeir geta pyntað eða drepið andstæð-
inga eins og mig — en aldrei auð-
mýkt okkur á ómerkilegan hátt. Þetta
er fyrirlitlegt, svívirðilegt.
Það þarf ekki að taka það fram að
þessi niðurlægjandi meðferð kemur
síður en svo í veg fyrir flótta. Eftir
aðgerðir Vinstri SB 6. júlí 1918 sat
ég í fimm mánuði í venjulegu fang-
elsi. Verðimir sváfú á vaktinni en ég
reyndi ekki einu sinni að flýja, jafn-
vel þó að gluggamir opnuðust út í
húsagarðinn. Þeir treystu mér og mér
fannst ég eiga að hegða mér í sam-
ræmi við það.“
„U.þ.b. 8 glös af blóði
helltust út úr líkama
mínum“
14. mars. „9. mars versnaði mér og
ég var flutt í Kremlar- sjúkrahúsið.
Ég var svo máttfarin að ég var ekki
nógu rómsterk til að kalla á vörðinn
og ég gat ekki lyft hendinni til að
beija í vegginn.
Ég var ekki nógu styrk til að þurrka
blóðið af vömnum og andlitinu. Allt
tímaskyn hvarf mér. Mér skánaði lít-
ið eitt rétt fyrir dögun og gat hreinsað
mig til.
Það er athyglisvert að ég hafði ein-
kennilega tilfmningu og hugsanir
mínar vom af sérstöku tagi. Ég fann
ekki til neinnar reiði vegna yfirvof-
andi dauða. Þar sem ég lá þama, sátt
og friðsamleg, hugsaði ég um það
sem eftir var að gera. Ég lá og beið.
Þó að hendur mínar skylfu ennþá og
enn suðaði í höfðinu fannst mér ég
vera sterkari. Þá helltust u.þ.b. 8 glös
af blóði út úr líkama mínum. Með þvi
að dýfa hluta af vasaklútnum mínum
í vatn fékk ég fram hinn djúprauða lit
byltingarinnar.
Þegar ég var komin á sjúkrahúsið
skánaði heilsan strax. Eftir blæðing-
una var ég þvegin í baði og fékk
hrein fot. Rúmið var yndislegt. Ég
var ekki lengur undir stöðugu eftir-
liti; hermenn fylgdust aðeins með
dymnum.
Þetta var alger andstæða fjandskap-
arins í fangelsinu. Ég man eftir síð-
ustu tveim dögunum mínum þar þeg-
ar verðimir sögðu: Þessi staður er
fyrir ræningja, ekki fólk eins og þig.“
Fangelsisvist —
útlegð og að síðustu
aftaka
2. apríl 1919 hjálpaði miðnefnd
flokks Spiridonovu henni til að flýja
með aðstoð eins varðanna, sem líka
flúði sjálfúr. Næst var hún tekin
höndum í Moskvu 25. október 1920
en þá var hún veik af taugaveiki. Það
sem hún átti ólifað dvaldist hún að
mestu leyti í fangelsum og útlegð.
Haustið 1941 var hún tekin af lífi af
aftökusveit.
Kannski má segja að skapgcrð
manna komi best fram í fangavist, og
ekkert lýsir skýrar þeim sem með
völdin fara en meðferð þeirra á pólit-
ískum andstæðingum.
Og á sama hátt og „öllum hindmn-
um í vegi öreigastjómarinnar" var
áfram mtt burt, olli sama ofbeldi
grimmilegum endalokum Búkharíns,
Zinovievs og Trotskys.
iyyu
liminn y
AÐ UTAN
Þetta var ótrúleg sjón. Maður-
inn sem Reagan forseti hafði
útmálað sem marxistabófa og
„einræðisherra með sérhönn-
uð gleraugu“ sat í silkiklædd-
um hægindastóli í glæsilegu
húsi á Manhattan. Viðskipta-
jöfrar Bandaríkjanna sóttust
eftir hylli hans.
Sennilega eru bardagadagar
hans liðnir. En Daniel Ortega,
fýrrverandi leiðtogi Níkaragúa,
hafði ekki komið til New York
til að hvetja til stuðnings við
hina vinstrísinnuðu Þjóðlegu
Sandinista-frelsisfýlkingu
sína, sem beið ósigur í al-
mennum kosningum fýrr á
þessu árí.
Umræðan í glæsihýsinu í fína hverf-
inu í New York snerist um fyrirtæki
sem gæti gert að milljónamæringi
Daniel Ortega, þennan 44 ára gamla
spengilega byltingarmann sem hyllt-
ur var af vinstri sinnum sem hetja
sem bauð veldi Bandaríkjamanna
birginn. Hann er í þann veginn að
hefja bókmenntaferil og hefúr í huga
að selja hæstbjóðanda réttinn að end-
urminningum sínum. Og þá er ekki
öll sagan sögð, hann hlustar jafhvel
með athygli á þreifingar frá Holly-
wood um réttinn til að gera mynd um
Ortega.
Öðruvísi Ortega
Þetta er svo sannarlega annar Or-
tega en kom fýrir almenningssjónir á
árum áður sem, rétt eins og lærifaðir
hans Fidel Castro, var vanur því að
prédika yfir smábændum um allt hið
illa sem fylgdi bandarískri heims-
veldisstefhu og kapítalismanum. Nú
hefur hann í fylgdarliði sínu umboðs-
mann og lögffæðing, rétt eins og
venjan er hjá Bandarikjamönnum á
uppleið. Ólífugræni einkennisbún-
ingurinn er horfinn og í staðinn
komnir glæsilegir sérhannaðir jakkar
og kúrekastígvél.
Nú férðast Daniel Ortega til Bandaríkjanna með umboðsmann og lögfræðing í föruneytinu.
Ortega skrifar sjálfsævisögu
í áratug gerði Reagan sér far um að
halda Ortega frá Bandaríkjunum og
gekk m.a.s. svo langt að lýsa Níkar-
agúa undir stjóm Sandinista sem
„rautt haf sem gjálpar við strendur
okkar“. En nú er Ortega nýlega búinn
að vera í fjögurra daga heimsókn í
Bandaríkjunum undir vemdarvæng
bandarískra leyniþjónustumanna dag
og nótt. Hann getur nú glaðst yfir að
eiga greiðan aðgang að mörgum
milljónum bandarískra heimila þar
sem honum er fagnað í samtalsþátt-
um í sjónvarpinu, áhrifamesta vett-
vanginum til að auglýsa sjálfsævi-
sögu.
Útgefendur vilja
uppljóstranir
— Ortega vill
bókmenntaverk
Burtséð frá þeirri staðreynd að enn
hefur hann ekki borið penna að blaði
var aðeins einn annmarki í augum
Ortega þegar hann hugleiddi tæki-
færið til að móta samvisku Banda-
ríkjamanna. Fyrrverandi forseti Ník-
aragúa er sagður hafa orðið vonsvik-
inn vegna þess að útgefendumir virt-
ust hafa meiri áhuga á spennandi
uppljóstmnum en listrænum tilþrif-
um.
„Hann hefur virkilega góða sögu að
segja,“ segir Peter Osnos, aðstoðar-
útgefandi hjá Random House. „Það
er ekki mögulegt að hafa verið aðal-
maðurinn í þessari stjóm í áratug og
hafa ekki frá ýmsu forvitnilegu að
segja."
Sérstakan áhuga vekja tengsl Orteg-
as við kommúnistaforingja á borð við
Castro og Leonid Brésnjef, en hem-
aðarleg aðstoð þeirra við Níkaragúa
átti sinn þátt í að her Sandinista varð
smám saman fjölmcnnasti og áhrifa-
mesti bardagamáttur í Mið-Ameríku.
Sérfræðiþekking hers Níkaragúa,
sem hafði innan sinna vébanda mörg
þúsund manna sem höfðu barist í
uppreisninni sem steypti Anastasio
Somoza af stóli 1979, gerði Sandin-
istum fært að standast gagnbyltingu
kontra-skæmliða sem nutu fjárhags-
aðstoðar Bandaríkjamanna. Leynileg
fjárveiting til kontranna af ágóða af
sölu á bandarískum vopnum til Irans
orsakaði alvarlegustu kreppuna í
Hvíta húsinu eftir Watergate.
Getur frásögn Ortega
klekkt á Noriega?
Bandarísk yfirvöld hefðu líka mik-
inn áhuga á nákvæmri frásögn af
sambandi Ortegas og hinum fallna
forseta Panama, Manuel Antonio
Noriega hershöfðingja, en þeir vom
vel kunnugir. Bandaríkjamenn vinna
nú að því að fá Noriega sakfelldan á
ákæmm um eiturlyfjasmygl. En út-
gefendur hafa ekki síst áhuga á lífi
byltingarmannsins Ortega. I upphafi
uppreisnarinnar keyrði hann flótta-
bíla frá bankaránum, og tók einu
sinni þátt í banatilræði við náinn fé-
laga Somoza.
17 útgefendur hugleiddu sölumögu-
leika á slíkum ævintýrasögum meðan
Ortega var í New York. Þeir áttu með
honum morgunverð, hádegisverð eða
kvöldverð á hcimili Kitty Meyer,
fýrrverandi forstjóra á Wall Street,
sem var gestgjafi hans meðan á
heimsókninni stóð.
Það var umboðsmaður Ortega í New
York sem bauð útgefendunum, en
hann hefúr stigið það óvenjulega
skref að selja réttinn að bókinni í
mörgum löndum í senn. Hann gerir
sér vonir um að viðskiptin skili tug-
um milljóna dollara. En bandariskir
útgefendur voru örlítið efagjamir
þrátt fyrir að þeir fengju fýrirheit um
stórkostlegar uppljóstranir um íran-
kontra hneykslið. „Verðið verður
hvergi nærri einni milljón dollara,"
segir cinn þeirra og bætti við að
300.000 dollarar væru nær lagi.
Það er til í dæminu að Hollywood
verði arðbærari. Meðal þeirra sem
komu við til að hitta Ortega var Lucy
Jarvis, sjálfstæður kvikmyndafram-
leiðandi sem gerði fýrirspum um
kvikmyndaréttinn að sögu Órtega.
Skáldskapur í
hávegum haföur
meðal Sandinista
En Ortega gerði mönnum ljóst að
fýrir honum vekti að skrifa bók-
menntaverk. „Það sem er mér mikil-
vægt er að ég hef alltaf elskað skáld-
skap og mig langar til að skrifa bók-
menntir sem ná út fýrir stjómmál,“
sagði hann við heimkomuna til Ma-
nagúa. Hann bætti því við að allur
ágóði af bókinni myndi renna til
Sandinista-flokksins hans.
Þetta er ekki í fýrsta sinn sem Sand-
inista-foringinn daðrar við bók-
menntir. Somoza setti hann í sjö ára
fangelsi á sjöunda áratugnum og
meðan hann sat þar orti hann ljóð
undir nafninu „Ég sá aldrei Managúa
meðan pínupils vom í tísku“. Margir
félaga hans fengu líka innblástur til
skrifta á hinum höfgu dögum bylt-
ingarinnar. Sandinista- stjómin var
gróðrarstía bókmenntaiðju. Bók et'tir
Omar Cabezas, fýrmrn embænis-
mann innanríkisráðunevtisins. var
þýdd á Qölmörg tungumál.
A áratugnum 1980-1990 bar nieira a
byssuskotum en orðum í Nikaragúa.
en óvenjulega sterk ást þjóðarinnar a
því sem úr pennanum kemur á r.vtur
sínar í tveim orðum: Ruben Dario.
19. aldar níkaragúska skáldinu sem
breytti spænskumælandi ljóðafomt-
um og varð frægastur allra Nikar-
agúamanna. Kynslóð ettjr k>msloð
hafa níkaragúsk skólaböm farið að
leggja að jöfnu frægö og auð og
skáldskap.
Markmið Ortega eru hog'.vran
„Þcgar cg var krakki var eg vitlaus i
homabolta og bandariska tonlist Ba-
be Ruth og Ulvis Presley eru meðal
átrúnaðargoða ntinna. Ug \ona að
bókin mín sýni að Amenkanat og
Níkaragúa-menn etgi sönui di.uuv.-
ana."