Tíminn - 02.10.1990, Qupperneq 6

6 Tíminn
Þriðjudagur 2. október 1990
mm
msm

var, áður tú Svírrir Ilermannsson
arfólk að bera saman bækur sínar við
út tí vinMsaukadcatti
skwrtum. Islenska liðið 6 staðnum
umræðu frekar en saga
við þæfíilegan gl&utn en minni ár«
angur. I báðum tilvikum komu bóka-
von um met-
alþýðunnL Nóg um það. For-
.standsmðurínn er stundum hafður
koma tfl vlðtals á bókaháiíð nema ur um, að bókin er komin aö fótum
forstandsmaðurinn kæmi lika til að fram á fslandi.
bækur feld fyrirhafnarverðar. Að

AF ERLENDUM VETTVANGI
Japan og Persaflói
Bandaríkjastjóm leggur fast að rík-
isstjóm Japans að taka virkan þátt í
Persaflóadeilunni með því að senda
herlið á umsáturs- og ófriðarsvæðið
og láta ekki við það eitt sitja að
leggja fram fé vegna herkostnaðar
eða til mannúðar- og líknarstarf-
semi í sambandi við ríkjandi ástand
á svæðinu. Vel má svo fara að Japan-
ar verði að láta undan þessum þrýst-
ingi um að gerast stríðsaðili að nýju,
þótt allt bendi til þess að almenn-
ingi og stjómvöldum sé það þvert
um geð.
Stríð og fríður
Eins og öllum er í minni var Japan
eitthvert uppivöðslusamasta her-
veldi á fyrri hluta þessarar aldar,
sem jókst mjög á fjórða áratugnum
og náði hámarki í heimsstyrjöldinni
síðari. Árás Japana á bandarísku
flotastöðina Pearl Harbor á Filips-
eyjum 7. des. 1941 leiddi til þess að
Bandaríkjamenn urðu formlega
stríðsaðilar og tóku beinlínis for-
ystu í heimsstyrjöldinni. >að var
ekki síst hlutverk Bandaríkjamanna
að berjast við Japana. Eftir grimm-
úðlegan hemað á báða bóga endaði
stríðið með því að Bandaríkjamenn
vörpuðu tveimur kjamorkusprengj-
um á japanskar borgir í ágúst 1945.
Þá fyrst ákvað japanska stjómin —
e.t.v. fyrir orð keisarans sjálfs — að
gefast upp í stað þess að „berjast til
síðasta manns“ eins og örvænting-
arfull stefria herstjómarinnar var
boðuð og virtist ætlun hennar að
framfylgja.
Bandaríkjamenn höfðu ráð Japana
algerlega í hendi sér eftir styijöldina,
þótt þróun síðari ára hafi gert sam-
band þessara ríkja flóknara en svo að
yfirráð og áhrif séu á einn veg. Svo er
m.a. komið að Japanar ráða miklu
um bandarískt efnahagslíf, svo að
Bandaríkjamenn em háðir japönsku
fjármagni um rekstur þjóðarbúsins.
Þetta hefur gerst með því að Japanar
hafa lagt alla orku sína í að byggja
sig upp sem iðnaðar- og fjármagns-
veldi, og notfært hvers kyns mögu-
leika til að vinna markaði fyrir fram-
leiðslu sína og greiða fyrir arðbær-
um fjárfestingum hvar sem slíku
yrði við komið.
Sjálfsvamarher
Þótt það væri skýr stefna Banda-
ríkjanna éftir sigurinn 1945 að Jap-
an skyldi aldrei rísa upp sem her-
veldi að nýju, hefur sú fýrirætlun þó
ekki orðið fyllilega að vemleika.
Japönum var heimilað að koma upp
landvamarher sem gengur undir
nafninu Sjálfsvamarlið japönsku
þjóðarinnar. Þessi „sjálfsvamarher"
japönsku þjóðarinnar hefur smám
saman orðið svo öflugur að Japan er
í raun eitt mesta herveldi heims.
Bandaríkjamenn stuðluðu að þess-
ari hervæðingu vegna þess að þeir
töldu sér, eins og komið var, hag í
því að Japanar væm við því búnir að
mæta árás á land sitt, sem hefði þá
átt að vera af hálfu Sovétríkjanna.
Japanar hafa haldið fast við þá kenn-
ingu að her þeirra sé heimavamar-
lið og hafa hafnað tilmælum fyrr og
síðar um að senda herlið úr landi,
þótt á þá væri skorað að taka þátt í
friðargæslu á óróasvæðum heims-
ins, m.a. í fyrri Persaflóadeilum á
undanfömum ámm. Það er út af
fyrir sig ekki nýtt að Bandaríkja-
menn krefjist þess að Japanar láti til
sín taka þegar hemaðaraðgerða er
þörf, þótt Japanar hafi á hinn bóg-
inn hliðrað sér hjá því og komist
upp með það.
Tregir bandamenn
Viðbrögð Japana nú við vaxandi
kröfu Bandaríkjamanna um að þeir
sendi herlið á Persaflóasvæðið leiða
enn í ljós tregðu þeirra til þess að
breyta her sínum úr heimavamar-
liði, eins og stjómarskráin ákvarðar,
í almennan her sem beitt sé hvar
sem er í heiminum. Hins vegar
kann svo að fara að Japansstjóm
standist ekki þær ögranir sem hún
verður fyrir um að taka á sig þá
hemaðarlegu ábyrgð sem því fylgir
að vera slíkt stórveldi sem Japan er,
en það em hin pólitísku og siðferði-
legu rök sem Bandaríkjamenn láta
fylgja kröfu sinni um að Japan taki
fúllan þátt í hemaðarviðbúnaði á
Persaflóasvæðinu með því að senda
þangað vopnað lið til bardaga en láti
ekki nægja að leggja til sjálfboðalið
til líknar- og hjúkmnarstarfa og fé
til að standa undir herkostnaði.
Hver þróun þessara mála verður
ætti að skýrast þegar forsætisráð-
herra Japana og Bandaríkjaforseti
hittast nú næstu daga.
I.C.
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin (Reykjavik
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gfslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrimsson
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gfslason
SkrHstDfúrLyngháls 9,110 Reykjavlk. Síml: 686300.
Auglýslngasfml: 680001. Kvöldsfmar Áskrift og dreifing 686300,
ritsfjórn, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setnlng og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1000,-, verð I lausasölu kr. 90,- og kr. 110,- um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetrí
Póstfax: 68-76-91
Mengunarslys
Á þriðjudaginn í fyrri viku varð alvarlegt meng-
unarslys í Reykjaviíkurhöfn, þegar 40-50 þúsund
lítrar af olíu runnu út í sjó vegna bilunar á olíu-
leiðslu á sjávarbotni. Slysið átti sér stað þegar
verið var að dæla svartolíu úr tankskipi í olíu-
geyma Olíuverslunar íslands hf. við Laugarnes.
Hér var því um óhapp að ræða í sambandi við
löndunarbúnað, sem ekki er á neinn hátt marg-
brotinn og ætti ekki að vera neitt vandamál að
hafa í lagi þegar til hans er gripið.
Ekkert liggur fyrir um það, hvert tjón hefur orð-
ið nákvæmlega á lífríki og eignum vegna þessa
tiltekna óhapps á vinnustað eða hvernig slíkir
skaðar verða metnir til fjár. Sýnt er þó að fjár-
hagsskaðinn er verulegur og landsmenn hafa séð
það fyrir sér og haft af því fréttir að olían hefur
drepið fugla eða gengið nærri lífí þeirra svo að sjá
má fyrir sér hvað það er sem gerist þegar búnað-
ur í sambandi við mengandi efni fer úr skorðum.
Mengunarslysið við Reykjavíkurhöfn verður að
vísu ekki talið til stóróhappa á þessu sviði, því að
það var ekki umfangsmeira en svo að nægur bún-
aður var fyrir hendi til þess að koma í veg fyrir
verstu afleiðingar þess. Smám saman munu olíu-
áhrifin eyðast, ef litið er til þessa eina atviks, Hins
vegar eru mengunarslys af olíu og bensíni ekki
fátíð hér á landi. Þau gerast býsna oft og eru í
rauninni alltaf yfirvofandi. Slík slys verða ekki
eingöngu á sjó heldur einnig í landi. Olía og olíu-
vörur eru sú tegund farms sem einna fyrirferðar-
mest er í flutningastarfsemi á sjó og landi. Slys
við slíka flutninga geta orðið afdrifarík eins og
dæmin sanna, þegar olíuflutningaskip stranda og
lenda í árekstrum, eða fullhlaðnir olíubílar verða
fyrir óhöppum. Þetta hafa íslendingar reynt
meira og minna á síðari árum, auk þess sem nátt-
úruhamfarir hafa valdið olíuslysum eins og á
Seyðisfirði fýrir nokkrum árum.
Umræður þær sem orðið hafa í kjölfar mengun-
arslyssins í Reykjavíkurhöfn hafa leitt í ljós að
mörgu er ábótavant á sviði olíuflutninga og al-
mennrar meðferðar olíu af hálfu þeirra sem þar
koma við sögu og bera ábyrgð á að rétt sé að stað-
ið. í þessu efni skortir þó hvorki lagafyrirmæli né
reglugerðarákvæði.
Samkvæmt lögum hvíla strangar skyldur á olíu-
sölufyrirtækjum, skipaútgerðum og hafnaryfir-
völdum um aðgæslu í hvers kyns meðferð olíu-
vöru. í því efni er í sjálfu sér óþarfi að auka við
lagabókstafinn. Þess í stað þarf að auka eftirlit
með olíuflutningum, tryggja að settum reglum
um meðferð olíu sé framfýlgt. Eins og reynsla
síðasta olíuslyssins gefur til kynna þarf að gera
gangskör að því að nægur búnaður sé í landinu
til þess að hægt sé að þrífa umhverfið eftir olíu-
slysin.