Tíminn - 26.09.1990, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Miðvikudagur 26. september
Tímirm
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin I Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gíslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Asgrlmsson
Auglýsingastjóri: Steingrimur Glslason
SkrffetofurLyngháls 9,110 Reykjavlk. Síml: 686300.
Auglýsingasfml: 680001. Kvökfefmar Áskríft og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1000,-, verð I lausasölu kr. 90,- og kr. 110,- um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Olíuverð
Eins og ljóst varð við innrás Iraka í Kúvæt og vígbúnað-
inn sem kom í kjölfar hennar hlaut olíuverð að hækka á
heimsmarkaði og þar með verð á hvers kyns olíuvörum
til atvinnurekstrar, húshitunar og biffeiðaaksturs.
Olíuverðshækkunin í heiminum lét raunar ekkert á sér
standa, því hún kom ffam þegar í upphafi stríðs og
stríðsástands, þótt þess gætti ekki samstundis á íslandi
vegna þess að olíubirgðir voru nýlega endumýjaðar og
hafa enst þar til nú að verið er að flytja inn olíuvörur á
uppsprengdu verði.
En nú er komið að skuldadögum í þessu efhi hér á
landi. Hjá því verður ekki komist að olíuverðshækkunin
segi til sín á Islandi sem annars staðar. Olíufélögin hafa
sótt um hækkun á verði allra helstu tegunda olíuvöru, þ.
á m. um 40% hækkun gasolíu og verulega bensínhækk-
un. Verðlagsyfirvöld standa ffammi fyrir þessum hækk-
unarbeiðnum og ríkisstjómar bíður það hlutverk að
fjalla um efiiahagslegar afleiðingar verðhækkananna.
Efhahagsafleiðingum olíuverðshækkananna fylgja
áhrif á launa- og kjaramál og það því ffemur að í land-
inu ríkir samkomulag um samstiga þróun efhahags- og
kjaramála sem byggð er á verðhjöðnunarstefhu, eins
konar verðstöðvun, sem nær til verðlags og launa eftir
umsömdum meginreglum. Ekkert efamál er að olíu-
verðshækkun raskar þeim forsendum sem lágu til
grundvallar þjóðarsáttinni. En þá röskim ber að með
þeim hætti að aðilar samkomulagsins verða að ræða
viðbrögð við henni af raunsæi og sameiginlegri ábyrgð.
Hlutverk NATO
í forystugreinum Tímans hefur verið vakin athygli á
áróðri um stefhubreytingu sem skyndilega hefur farið
að stinga upp kollinum á vettvangi Atlantshafsbanda-
lagsins í þá átt að NATO fari að víkka út áhrifa- og
starfssvæði sitt, hætti að vera vamarbandalag Atlants-
hafsþjóða, en láti til sín taka hvar sem er í heiminum.
Morgunblaðið kallar þetta því snyrtilega nafhi, að þá
væm NATO-þjóðir að „nýta sér sameiginlegt herstjóm-
arkerfi“, en í þeim orðum felst að Atlantshafsbandalag-
ið sé svo traustlega byggt, vel búið og hreyfanlegt að
það megi ekki láta það ónotað, ef hemaðarátaka sé þörf
hér og hvar.
Hvað sem um þetta álit er að segja, fer ekki milli mála
að þessi hugsun er kúvending á ákvæðum Atlantshafs-
sáttmálans og skýtur skökku við um ástæður þess að ís-
lendingar gerðust stofhendur Atlantshafsbandalagsins
og hafa fyllilega staðið við sinn hlut í því sambandi í
meira en 41 ár. Tíminn bendir á að breyting á hlutverki
Atlantshafsbandalagsins í þá vem sem nú er rekinn
áróður fyrir af nokkmm forystumönnum þar, er óað-
gengileg fyrir íslendinga og andstæð íslenskri utanríkis-
steihu. Aðild íslands að NATO og vamarsamningurinn
við Bandaríkin fela ekki í sér neinar skuldbindingar um
að Islendingar taki þátt í hemaði eða herkostnaði. Á því
er vert að vekja athygli Morgunblaðsins og þeirra „er-
lendu sendimanna“ sem það blað hefur áhyggjur af að
iuieykslist af skrifum Tímans. Væri reyndar ffóðlegt að
heyra meira af þeirri hneykslun.

Þá er fengin niðursfaða banka-
efUrlltsins um endankgt vcrð Út-
vegsbankans. Vitað var að bantánn
haföi verið á gjafamarkaði, en nú
er Ijóst að söluverö hans er ekld
ir króna og munu I
bvt reynast bestu viðstópti, sem
átt hafa sér stað í ianjinu f langan
tfma. Aftnr á móti mun rikið
þurfalb reiðafram um þrjá milfj-
arða króna, til að
Því gjöf verður að kaila það, þegar
banki í fuilri starfseml er afhentur
samaog
ekkert af raunwrulegu verðmætí,
ftwir utan vtðstóptavild, «em alls
ekki er verðlögð í þeesu tilfelli.
Hins vegar er mitóð dvalið við
fasteignir ög útistandandi skuldir.
Hla staddlr bankar
Aðförin að Útvegsbankanum
bófst um það leytl sem HafsJdps-
máilð var á döfinnt Nú er ljóst að
ekki verður komlð fram dómum í
því máli og vafasamt hvort nokk-
urn tíma var þar um gjaldþrot að
ræða. Bankinn var aftur á móti
sagður mjög illa staddur. Það voru
fleiri bankar um það ieyti, eins og
Iðnaðarbankiun, Verslunarbank-
inn og Alþýðubankinn. Englnn
þessara banka var í rikiseign. Út-
vegsbantónn var það aftur á roóti.
Þehr scm höfðu staðið fyrir ótæpi
legum sto&iunum nýrra banka,
höföu um þetta ieyti snúið blaö-
inu vlð og viidu ólmir sameina
banka. Tæidfærið var notað, þegar
Útvegsbankinn hafði búið við iUt
umtal f nokkura tfma, tii að taka
hann og leggja hann fram af sam-
einingarsinnum sem eins konar
púkk í sameiningu prívathank-
anna. Ekkert var horft í það, að
púkkið myndi geta kostaö skatt-
borgarana næstum þtjá milljarða,
enda þurftl að koma ævinfyrum
einkabankanna á þurrt laiul.
Útvaldir fái banka
þýðufiokkinn frá fyrri sjónarmið-
um, og gert flokkinn að spor-
sem fyrr á ðidinni vareitur í hans
beinum. JfciúUr ektó einu sinni að
að hygla einkaframtakinu. Hann
er jafnframt að höndla með al-
sem
að vona að þeir
bankann fyrir þann spottpris, sem
nú befur verið ákveðlnn. í stópt-
um við rildð og skattborgarann
hafa þessir herrar ektó stóra sam-
visku. Þeim er sama
biæði dáh'tið, bara ef
lega einkaframtaks. Þeisir menn
virðast jafnframt vera i eftir ríkis-
bönkunum Iveimur, og heyrst
hafa raddir um að réttast væri að
gera að hlutaféiögum. Miðað
myndin væntanlega að velja úr
cinstaklinga úr fjölskyldunum
fhnmtán og notínra aðra heppiiega
einstaklinga sem hiuthafa. Miöað
við þá reglu sem hefur skapast við
söiu ísiandsbanka, er hugmyndin
auðvitað að gefa hinum útvöidu
hiuthöfum ríkisbankana.
Banki Jóns
Baldvinssonar
Jón Sigurðsson, viðskiptaráð-
herra, hefur staðið að þessum að-
gerðum og ber væntaniega ábyrgð
á þeim gagnvart almenningi. Það
er nefniiega aimenningur sem að
þessu sinni borgar þjónustu ráð-
herrans við prívatbankana, sem
áttu verra með að lifa cinir og sér
en Útvegsbantónn, Undarfeg eru
þau öriög, sem hafa hratóð Al-
ríkisins út í æsar.
^ er verl aö minna
um á sínum tíma. Þar voru banka-
stjúrar þeir Jó» Baidvinsson, for-
son. Það er kannski af
ástæðum, sem forystuiiði
varpa
ur einkabankanna.
a fyrir fet-
3ja milljarða fómar-
Tiiefnisiaus í
verður lengi í minnum höfð. Hún
sýnír afvegaleiddan Alþýðuflokk á
einskonar harma- og mistaka-
göngu meðai peningafursta í ís-
lensku þjóðfélagi. Liðsoddar
flokkslns hafa þó cktó gleymt rik-
inu, en samkvæmt sölu Útvegs-
bankans er rítóð f þeirra augum
aðeins nothæft til að hygla einka-
framtakinu, þegar það getur sjálft
hvorid réðið önd né æði í banka-
málum lengur. Tæpir þrír millj-
arðar í skattpeningum aimenn-
ings skulu vera sú fómarupphxð,
sem Alþýðuflokkurinn ieggur með
sér í púktóð, svo að einkaframtak-
ið stóiji ioksins að það á vin og
iagsbróður f þessum floktó, sem
var einu sinni baráttutæki hinna
fátæku í landinu. Garri
VÍTT OG BREITT
Hver vill bókhlöðu?
Eldglæringar, drunur og fretir
léku um gjörvalla Vatnsmýrina
um síðkvöld fyrir skemmstu þeg-
ar nokkrir bókaframleiðendur
fögnuðu því að virðisaukaskattur-
inn er orðinn álíka stórgallaður
og söluskatturinn gamli var þegar
hann var kominn að fótum fram.
Kúltúrtröll skáluðu í dýrum veig-
um og ærslin á jörðu niðri skö-
guðu upp í gauraganginn á hlýj-
um næturhimni á síðkvöldi sum-
arsins.
Afnám virðisaukaskatts af bók-
um var tilefni þessara sérstæðu
óspekta sem ekki tókst að halda
innan dyra í Norræna húsinu
þetta skelfilega kvöld. Kötturinn á
Ásvallagötu 1 er ekki enn búinn
að ná sér.
Kúltúrtröll (Þjóðviljinn á heið-
urinn af nafngiftinni) og
bókaframleiðendur halda að með
afnámi skattsins af bókum fari
bókmenntir að seljast og jafnvei
að framúrstefnuhöfundarnir verði
lesnir. Verði þeim að trú sinni.
Á sama tíma og tekjuöfiun ríkis-
ins er skert er skattpeningi Þjóð-
arbókhlöðunnar eytt í önnur
verkefni, svo sem fokdýra eyði-
leggingu á Þjóðleikhúsi og fleira.
Enginn vill
Þjóðarbókhlaðan er orðin þjóðar-
skömm. Er saga hennar rakin í
stórum dráttum í grein sem
hreinskilinn og velviljaður út-
lendingur skrifaði og birtist í
Mogga í gær.
Robert Cook er prófessor í ensku
við Háskóla íslands. Honum
rennur til rifja sú hörmungarsaga
sem bygging bókhlöðunnar er og
leggur fram tillögur um hvernig
nýta á húsið á háskólalóðinni við
Birkimel, en auðsýnt er að það
mun aldrei hýsa bókasafn.
Ástæðan er sú, skrifar prófessor-
inn, að íslenska þjóðin kærir sig
ekkert um Þjóðarbókhlöðu og
stendur öllum á sama um hvort
hún verður að veruleika eða ekki.
Robert Cook hefur mikið til síns
máls. Ef fólkið í landinu hefði
minnsta áhuga á að sameina
Landsbókasafn og Háskólabóka-
safn eins og lög gera ráð fyrir og
gera að einni Þjóðarbókhlöðu í
byggingunni, sem er nær fullgerð
að utan, væri bókasafnið þar núna
og væri búið að vera árum saman.
Háskólamönnum stendur ná-
kvæmlega á sama um bókhlöðuna
og á það jafnt við um starfsmenn
Háskólans og nemendur. Hvergi
örlar á áhuga á að koma upp nýti-
legu bókasafni.
Stjórnmálamenn láta sér lynda
að sérstökum eignarskatti, sem
fara á í bygginguna, sé varið til
annarra þarfa. Örfáar undantekn-
ignar eru á þessu áhugaleysi, eins
og lagasetning um skattgjaidið
sýnir og sannar.
En það var áður en kúltúrtröll
tóku við að halda menningunni á
lofti.
Heimsmet
Róbert prófessor telur að Þjóðar-
bókhlaðan eigi möguleika á að
komast í heimsmetabók Guinnes
fyrir seinagang í byggingarfram-
kvæmdum.
Ættu kúltúrtröll að vinda bráðan
bug á að koma þeirri landkynn-
ingu á framfæri.
Kringlan var byggð á tveim árum
en 20 ár duga hvergi nærri til að
koma upp byggingu yfir bækur. Af
þessu dregur Róbert þá ályktun að
það fari eftir áhuga og þörfum
þjóðarinnar á notagildi bygginga
sem ræður byggingarhraðanum.
Því leggur hann til að húsið verði
tekið hið fyrsta f gagnið undir
verðuga starfsemi.
Við Birkimelinn eru fjórar gríð-
armiklar hæðir. Þar á að koma
fyrir dansgólfum, diskóum og
börum. Keiluspilsbrautum og lík-
amsræktarfyrirtækjum. Bíó og
myndbandasalir fá nóg rými og
nóg pláss er fyrir Disneymynda-
landslag og hríðskotabyssubakka.
Ekki er að efa að nóg aðsókn
verður að Þjóðarbókhlöðunni
þegar þar verður komið upp al-
mennilegri aðstöðu fyrir helstu
áhugamál þjóðarinnar.
Því má bæta við að gráupplagt
verður að koma upp afdrepi fyrir
menningarfríkin sem framleiða
bækur og svoleiðis til að halda
fagnaði þegar skattabyrðinni er
aflétt af velferðarþjóðfélaginu. Að-
stöðu fyrir flugeldaskot og
sprengingu púðurkerlinga er
hægt að setja upp á þakinu.
Þá þarf ekki lengur að nota Nor-
ræna húsið sem skotpall og er
hægt að freta þaðan yfir allt há-
skólahverfið og gera Vesturbæinn
óbyggilegan þegar kúltúrtröll
fagna ímynduðum peningagróða.
OÓ