Tíminn - 21.09.1990, Blaðsíða 14

14 Tíminn ,,
Föstudagur 21. september 1090

«WS»S8»®H»>ÍK»S AÐ UTAN 1 01:3:1
Búar ætla að koma á fót nýju ríki á Höfðalandi:
Fyrirheitna landið er gróð-
ursnautt en nýju landnem
arnir eru bjartsýnir
Búar, sem eru ekki á því að gefa eftir og eru ákveðnir í að
láta ekki algeriega af hendi stjóm hvítra í Suður-Afríku, hafa
lagt upp í langferð þvert yfir afríska meginlandið, í annað
sinn, til að leita að því sem þeir álíta fæðingarrétt sinn, þ.e.
landsvæði sem tilheyrír þeim og þeim einum.
Einni og hálfri öld eftir að forfeður
þeirra sneru baki við stjóm Breta og
stefndu ákveðnir inn á óþekkt
svæði Suður-Afríku, eru Búar á ný
famir að selja húsin sín, bóndabæi
og fyrirtæki og leggja af stað út í
óvissuna.
í þetta sinn notast þeir við flutn-
ingabíla í stað uxavagna og í stað
þess að ryðja sér leiðina með byss-
um segjast þeir leita að friðsamlegu
landnámi, fengnu með samningum.
Astriðumar sem hafa hrint af stað
nýju búferlaflutningunum era hins
vegar jafnsterkar og þær sem ráku
forfeður þeirra af stað. Þeir viður-
kenna að kynþáttaaðskilnaðarstefn-
an er liðin undir lok og flýja nú um-
bætur þær sem rikisstjóm F.W. de
Klerks er að koma á og líkumar á
því að svartur meirihluti komist til
valda í Suður-Afriku.
Búnir aö finna fyrir-
heitna landið
Forfeðumir sem lögðu í ferðina
löngu fyrir hálfri annarri öld vissu
svo sem ekki hvert hún bæri þá, en
niðjar þeirra nú þekkja ákvörðunar-
stað sinn. Hann er 150.000 fermílna
svæði, næstum þriðjungur Suður-
Afríku og þrisvar sinnum stærri en
England, í norðanverðu Höfða-
landi, þar sem þurrar sléttumar í
óbyggðum Suður-Afríku, Great
Karoo, mæta útjaðri Kalahari-eyði-
merkurinnar.
En það liggur ekki ljóst fyrir enn-
þá hvaða augum hvíta ríkisstjómin í
Suður-Afríku lítur þessar fyrirætl-
anir Búanna, og þaðan af síður
hvert er álit Afriska þjóðarráðsins
og Nelsons Mandela. Áætlun Bú-
anna er nefnilega sú að stofna ríki
með eigin landamærum og full-
valda ríkisstjóm. Svertingjamir
25.000, sem nú búa á svæðinu, eiga
að fá bætur og síðan að yfirgefa
nýja ríkið, að sögn þeirra Búa sem
þegar era mættir á staðinn. Þeir
heita því að byggja svæðið upp á ný
án þess að nýta vinnuafl svartra.
Fyrirheitna landið liggur að bæði
Namibíu og Botswana og er gróð-
ursnautt, plagað af ofsahitum og
nístandi frosti og lítið um vatn.
Þetta er bakgarður Suður-Afriku,
stijálbýll hvítum, svörtum og lituð-
um. Þar er fátt af þeim náttúraauð-
æfum í jörð og ekkert afþeirri gróð-
ursæld sem gerir aðra hluta landsins
þess virði að beijast um þá.
Orandee skal nýja
ríkið heita
Nýju landnemamir hafa gefið rík-
inu nafnið Orandee, í höfuðið á Or-
ange-ánni sem liðast um það og
gefur því þann lífsanda sem þar er
að finna. Það er áin sem þeir ætla að
temja til að „láta eyðimörkina
standa í blóma“.
Þeir hafa hannað appelsínulitan,
hvítan og bláan fána. Hann er líkur
fána Suður-Afriku en rendumar era
lóðréttar í stað þeirra láréttu. Fleira
greinir flöggin að, í því nýja era út-
línur minnismerkis í Pretoriu til að
minnast búferlaflutninganna miklu.
Til minningar um svarta meirihlut-
ann í ríkinu sem þeir ætla að segja
skilið við er mjótt svart strik á nýja
fánanum.
Þeir hafa tekið upp Die Stem,
þjóðsöng hvítra í Suður-Afríku,
sem sinn eigin, með einni mikil-
vægri breytingu. Orandee er komið
í staðinn fyrir Suður-Afriku sem
nafnið á landinu sem söngurinn
hyllir, til að leggja áherslu á nýtt
„þjóðerni".
Þessi fyrirætlun gæti virst ótrúleg
og jafhvel hlægileg ef Búamir væra
ekki alþekktir fyrir þrautseigju.
Upphaflega varð hún til í heilabúi
Carels Boshoff prófessors, tengda-
sonar aðalhöfundar apartheid-stefh-
unnar, Hendriks Verwoerd, forsæt-
isráðherrans sem var ráðinn af dög-
um 1966. En sá mikli áhugi sem
þessir nýju búferlaflutningar hafa
vakið vísar á bug öllum gransemd-
um um að þetta séu dauðateygjur
smáhóps ósveigjanlegra íhalds-
manna.
Uppi f hæðunum. Nokkrir meðlimir Putter-flölskyldunnar virða fyrir
sér smábæinn Olifantshoek, miðstöð landnemanna í Orandee.
Beiðni hefur verið lögð ffarn til
seðlabanka Suður-Afriku um að
skrásetja nýjan banka til að aðstoða
nýja komumenn. Fasteignasala hef-
ur verið opnuð í aðalbænum á
svæðinu, Upington, sérhæfð í að
svara fyrirspumum þeirra sem hafa
hug á að koma. Á áætlun er að opna
meira en 20 útibú til viðbótar. Þró-
unarstofnun Orandee er að kaupa
land og húsnæði til að hindra brask,
og þegar hafa verið gerðar fullnað-
arteikningar að vatnslónum, áveit-
um og vatnsorkuveram. Og það
sem skiptir mestu máli: fyrstu land-
nemamir era þegar komnir á stað-
inn.
Elise van Wyk, forstjóri fasteigna-
miðlunar sem sett hefur verið á
stofh í Upington til að hafa stjóm á
aðkomunni, segir að á tveim mán-
uðum hafi fjögur býli og fjögur lítil
fyrirtæki verið seld þróunarstofn-
Andre Putter ætlar aö hjálpa bröður sínum við að breyta ófijósamri
jörðinni í heimaland.
við þá varðandi áætlanir um svæð-
ið. Þeir vora samt neyddir til að
sýna skyndilega áhuga þegar tveir
embættismenn frá ríkisrafveitunni,
komu skyndilega til að kanna hvort
ætti að veita meira rafinagni á stað-
inn til að ráða við þá fjölgun sem
búist er við.
Bæjarstjórinn, sem er eindreginn
stuðningsmaður umbóta De Klerks,
var áffam hæðnislegur og bæjarrit-
arinn spurði hlæjandi hvort hann
mætti eiga von á því að verða for-
seti. En Putter-fjölskyldan er
greinilega alveg ákveðin í að gera
nýja ríkið sitt að veraleika.
Putter er 34 ára og rekur ennþá út-
flutningsfyrirtæki sitt f Jóhannesar-
borg, en ætlar að flytja það til Or-
andee. „Við vitum um 55 aðrar fjöl-
skyldur sem hafa flutt á svæðið.
125 fjölskyldur til viðbótar ætla að
flytja þangað snemma á næsta ári,“
segir hann. „Núna stoppar síminn
ekki. Náungi hringdi frá Namibíu
og sagði að 200 hvítir bændur vildu
komast burt.“
„Viö erum ekki
kynþáttahatarar“
„Okkar trú er sú að Búamir eigi rétt
á sínu eigin landi, rétt eins og svart-
ir eiga rétt til síns lands. Ég vil hafa
menningu mína og kirkjuna mína í
friði. Mig langar ekki til að segja
svörtum manni hvað hann eigi að
gera og ég vil ekki að hann segi mér
hvað ég eigi að gera. Ég held að það
sé ekki rétt að 5 milljónir hvítra segi
40 milljónum svartra fyrir verkum.
Ég vil bara vera í friði.
Ég hef ekkert á móti svertihgjum,
en við eram ekki eins. Ég er ekki
uninni. Einstaklingar hafi keypt 15
hús og 40 til 50 fyrirspumir berist
fasteignamiðluninni á viku hverri.
„Þetta er kraftaverki líkast,“ segir
hún. „Allt þetta fólk hefur trú á Or-
andee.“
Yfirvöld óviðbúin
Eitt hundrað og tuttugu mílum
austar getur smábærinn Olifantsho-
ek hreykt sér af þvi að hafa dregið
til sín flesta nýja aðflytjendur. Jo-
hann Putter og stórfjölskylda hans,
sem telur yfir 30 manns, era nýflutt
þangað frá Messina, á landamæram
Zimbabwe. Von er á fjórum fjöl-
skyldum til viðbótar á næstunni.
Koma nýju landnemanna hefur
valdið yfirvöldum á staðnum áfalli.
Bæjarstjórinn og bæjarritarinn í
Olifantshoek lýstu því nýlega yfir
að ekki hefði verið haft samband
kynþáttahatari, en þegar vinnudeg-
inum er lokið vil ég eiga mitt heim-
ili og blökkumaðurinn má eiga sitt.
Bömin mín eiga ekki að alast upp í
fjölkynþáttaþjóðfélagi. Ég er ekki
Suður-Áfríkumaður, ég er Búi og
við verðum að fara að vinna fyrir
sjálfa okkur. Við eram orðnir of lat-
ir. Ef við sjáum eitthvað sem þarf
að gera og segjum „þetta er eitthvað
sem svertingi verður að gera“, þá er
það ekki rétt.
Landið hér er auðugt en fólkið hef-
ur ekki nýtt sér það sem það hefur
að bjóða. Við ætlum að borga svert-
ingjunum fyrir að fara. Við ætlum
ekki að henda þeim upp á vörabíls-
palla, við ætlum að gera fyrir þá
það sama og gert var fyrir hvíta sem
urðu að flytjast burt þegar heima-
löndin vora sett á laggimar. Við
ætlum að borga skaðabætur við
hæfi.“
Mismunandi hug-
myndir um fyrir-
myndarríkið
Framtíðardraumur Putters um fyr-
irmyndarrikið stangast á við hug-
myndir yfirmanns þróunarstofnun-
arinnar í Orandee, sem fullyrðir að
svartir og litaðir verði ekki látnir
flytjast burt.
„Kynþáttalöggjöf okkar kemur til
með að líkjast þeirri bresku," segir
hann. „Apartheid verður felld niður
í Orandee og allir fá kosningarétt.
Það verða greidd sömu laun fyrir
sömu vinnu. Aðlögun kynþáttanna
verður ekki troðið upp á fólk og
heldur ekki kynþáttaaðskilnaði. Við
viljum halda frið við granna okkar
og verða hlutlausir, eins og Sviss.“
Hann á von á því að í lok næsta árs
hafi a.m.k. 100.000 aðkomumenn
bæst í hópinn. Aðspurður um hvaða
augum hann líti eindregna stuðn-
ingsmenn aðskilnaðarstefhunnar
komi til með að líta ffamtíðarsýn
hans um sömu laun og kosningarétt
allra, segist hann hafa náð betri ár-
angri en De Klerk. „Við höfum
komist að raun um að það er ekki
sérlega erfitt að koma fólki í skiln-
ing um að allir eigi að njóta sömu
réttinda,“ segir hann.
Þrátt fyrir spennuna sem líklegt er
að landnemamir eigi eftir að vekja
upp meðal íbúanna af öðram kyn-
þáttum sem fyrir era á svæðinu,
hefur enginn enn sem komið er
kippt í taumana. Þjóðemisflokkur-
inn hefur ekki fjallað um málefnið
„heimaland hvítra“ og heldur því
ffam að það verði að leysa i samn-
ingaviðræðum. Og þótt undarlegt
megi virðast virðist Áffíska þjóðar-
ráðið, sem leggur áherslu á að Suð-
ur-Affíka lúti einni stjóm, vera
sömu skoðunar. Þeir segja þetta
kunni að enda með því að verða
samningsatriði. „Það verður að
ræða heildarmyndina um land og
náttúraauðlindir mjög nákvæmlega
til að þurrka út og draga úr spennu."
Fari svo að Afriska þjóðarráðið
standi gegn Orandee, myndi það
mæta talsverðri andstöðu. Putter er
jafhákveðinn og Búamir sem lögðu
í búferlaflutningana fyrir einni og
hálffi öld. Hann þekkir sitt fólk og
treystir dómgreind sinni. Hann heit-
ir því að engum muni takast að
stöðva þessa nýju flutninga Bú-
anna. „Við eigum þetta, engum á
eftir að takast að taka það ffá okk-
ur,“ segir hann ákveðinn.