Tíminn - 26.09.1990, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 26. september 1990
Tíminn 7
VETTVANGUR
Þorsteinn Ólafsson:
LITLA GULA HÆNAN
Litla gula hænan fann fræ
það var hveitifræ.
Litla gula hænan sagði:
Hver vill sá fræinu?
Svínið sagði: „ekki ég“
kötturinn sagði „ekki ég“
hundurinn sagði „ekki ég“
Litla gula hænan sagði:
„ég vil sá fræinu“ogþað gerði hún.
Þannig gekk þetta alla tíð, það var
alveg sama hvað svínið, kötturinn
og hundurinn voru beðin um að
gera til að afla matfanga, alltaf
sögðu þau: „Ekki ég, ekki ég, ekki
ég.“ Litla gula hænan varð því að
gera alla hluti sjálf. Nú, en þegar
kom að því að njóta ávaxta verk-
anna, borða brauðið, þá sögðu
svínið, kötturinn og hundurinn
einum rómi: „Það vil ég.“ En litla
gula hænan var minnug þess forn-
kveðna, að þeir sem ekki nenni að
vinna eigi heldur ekki mat að fá.
Svínið, hundurinn og kötturinn
fengu því ekki að borða brauðið.
Litla gula hænan og fleiri sögur í
þeirri gömlu, góðu bók voru aðal-
lestrarefnið þegar ég 6 og 7 ára var
að læra að lesa. Ég held að sagan
um litlu gulu hænuna hafi mest
hjálpað mér til þess að verða læs.
E.t.v. þess vegna held ég meira upp
á þessa sögu en flestar aðrar sem
ég las sem barn.
Sagan hefur ákveðinn boðskap að
flytja. Hvernig verkaði hún á mig
sem barn? Mér fannst dómur litlu
gulu hænunnar réttlátur. Ég vor-
kenndi henni ekki þó að hún þyrfti
að vinna mikið. Mér fannst sjálfum
gaman að vinna, rifja og raka í sól-
skini, sækja kýr, reka fé o.fl. o.fl.
En að vera svangur og fá ekki mat,
það var hræðilegt. Ég minnist þess
að ég vorkenndi svíninu, kettinum
og hundinum að fá ekki að borða
brauðið, þó að þau gætu sjálfum
Þetta vekur mig til
umhugsunar um hvað
það er þýðingarmikið
að allt barnaefni sé
gott, hvetji börn til
dáða og innræti þeim
að leti, ósannsögli,
svik og fleiri lestir sé
verst fyrir þau sjálf.
Því miður er mikil
andstaða gegn allri
skattlagningu — öflun
tekna í sameiginlegan
sjóð okkar. Allt of
margir haga sér líkt
og svínið, kötturinn og
hundurinn þegar um
skattlagningu er að
ræða og segja:
„Ekki ég, ekki ég,“ en
vilja samt njóta hinnar
bestu þjónustu og
fyrirgreiðslu frá hinu
opinbera.
sér um kennt. En það er nú svo. Ég
vissi það vel að stundum gerði ég í
fljótfærni eða hugsunarleysi þar
sem ég átti ekki að gera. Gat það
ekki verið eins með svínið, köttinn
og hundinn? Ég reyndi að finna
þeim það til málsbóta að þau hefðu
ekki vitað hvaða afleiðingar neitun
þeirra hefði. Mér fannst líka að litla
gula hænan hefði nú átt að segja
þeim það.
En hvað sem þessum vangavelt-
um leið, þá held ég, að sagan um
litlu gulu hænuna hafi hjálpað
mér til að skilja að það borgaði sig
að gera alltaf skyldu sína. Að reyna
að koma sér hjá að gera nauðsyn-
lega en e.t.v. leiðinlega hluti væri
verst fyrir mann sjálfan, því það
hefndi sín þótt síðar yrði.
Þetta vekur mig til umhugsunar
um hvað það er þýðingarmikið að
allt barnaefni sé gott, hvetji börn
til dáða og innræti þeim að leti,
ósannsögli, svik og fleiri lestir sé
verst fyrir þau sjálf.
Mér verður oft hugsað til þessarar
sögu. Á hún nokkurt erindi við
fullorðið fólk, almennan borgara í
dag? Já, vissulega. Sem betur fer
skortir okkur ekki brauð. En víða
kreppir skórinn að hjá okkur, sér-
staklega í heilsugæslu- og hjúkr-
unarmálum. Mannsævin er sem
betur fer alltaf að lengjast og hlut-
fall eldra fólks í þjóðfélaginu fer
vaxandi. Þetta kallar á meiri kostn-
að við heilsugæslu, þvf eldra fólk
þarf eðlilega meira á hjúkrunar- og
læknishjálp að halda en þeir sem
yngri eru. Þetta verðum við að
gera okkur Ijóst.
Ég heyri stundum kvartað yfir
hvað heilbrigðisgeirinn sé mikill
hluti af útgjöldum hins opinbera.
E.t.v. má hagræða ýmsu betur á
þessu sviði og spara á þann hátt, en
að fækka læknum og hjúkrunar-
fólki er fráleitt, heldur hið gagn-
stæða. Það er skylda samfélagsins
að sjá til þess að allir sjúkir og van-
heilir fái þá aðhlynningu og lækn-
ishjálp sem nútímaþekking og
tækni getur í té látið.
Eins og áður segir, vegna þess að
hlutfall þeirra sem þurfa á læknis-
hjálp að halda fer vaxandi með
meiri ævilengd, þá hlýtur þessi lið-
ur í opinberum útgjöldum að auk-
ast. Hvernig á að mæta því? Spara
á öðrum sviðum, munu einhverjir
segja. Ég hygg að það sé erfitt.
Hvaða opinberum starfsmönnum
viljum við segja upp eða laun
hverra viljum við lækka? Ég hygg
að mörgum vefjist tunga um tönn
að svara. Ég treysti mér a.m.k. ekki
til að benda á neinn útgjaldalið
sem megi lækka. Ég sé enga aðra
leið en að hækka beina skatta.
Verður mér þó sérstaklega hugsað
til eignaskattsins. Ýmsar eignir og
tekjur af þeim eru skattfrjálsar.
Höfum við ráð á því?
Því miður er mikil andstaða gegn
allri skattlagningu — öflun tekna í
sameiginlegan sjóð okkar. Allt of
margir haga sér líkt og svínið,
kötturinn og hundurinn þegar um
skattlagningu er að ræða og segja:
„Ekki ég, ekki ég,“ en vilja samt
njóta hinnar bestu þjónustu og
fyrirgreiðslu frá hinu opinbera.
Við skulum gera okkur grein fyr-
ir því að ef við viljum halda uppi
hinu fullkomnasta velferðarþjóð-
félagi, þá verðum við að leggja á
háa skatta. Ef við erum á móti há-
um sköttum þá stöndum við verr
að vígi að krefjast t.d. hinnar full-
komnustu læknisþjónustu.
Allir og alveg sérstaklega við sem
komin erum á efri ár og erum svo
lánsöm að hafa góða heilsu og vera
vel efnum búin, eigum með glöðu
geði, ég vil segja þakklátum huga,
að borga okkar skatta til þjóðfé-
lagsins.
Við skulum vera framsýn og horfa
fram á veginn. Fyrr en varir getum
við orðið fyrir skakkaföllum og
þurft á hjálp samfélagsins að
halda. Verum ekki eins skammsýn
og svínið, kötturinn og hundurinn
í sögunni Litla gula hænan.
LEIKHUS
sitja framarlega yst til vinstri í saln-
um.
Segja má að gamanleikur standi og
falli með viðbrögðum áhorfenda.
Neistar þeir sem leikarar kveikja á
sviðinu verða ekki að báli nema
áhorfendur blási í þær glæður með
innlifun og hressilegum undirtekt-
um.
Frumsýningarfólkið var e.t.v. á
dempaðri nótunum.
Lokaorðin um Flóna eru þau, að
hér er á ferðinni virkilega góð
skemmtun þar sem hvergi er dauð-
an punkt að finna og og hláturtaug-
arnar fengu lítinn tíma til að slaka á
og jafnvel tárakirtlarnir tóku þátt í
gleðskapnum þegar best lét.
Gísli Þorsteinsson
Botnlaus misskilningur
Leifélag Reykjavtkur; Fló á skinni
Höfundun Georges Feydeau
Þýöandi: Vigdís Finnbogadóttir
Leikstjóri: Jón Sigurbjörnsson
Leikmynd og búningan Helga Stefánsdóttir
Sýningarstaöun Borgarieikhúsiö, stóra sviðiö.
Fló á skinni er gamanleikur, farsi,
sem nærist á botnlausum misskiln-
ingi og meintu framhjáhaldi.
Allt hefst þetta með tímabundnu
getuleysi Herra Chandebise, trygg-
ingasala og síðan verða axlabönd
nokkur, sem berast í pósti til þess að
hlutirnir fara á fulla ferð.
Atburðarásin fer rólega af stað en
herðir á sér jafnt og þétt án þess að
allt fari úr böndunum.
Flóin er talin með betri försum,
sem skrifaðir hafa verið og ber ald-
urinn vel en verkið var frumsýnt í
París í byrjun aldarinnar.
Við þekkjum að brandarar eru
stundum flokkaðir eftir því hvoru
megin mittis þeir liggja. Þeir er neð-
ar liggja eru oft uppistaðan í
skemmtidagskrám ,þar sem fólk
hefur neytt örvandi drykkja og þarf
þá oft harla lítið skop til að fá heilan
sal til að taka boðaföll.
Hinsvegar þarf frekar fagmannlega
takta til að ná til áhorfenda í virðu-
legu leikhúsi með saklausu gríni þar
sem allir eru edrú. Þótt frumsýning-
argestir hafi ekki almennt tekið
boðaföll þá var greinilegt að leikur-
inn greip áhorfendur og oft var
hlegið af innlifun.
Leikritinu stýrir Jón Sigurbjörns-
son og gerði hann það einnig fyrir
17 árum í Iðnó.
Jóni tekst vel að halda utan um leik-
inn þannig að hvorki er of né van í
ærslum þótt einhverjir kjósi e.t.v.
meiri gauragang og handapat.
Hlutverk í leiknum eru nokkuð
mörg og eru þau veigameiri í hönd-
um Árna Péturs Guðjónssonar, Guð-
rúnar Gísladóttur, Þórs Tulinius,
Guðmundar Ólafssonar, Ragnheiðar
Tryggvadóttur, Kristjáns Franklíns
og Péturs Einarssonar.
Önnur hlutverk fara þau með: Jón
Hjartarson, Jakob Þór Einarsson,
Ása Hlín Svavarsdóttir, Margrét Ól-
afsdóttir, Helga Braga Jónsdóttir og
Steindór Hjörleifsson. Þótt misstór
séu hafa persónurnar hver sínu
hlutverki að gegna en það er eins og
í lífinu að sumum er ætlað að gnæfa
yfir aðra. Þannig er það og hér að
óskabörn höfundar og þeir sem
mestan kveikja hláturinn eru þeir
frændur Camille Chandebise.sem
Þór Tulinius leikur og Victor Em-
anuel Chandebise og Poche, þjónn-
inn sjússkaði, sem Árni Pétur leikur
báða. Þór er hreint út sagt algjör
perla í þessu hlutverki. Hann er svo
einlægur og sannur að oft er eins og
hann sé alls ekki að leika heldur sé
þarna holdiklæddur sem hinn mál-
halti frændi húsbóndans.
Árni Pétur fær það erfiða hlutverk
að fara í fötin hans Gísla Halldórs-
sonar, sem lék þessi hlutverk á árun-
um 1972-1975 þegar leikritið var
fært upp í Iðnó. Ekki sá ég þá upp-
færslu en það er auðvelt að sjá fyrir
sér að þessi hlutverk og þá ekki síst
þjónsins Poche eru eins og klæð-
skerasaumuð fyrir Gísla.
Árni stendur stendur sig býsna vel
og fer létt með að aðgreina þessar
tvær persónur þótt oft sé stutt á
milli skiptinga úr öðru hlutverkinu í
hitt. Það er mikið á Árna lagt og
hann rís fyllilega undir því.
Aðrir leikarar stóðu fyrir sínu og
sumir mjög vel án þess að fleiri verði
til nefndir.
Búningar Helgu Stefánsdóttur
voru smekklegir og undirstrikuðu
vel sérkenni persónanna.
Hin vammlausu Chandibise hjón
bæði bláklædd, doktorinn svartur
og kvennabósinn í bleiku osfrv.
Sviðsmynd var einnig góð að því
undanskildu að milliveggur á hóteli
í 2. þætti skyggir bagalega á hluta
sviðsins séð með augum þeirra er