Tíminn - 21.09.1990, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Föstudagur21. september 1990
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin (Reykjavik
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Glslason
Aðstoöarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guömundsson
Stefán Asgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrlmur Glslason
SkrtfetxjfurLyngháls 9,110 Reykjavlk. Slmi: 686300.
Auglýslngaslmi: 680001. Kvöldslmar Áskríft og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1000,-, verð I lausasölu kr. 90,- og kr. 110,- um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Vextir og verðbólga
Það er kjami þjóðarsáttar um þróun kjaramála og al-
mennra eíhahagsmála að launþegum séu tryggðar
kjarabætur með lítilli verðbólgu, þ.e. stöðugu og
sanngjömu verðlagi á lífsnauðsynjum og kostnaði við
heimilishald, þ. á m. húsnæðiskostnaði. Lítil verð-
bólga með hófsamlegum kostnaðarhækkunum trygg-
ir auk þess rekstrargrundvöll atvinnuveganna, um-
fram allt útflutningsffamleiðslunnar sem á í beinni
samkeppni á erlendum mörkuðum og innlends iðnað-
ar sem keppir við við innfluttar vörur.
Ef litið er yfir það rúmlega sjö mánaða tímabil sem
þjóðarsáttin heftir verið við lýði, kemur í ljós að
markmiði hennar um minnkandi verðbólgu hefiir ver-
ið náð. Dregið hefur jafnt og þétt úr verðbólgu, þann-
ig að síðustu þijá mánuði hefúr ffamfærsluvísitala að-
eins lyfst um 1%, byggingarvísitala um 0,4% og láns-
kjaravísitala um 1%, sem er allt önnur og hagstæðari
þróun en verið hefur undanfarin ár. Miðað við þessa
þróun má tala um 4% verðbólgu á íslandi. Allir hljóta
að verða sammála um að hér stefnir í rétta átt. Fram-
kvæmdastjórar atvinnu- og ffamleiðsluíyrirtækja
hljóta að verða varir hinna góðu áhrifa þessarar þró-
unar. Forystumenn launþega gera sér fulla grein fyrir
að verðbólguhjöðnun er til hagsbóta fyrir launþega,
ekki síst ef hægt er að tryggja að lágt verðbólgustig
verði varanlegt.
í rauninni veltur árangur þjóðarsáttar á því að verð-
lagsþróun leiði til varanlegs stöðugleika í efnahags-
kerfmu. Það er að sjálfsögðu grundvallaratriði að
halda verðbólgu í skefjum afmarkað tímabil þjóðar-
sáttar, en á því verður að verða framhald þegar tíma-
bilinu lýkur.
Einn er sá kostnaðarþáttur sem miklu ræður jafht í
rekstri heimila sem fyrirtækja, þ.e.a.s. vaxtakostnað-
ur. Ef forráðamenn atvinnulífsins hafa gert kröfu til
þess að vöxtum sé stillt í hóf, á það ekki síður við um
launþegasamtökin. Þótt stundum sé svo tekið til orða
að markaðurinn stýri vöxtum, þá er það auðvitað
orðaleikur. Vextir eru ákveðnir af mönnum, þeim sem
stjóma lánastofhunum eða em útgefendur skulda-
bréfa sem seld em á markaði. Þeir sem hér koma við
sögu, bankar, sparisjóðir og sjálft fjármálaráðuneytið
ráða vöxtum í landinu. Þessir aðilar eiga hlut að þjóð-
arsáttinni, því að nauðsynlegt þótti þegar verið var að
tryggja sem víðtækasta aðild áhrifaaflanna að febrú-
arsamkomulagi, að vaxtaákvörðunarvaldið væri með
í för.
Það er því mikilvægt að trúnaður ríki milli banka-
valdsins og launþegahreyfingarinnar um vaxtaþróun.
Hér verður því ekki haldið fram að í þessu efhi hafi
orðið alvarlegt trúnaðarrof. Nafhvextir hafa lækkað
vemlega, en meðan raunvextir fara hækkandi á tím-
um verðlagshjöðnunar er eðlilegt að launþegar vilji fá
skýringu á því, að svo þurfi að vera. Slíkar skýringar
liggja ekki fyrir af hálfh bankanna. Á þessu kunna að
vera fullgildar skýringar, sem sanngjamt sé að taka
tillit til í umræðum um vaxtamál. En það er erfitt að
átta sig á raunvaxtahækkuninni fyrr en rökin fyrir
henni hafa verið skýrð skilmerkilega.
g GARRI |gj £ M » fl '
BIÐUR DAVID?
Stöð 2 byrjaði á þeim glannaskap
að íara aö ræða mn framboð flokk-
anaa i næstu aiþingiskosingum.
fyrlr hinu ng þessu, að viðbættum
um ákveðin fram-
keríing sé búin að grcioa þcim
lokaatkvæðið. Frainboð Sjálfstæð-
isflokksins voru heist tfl umræðu
$em manni skíidist að ktemi tfl
menn slá engar nýjar keilur í pólit-
ikog fylkja ekki um sig fjöbnennu
nýju liði. Aróðursroeistarar flokks-
ins, sem einkum er að finna á
Morgunbiaðltttt, bafa sttrodum
rekið póiitik, sem á að vera eins-
iskra harmkvæla
iiiil
Hðn
hann að standa miklu
ákveðnar ao framboóum i einstófc-

um innan flokksins á framfæri að
þessu sinni. Vert ér í þvi sambandi
að rilja upp að á þríója og Jjórða
áratugnum voru það ungir inenn
sem færðu flokkum sigra i kosn-
Ingum. Nó virðast menn blns vegar
Keppt vi6
elllheimilin
ið þaunig fylgisspár að undan-
iömu, að hann hefiH hrrinan meiri-
inga i dag og spáraar rarttusí. Því
verður þó ekkl að heilsa í næstu
spekt víð flokk eða andmæla frá-
farandi stjórn með því að kjósa
stjómarandstððu og hefur mörg-
Davíð Oddsson.
horft var á kosningaþátt Stöðvar 2
var áberandí hvað Sjálfstæðfe-
flokkurinn œtlar sér iitlar breyt-
ingar á framboðum. Hafa kannan-
Ir eflanst haft einhver áhrif á fór-
ystuna i því efni. Henní þykb-
sigia lygnan sjó i framboðsmálum
til hagsbóta fvrir eliiheimiiin (
iandinu, sem samkvæmt vcnju eru
þegar yfliTuII.
ÍLa!| - f.i , i, il, „ \
Anrii a vrartiDOO
serai talað um „stðl handa Steina“.
Þórsteinn Pálsson er któkarí
stjórnmálaforingi en menn haida
og tekur þá stói% sem honum svn-
Hitt KgmáUð snýr að þmgtmnra-
um sjálfum, sem þurfa að gæta
ar, og hafa fyrst og fremst metnað
inn gegn honum kann að hafa veikt
hann eitthvað innau þingflokksins,
ef dæma á eftir áhríraleysl bans i
framboðsmálutn. Hann virðist of
mfldur við gömhi mennina i
flokknum. Sem stendnr er spáin
hefur
ákvcðið prófkjör ( Keykjavík.
Nokkrir ungir racnu bafa verið
nefndir til þátttökn, ra.a. Bjortt
Bjarnason og væri fengur fyrir
flokkinn að fá hanu á þing. Aftnr á
móti hefur ekkert heyrst frá Davið
Oddssyni enn um hvað hann ætlar
hann vilji biða enn um sinn, m.a.
vegna þess að ekki eru horfur á að
uni ncina umtaisvcrða endurnýjun
í þingflokknuro verði að ræða.
Þannig stendar gantla iiðið flokku-
um fyrír þrífum hvað umbreyting-
ar og enduraýjun snertir. Sjáifur
er Þorsteinn Páisson nngnr maður
Og þetta ellivandamál þíngflokks-
ins hlýtur að hafa biasaö við hon-
um frá fyrstu tíð, Á meðan vanda-
málið er látið grassera óátalið er
líklegt að Daviö Oddsson biði í
hliðarsölum stjórnraáianna með
sitt mikla fylgi i Reykjavík, og láli á
það reyna hvort stefhan um cndur-
heiml áhrifa ÞorsteSns Pálssonar
út i
Gamtfr
visn hagstæðar i dag, En þeir sem
forspáir teljast og kunnuglr era
völundarhúsnm stjórnmalanna
segja, að þrátt fyrir aflt nái Sjálf-
stæðSsflokkurinn ekki nieira en 25-
Gmtí

WM VÍTT OG BREITT
Sáttagjörð hinna ríku
Skuldakóngar hrósa nú sigri þar
sem verðbólgustigið er að nálgast
núllið og verðbætur hlaðast ekki of-
an á skuldimar. Hins vegar hafa sum-
ir þungar áhyggjur af sparifjáreig-
endum sem ekki fá sínar verðbætur
ofan á vextina, eins og helur gefíð
svo Ijómandi góða raun í rúman ára-
tug.
Fyrir þá sem mest skulda skiptir
verðbótaþáttur og verðbólga engu
máli. Þeir borga ekki skuldimar
hvort sem vextir og verðbætur
hækka eða ekki.
Launafólk sem stendur í greiðslum
fyrir íbúðir og þess háttar fer hvað
skást út úr lækkun eða afnámi verð-
bóta. Skuldabyrðin hættir að aukast
mánuð frá mánuði eins og undnfarin
áratug.
Um þetta var þjóðarsáttin gerð og er
hún á milli þeirra atvinnurekenda
sem halda að þeir geti staðið í skilum
og launafólks með skuldabyrði á
herðunum. Þeir sem ekki eiga einu
sinni skuldir eða hafa losað sig við
slíka byrði má í raun á sama standa
hvað verðbótaþáttum líður. Það er að
segja ef aðeins er hugsað um eigin
hag.
Sparað og grætt
En sé það rétt sem fróðleiksmenn
um fjármál halda fram í síbylju, að
verðtrygging lána hafi aldrei verið
hærri en svo að skuldarar hafi aðeins
greitt eðlilega viðbót á skuldir sinar
til baka, hvers vegna skiptir það þá
skuldara yfirleitt nokkm máli hvort
verðbætur em hærri eða lægri?
Annað stórskrýtið fyrirbæri varð-
andi verðbólgu og verðbætur.
Bankamenn segja það stórhættulegt
að lækka vexti meira en orðið er
vegna þess að með lækkun verðbóta
missi sparifjáreigendur spón úr aski
sínum og hætti að spara og leggja
inn.
Var öllu verðbótaréttlætinu skipt
jafnt á báðar hendur? Spyr sá sem
ekki veit.
Með minnkandi verðbólgu og allt
að því afhámi verðbóta urðu þau
undur í íjármálalífinu að hlutabréf
fóm að hækka í verði og svo hækk-
uðu þau og hækkuðu og allur söfn-
uður verðbréfatrúarinnar syngur
gullkálfum sínum hósíanna. Fé er rif-
ið út úr verðbréfareikningunum og
keypt hlutabréf í staðinn og hafa þau
hækkað um á annað hundrað prósent
á nokkrum mánuðum.
Aldrei varð verðbólgan svo tryllt að
verðbótaþátturinn hafi náð svo dýr-
legum upphæðum gróðahyggjunnar.
Enn meiri gróði
Forsætisráðherra kvartar yfir þvi í
blaðaviðtali, að Seðlabankinn sé
meira en seinn til að gera tillögur um
hvemig standa eigi að afnámi láns-
kjaravisitölu, eins og eðlilegt sé þeg-
ar verðbólgustigið er orðið jafiilágt
og raun ber vitni.
En gúrúar fjármálalífsins í Seðla-
bankanum hafa öðmm hnöppum að
hneppa. Þeir em orðnir svo spenntir í
hlutabréfakapphlaupinu að þeir
hvetja alla þá sem loðnir em um lóf-
ana að kaupa nú hlutabréf hver sem
betur getur.
Og hver láir þeim það? Yfir 100%
ávöxtun á nokkrum mánuðum er
meira en villtustu okrarar hafa látið
sig dreyma um og aldrei komst verð-
bótaþátturinn svo hátt þótt oft hafi
náðst frabær árangur á þeirri veð-
hlaupabraut.
Þjóðarsátt launþegahreyfingarinnar
beindist að því að létta undir með
smáskuldurum, þeim sem skulda svo
sem eins og einar ævitekjur sínar fyr-
ir þriggja herbergja íbúð.
Þjóðarsátt Vinnuveitendasam-
bandsins felst einkum í því að tilraun
er gerð til að eitthvað af fjármagni
verði eftir í fyrirtækjunum en renni
ekki allt í fjármagnskostnað lána-
stotnana.
Þjóðarsátt fjármagnseigenda er sú
að koma sér upp enn nýju fjárplógs-
kerfi og þéna skattfijálst sem aldrei
fyrr.
Hlutabréf em lausnarorðið og geng-
ur ríkið á undan með góðu fordæmi
og gefúr auðinn, eins og Útvegs-
bankann, eða borgar milljarða til
skattleysingja, eins og þeirra sem
eiga bréf í hermanginu öllu. Þeim
riku er ávallt borgið, hvað sem
meintum þjóðarsáttum líður.
OÓ