Tíminn - 29.09.1990, Síða 8

8 Tíminn
Laugardagur 29. september 1990
Svanfríður Jónasdóttir, varaþingmaður í Norðurlandskjördæmi
y eystra og aðstoðarmaður fjármálaráðherra:
Alver ekki endilega
heppilegt Eyjafirði
Svanfríður Jónasdóttir, aðstoðarmaður fjármálaráðherra og varaþingmaður
Alþýðubandalagsins, hefur verið orðuð við framboð fyrir Alþýðuflokkinn í
Norðurlandskjördæmi eystra. Svanfríður sagðist aðspurð ekki vera á leið í
framboð fyrír Alþýðuflokkinn: „Ég var búin að heyra þá kjaftasögu, að ég værí
á leið í framboð fyrir kratana í Norðurlandskjördæmi eystra. Ég tók henni nú
bara eins og öðrum kjaftasögum, meira sem brandara en öðru. Þannig að þeg-
ar Tíminn birti hana eins og um frétt værí að ræða, þá kom það mér í opna
skjöldu, ekki síst það að sagan virðist hafa veríð borín undir einhveija aðra, en
ekki mig.“
Svanfríður er í helgarviðtali Tímans í dag og ræðir hún um framboðsmál sín
og stjómmálaviðhorf.
Er eitthvert fararsnið á þér frá Norður-
landskjördæmi eystra, í framboð annars
staðar?
„Ég geri mér grein fyrir því, að þessi saga
sem fréttin byggir á sem og fleiri, er til-
komin vegna þess að fólk er að velta vöng-
um yfir því hvað ég komi til með að gera í
framboðsmálum. Eg hef satt að segja ekki
gert það upp við mig sjálf, en í fyrra sagði
ég í viðtali við dagblaðið Dag á Akureyri, að
ég myndi ekki fara í annað sætið. Það er í
rauninni yfirlýsing af minni hálfu um, að
ég ætli mér ekki að sitja á varamannabekk
lengur. Ég er búin að vera varaþingmaður
tvö kjörtímabi! og ef ég ætla mér að halda
áfram í pólitík, þá geri ég það í fullri al-
vöru, verð þátttakandi og meira mótandi í
pólitík heldur en verið hefur.“
Ert þú þar með að segja, að þú stefnir á
fyrsta sætið fyrir Alþýðubandalagið í Norð-
urlandskjördæmi eystra, eða í einhverju
öðru kjördæmi?
„Ég neita því ekki að fólk hefur rætt við
mig um ýmsar hugmyndir, en ég er ekki
búin að gera það upp við mig, hvort ég yf-
irhöfuð held áfram í landsmálapólitík. En
ef ég held áfram, þá er það til þess að taka
þátt af fullri alvöru, en ekki sem varamað-
ur fyrir einhvem."
Hefúr Vettvangsframboð komið til tals í
Norðurlandskjördæmi eystra?
„Ekki hef ég heyrt af því.“
Mismunandi áherslur
innan flokksins
Deilur í Alþýðubandalaginu hafa rist djúpt
og þær voru mjög áberandi í kringum
sveitarstjórnarkosningarnar. Átt þú von á
breytingum fyrir alþingiskosningar?
„Deilur í Alþýðubandalaginu eru með
þeim hætti, að þær setja óhjákvæmilega
svip á flokkinn, ekki bara starfslega, heldur
endurspeglast þær einnig í framboðum.
Það er í sjálfu sér sprottið af því, að flokks-
menn hafa ekki sameiginlega gert upp við
sig hvert flokkurinn á að stefna. Að mínu
mati eru mjög mismunandi áherslur uppi
um það, hvaða framtíð menn vilja sjá þess-
um flokki. Gróft skipt er annars vegar hóp-
ur sem vill sjá „hreinan" sósíalískan flokk,
sem óhreinkar sig ekki með málamiðlun-
um. Hins vegar er hópur sem vill sjá breið-
an flokk jafnaðarmanna með nýjar áhersl-
ur í efnahags- og atvinnumálum, og þar
með grundvöll til að skapa raunverulegt
velferðarkerfi á íslandi.
Þegar flokkar eru ekki stærri en Alþýðu-
bandalagið, þá hljóta allar deilur að verða
persónulegri. Það verður erfiðara fyrir fólk
að halda sig á málefnagrunni þegar fáir
deila, en ef um stærri hópa væri að ræða.
Því hafa allar deilur tilhneigingu til að
verða persónulegri og þar af leiðandi harð-
vítugri. Það er aldrei gott að sjá fyrir
hvernig fólk hagar sér þegar fer að líða að
kosningum. Miðað við reynsluna frá því í
vor og það hvað menn leyfðu sér að vera
úfnir í þeim slag, ekki síst í Reykjavík, þá
óttast ég að veturinn muni ekki hafa í för
með sér miklar sættir um framboðsmál Al-
þýðubandalagsins."
Verður álmálið helst til umræðu á mið-
stjórnarfundi flokksins, sem fyrirhugaður
er í lok október n.k.? í fyrsta lagi vil ég
segja, að ég hefði talið tímabært að halda
miðstjórnarfund mun fyrr. Það eru ýmis
stór mál, ekki bara álmál, heldur nefni ég
til dæmis búvörusamning, sem flokks-
menn hefðu svo sannarlega þurft að fá
tækifæri til að ræða áður en þau gengju
lengra. Ef miðstjórnarfundur verður hald-
inn núna á næstunni, þar sem fyrst og
fremst á að ræða um álmál, þá er auðvitað
ekki hægt á þessari stundu að gera sér
grein fyrir hver niðurstaða hans gæti orð-
ið. En miðað við það hvernig ýmsir for-
ystumenn flokksins hafa spilað út í því
máli undanfarið, þá hlyti sá fundur að
verða átakafúndur.
Skiptar skoðanir um
búvörusamninginn innan
Alþýðubandalagsins
Þá á ég ekki við átakafundur um álmálið
eingöngu, því ég tel að býsna margir Al-
þýðubandalagsmenn gætu náð saman um
áímálið sem slíkt. Ef til átaka kemur hlýtur
ýmislegt fleira að blandast inn f þá um-
ræðu.“
Áttu þá við búvörusamninginn? Eru
skiptar skoðanir um hann í Alþýðubanda-
laginu?
,Já, það eru skiptar skoðanir um búvöru-
samninginn í Alþýðubandalaginu. Alþýðu-
bandalagið hefur verið mjög framleiðslu-
sinnaður flokkur. Það er hins vegar stór
hópur í flokknum sem telur að ekki sé tek-
ið nægjanlegt tillit til neytenda og samfé-
lagsins í heild. Sá hópur hlýtur að gagn-
rýna þau drög að búvörusamningi sem nú
liggja fyrir. Landbúnaðarráðherra hefur
hins vegar ekki gefið flokksmönnum mörg
tækifæri til að koma sínum athugasemd-
um á framfæri og af ýmsum ástæðum hafa
menn ekki viljað ráðast að honum eða
þessum samningi opinberlega; hafa átt von
á því að ræða það í flokknum."
Er hér um efnislega gagnrýni að ræða,
eða eingöngu vinnubrögð ráðherra í því
máli?
„Nei, það eru ekki bara vinnubrögð, held-
ur gagnrýna menn líka samninginn efnis-
lega og setja spurningarmerki við ýmislegt
sem í honum er. Til dæmis er sett spum-
ingarmerki við orðið markaðstenging, en í
drögunum er fyrst og fremst um að ræða
neyslumagnstengingu. Ekki að séu skap-
aðar markaðsaðstæður fyrir þessa mat-
vöm. í öðru lagi sýnist mér, að á næstu ár-
um verði um allmikla offramleiðslu á
kindakjöti að ræða með samningnum, og
þar af leiðandi útflutning. Við lauslega
skoðun sýnist manni að umframfram-
leiðsla gæti orðið a.m.k. 15%.
Það sem vegur kannski þyngst í þeirri
gagnrýni sem ég hef heyrt hjá flokksmönn-
um varðandi búvörusamninginn, er að
mönnum sýnist hann vera í of miklum
mæli einungis framlenging á því ástandi
sem er fyrir. Það sé í raun ekki tekið á mál-
um til breytinga og síst til bóta fyrir bænd-
ur. Ég held að sá hópur í Alþýðubandalag-
inu, sem gerir sér grein fyrir því að við
höldum ekki lengi áfram á þeirri braut að
reyna að framlengja fortíðina, fari vaxandi.
Við verðum að fara að söðla um og við
verðum að hafa kjark til þess að breyta
þeim hlutum sem sannarlega eru orðnir
óhagkvæmir hjá okkur; hlutum sem við
höfum ekki efni á að halda óbreyttum til
framtíðar."
Farsælt fyrir Akureyringa
að fá stóran vinnustað
Það hefur vakið athygli að þú hefur ekki
þurft að sitja mikið fyrir Steingrím J. Sig-
fússon landbúnaðarráðherra á þingi. Má
túlka það sem stirt samkomulag milli ykk-
ar?
„Menn geta túlkað það eins og þeim sýn-
ist. Steingrímur er auðvitað maður á besta
aldri og hefur ótrauður tekið að sér mikil
verkefni."
Mikið hefur verið rætt um álver. Mig lang-
ar til að spyrja þig sem varaþingmann Ey-
firðinga: Hversu mikilvægt er álver fyrir
atvinnulíf í Eyjafirði?
„Ég held að álver sé engin lífsnauðsyn fyr-
ir Eyfirðinga. Ég held hins vegar að það
væri farsælt fyrir Akureyringa að fá stóran
vinnustað. Akureyri hefur byggst mikið
upp í kringum stóra vinnustaði: Slippstöð-
ina, Útgerðarfélagið og Sambandsverk-
smiðjumar. Tveir af þessum þremur
vinnustöðum standa höllum fæti f dag, alla
vega er ekki sú blómstrandi starfsemi sem
þar var fyrir nokkrum árum. Akureyring-
um sjálfum hefur ekki gengið nógu vel að
vinna úr sínum atvinnumálum og því tel
ég að það væri afskaplega farsælt að fá stór-
an vinnustað í nágrenni bæjarins.
Álver ekki hentugt
fyrir Eyjafjörð
Ég hef hins vegar aldrei verið á þeirri
skoðun að álver, sem er mjög mengandi at-
vinnukostur, væri hentugur valkostur fyrir
hérað eins og Eyjafjörð. Álver hefur í mín-
um augum ekki verið besta lausnin fyrir
Eyjafjörð, enda þótt menn hafi auðvitað
rennt til þess hýru auga í erfiðu atvinnu-
ástandi, og séu þá kannski tilbúnir að kosta
einhverju til. Ég hef fulla samúð með þeim
sem eru að vinna í því að breikka atvinnu-
grundvöll íslendinga. Sjálf hef ég oft bent
á, að við séum með því ráðslagi, sem hér
hefur verið, að dæma okkur til fátæktar.
Sú umræða, sem farið hefur fram nú síð-
ustu daga um viðtalið við Þráin Eggerts-
son, er að mínu mati tímabær og þörf. Þar
segir Þráinn að íslendingar geti að
óbreyttu reiknað með því að vera ein fá-
tækasta þjóð í Evrópu um aldamót. Við
höfum verið mjög treg að breyta til, ekki
bara í landbúnaði heldur þurfum við einn-
ig að fara í mjög róttækar breytingar í sjáv-
arútvegi. Það er sársaukafullt að breyta
hlutunum og það er spurning hversu langt
þarf að ganga áður en menn hafa kjark eða
neyðast til að ganga f breytingarnar. Fyrir
rúmu ári benti Ólafur Ragnar Grímsson á
þróun í Færeyjum sem víti til varnaðar og
fékk fyrir skömm í hattinn. Ég ætla samt
sem áður að leyfa mér að benda fólki á að
líta til þess sem nú er að gerast í Færeyjum
og tel að við getum dregið af því okkar lær-
dóma.
Á meðan menn ekki þora að nýta þá hag-
vaxtarmöguleika sem felast þrátt fyrir allt f
þeim atvinnugreinum sem við þekkjum
best, þá hef ég samúð með þeim sem horfa
til álvers sem einhvers valkosts. Þó ég hefði
aldrei sett hann ofarlega á lista yfir þann
atvinnurekstur sem ég vildi sjá á Islandi.
Ég óttast reyndar að álver, hvar sem það
verður staðsett, verði mönnum auðveld
flóttaleið í bili frá því að takast á við önnur
verkefni sem skipta miklu meira máli.
Sjávarútvegur Suðurnesjamanna hefur
hins vegar býsna mikla og öðru vísi mögu-
leika heldur en víða annars staðar á Iand-
inu, og ég vil sjá hann þróast áfram. Á Suð-
urnesjum hafa menn verið að þreifa sig
áfram með markaðsstarfsemi, þar er fisk-
markaður, millilandaflugvöllur; menn
senda unninn ferskan fisk á markað er-
lendis og fá fyrir betra verð en heyrist ann-
ars staðar um. Suðurnesjamenn hafa
þannig í ýmsu vísað fram á veginn og sú
þróun verður að halda áfram, hvað sem ál-
veri líður.“
Eftil vill ekki viljitil
samninga innan Abl.
Komið hefur fram í fjölmiðlum, að meiri-
hluti í þingflokki Alþýðubandalagsins sé
tilbúinn til að sprengja ríkisstjómina
vegna álmálsins. Hvað vilt þú segja um
það?
„Ég sagði áðan, að það hefði átt að vera
búið að halda miðstjómarfund fyrir
nokkru. Ég hefði talið það æskilegra að
menn hefðu haft vettvang til þess að bera
saman viðhorf sín, hvort sem þau em raf-
orkuverð, staðsetning, mengun eða annað,
í stað þess sem gerst hefur. Einstaka for-
ystumenn flokksins fara í fjölmiðla með
miklar yfirlýsingar. Mér sýnist menn vera
komnir út á vafasama braut í sínum yfirlýs-
ingum, þegar aftur er farið að blanda eign-
arhaldi íslendinga inn í dæmið, eins og
bæði Steingrímur J. Sigfússon og Svavar
Gestsson hafa gert undanfarna daga. Það
segir mér, að ef til vill sé ekki mikill vilji af
þeirra hálfu til að ná samningum um mál-
ið innan ríkisstjórnar, sakir þess að þarna
em þeir að taka upp á borðið atriði sem
væntanlega flestir, a.m.k. ég, töldu að væri
afgreitt.
Mér finnst það einnig sérkennilegt að þeir
menn, sem tala um áhættu f raforkuverði,
skuli í næsta orði biðja um enn meiri
áhættu með því að íslendingar séu hlut-
hafar í þessu fyrirtæki, sem er vissulega
áhætturekstur.
Þegar einstaka forystumenn flokka fara ít-
rekað að kynna sín persónulegu sjónarmið
í fjölmiðlum, jafnvel bæta í þá kröfugerð
sem þeir hafa áður haft í málinu, þá sýnist
mér að það sé ekki beinlínis verið að stefna
í sættir. Ríkisstjórnin ætlaði sér að sitja út
kjörtímabilið. Hins vegar koma menn ekki
öllum sínum ætlunarverkum í höfn, eins
og við þekkjum."
Verður álmálið notað á miðstjórnarfund-
inum til að þrengja að formanni flokksins?
„Um það verður þú að spyrja aðra en mig.“
Hermann Sæmundsson.