Tíminn - 02.10.1990, Page 7

Þriðjudagur 2. okt. 1990
Tíminn 7
Vettvangur

Þorsteinn Daníelsson:
UR EINU I ANNAÐ
Næsta vor á að kjósa til Alþingis. Sjálfstæðisflokknum er af
mörgum spáð hreinum meirihluta. Ef það bregst að einhverju
litlu leyti, eru samt mestar líkur til að þeir myndi stjórn með
Jónunum úr Alþýðuflokknum. Það þekkir þá hvort sem er eng-
inn frá flokki Þorsteins og Davíðs. Er ekki orðið tímabært að
þeir sem búast við að taka við stjórn landsins á næsta ári fari að
gera fólkinu í landinu skiljanlega grein fyrir aðal stefnumálum
sínum? Hveiju vilja þeir breyta frá núverandi stjómarháttum og
að hvetju stefna? Hvað vilja þeir í E.B.-málum? Vilja þeir að út-
lendir dómarar Mannréttindadómstólsins svonefnda séu æðsta
vald í alíslenskum smámálum, eins og nú virðist vera stefna
sumra íslenskra lögfræðinga?
í Evrópubandalaginu eru mörg
ríki, mjög misjöfn að stærð og fjöl-
menni. Það er verið að vinna að því
að úr verði eitt friðarins ríki, þó til
að byrja með talandi mörg tungu-
mál, en það stendur nú kannske til
bóta. Undarlega margir íslendingar
virðast vilja komast í það nýja
bandalag. Stendur ekki í Biblíunni
eða öðrum merkum bókum: Minn
frið gef ég yður. Hafa E.B.- menn
boðið íslendingum sinn frið. Vilja
íslendingar sækja um inngöngu í
það friðarins ríki, sem þar er í upp-
siglingu. Vita þeir hvemig þeirra
friður er? Mér heyrist nú helst að
þar geysi stríð landa á milli á sum-
um sviðum. Viljið þið samskonar
frið og nú ríkir milli enskra og
franskra bænda, þar sem þeir eru
farnir að steikja lömbin lifandi hver
fyrir öðmm? Og hvemig er það með
fiskveiðar Spánverja, úr því sem
Englendingar telja sína landhelgi?
Stjóm E.B. segir Englendingum að
leyfi hún Spánverjum að veiða þar,
geti Englendingar ekki bannað það.
Friðarins Guð á vonandi eftir að
koma við hjá þeim. Úr hvaða fyrr-
verandi landi verða æðstu menn
hins nýja bandalags valdir og hver
verður þjóðtungan? Kannske írska
eða belgíska, svo allir íbúamir þuríi
að læra sömu fræðin og mönnum
sé ekki gert mishátt undir höfði.
Eða yrði það þjóðtunga einhverrar
þjóðarinnar? Ætli Englendingar
vilji tala þýsku eða frönsku heima
hjá sér, eða Frakkar, ítalir eða
Grikkir dönsku o.s.frv.? Kanada er
stórt land og fjölmennL Flestir tala
ensku, í hluta landsins búa menn
sem eiga ættir að rekja til Frakk-
lands; þeir tala frönsku enn þá, nú
em þeir að hugsa um að segja sig úr
lögum við þá sem enskuna tala, og
stofna nýtt ríki franskt. Eystrasalts-
þjóðimar vilja ekki vera hluti af
stóm bandalagi. Austur- Evrópu-
þjóðimar em að rífa sig lausar hver
frá annarri. Hvað gera negramir í
Líberíu og Suður-Afríku? Hvað
lengi ætli E.B. endist?
Hver yrði stefna Sjálfstæðisflokks-
ins í sjávarútvegsmálum? Deilt er
um núverandi stefhu Halldórs Ás-
grímssonar. Hverju vilja sjálfstæð-
ismenn breyta í veiðum, vinnslu og
sölu sjávarafurða? Hver yrði stefna
sjálfstæðismanna í landbúnaðar-
málum? Hvort yrði ofaná stefna
frjálshyggjumanna, studd af Al-
þýðuflokks-Jónunum og Jónasi
D.V., eða hinna, sem vilja halda við
byggð sem víðast um landið þar
sem byggð er nú, þeirra sem vita að
verði bændur að gefast upp fyrir
frjálshyggjunni, væri hinum
smærri sjávarþorpum allt í kring-
um landið hætt, því drjúgur hluti
afkomu þeirra er tengdur viðskift-
um við nálægar sveitir.
Enn hefur dómur fallið. Þann dóm
felldi svonefndur Félagsdómur.
Þeirra dómur er endanlegur, ekkert
hægt að áfrýja. Ekki þýðir að deila
við dómarann, en það er hægt að
deila á dómarana. Þó er ekki víst að
það sé óhætt, því um háttsetta
menn má ekki alltaf segja sannleik-
ann, ef hann lætur ekki vel í eyrum.
Deilt var um tvírætt orðalag í launa-
samningi ríkisins og háskólageng-
inna starfsmanna þess. Fyrsta júlí
1990 áttu þeir að fá Iaunahækkun ef
það raskaði ekki öðrum launasamn-
ingum. A.S.Í. og B.S.R.B. sögðust
heimta hækkun ef laun háskóla-
manna hækkuðu. Dómaramir
töldu ósannað að það breytti nokkru
um dýrtíðarmál á íslandi og dæmdu
háskólafólkinu sigur. Ekki þekki ég
þessa dómara eða veit hvað þeir
heita og ekki veit ég því hvort þeir
eru einfeldningar eða þykjast vera
það, því aðrir venjulegir menn vissu
hvað myndi gerast. Hvar átti að fá þá
peninga sem til þyrfti ef Félagsdóm-
urinn hefði verið látinn standa, með
allsherjar hækkun á launum lands-
manna? Mig minnir að á fjárhags-
áætlun ríkisins sé um 4 miljarða
halli og ríkisendurskoðun telur
hallann verða meiri. Getur þetta
gengið í góðæri? Verður ríkið ekki
að fækka á fóðrum hjá sér? Þarf ekki
að endurskoða skólamálin frá rót-
um? Úr Háskóla íslands kemur fólk
sem hótar að hálf eyðileggja skóla-
starf og annað sem það fær laun fyr-
ir að vinna, ef ekki er farið að þeirra
kröfum. Hvers vegna segir fólkið
ekki upp á eðlilegan hátt og fær sér
vinnu hjá þeim hinum, hverjir sem
það nú eru, sem tekið gætu við því
öllu og greitt því það sem það kallar
mannsæmandi laun?
September er byrjaður. Háskóla-
fólk lætur mikið yfir reiði sinni út
af launamálum, og hótar aðgerð-
um. Mánudaginn 3.9. 1990 reistu
þeir eitthvað sem þeir kölluðu níð-
stöng. Það á víst að vera ásamt sær-
ingum magnaðir galdrar, sem unn-
ið gætu á íslenskum stjómvöldum.
Þrjá menn hef ég helst séð í Sjón-
varpinu, sem standa fyrir þessum
svonefndu aðgerðum. Þegar ég sá
þessa menn og heyrði í þeim datt
mér f hug gamli málshátturinn
„Fíflunum skal á foraðið etja“. Þarf
Háskólinn ekki að vanda betur val
þeirra sem þjóðfélagið kostar til há-
skólanáms? Ég veit að meirihluti
háskólafólks fengist aldrei til að
taka að sér svona asnaskap, en það
ber samt ábyrgð á fíflunum fyrst
það kýs þau í trúnaðarstöður.
Nú stendur mikið til í stóriðjumál-
um. Ráðamenn þeirra mála telja sig
allt að því tilbúna að undirskrifa
samninga við útlend stóriðjufyrir-
tæki, sem hugsa auðvitað fýrst og
síðast um sinn eigin hag. íslending-
ar eiga að leggja stórfé í rafvirkjanir
og fleira, svo þeir geti selt þeim út-
lendu raforku. Raforku sem þeir
eiga að fá á útsöluverði mörg næstu
árin á meðan þeir útlendu eru að
greiða sínar skuldir. Er nú víst að
tölvur ráðherrans séu réttari en
þær sem notaðar voru fyrir nokkr-
um árum, þegar ráðamenn þjóðar-
innar voru að reikna út gróðann af
laxeldi og loðdýrabúskap? Eða er
þetta eitthvað öruggara en áætlanir
húsnæðismála virðast hafa verið?
Mér finnst einhver loðdýragróða-
lyktafþessu.
Þorsteinn Daníelsson,
Guttonnshaga.

ÚR VIÐSKIPTALÍFINU BWpi m — WMBB,| BBBiim|Mi: i -1' 111 ^:m
Hvern enda hlýtur Persaflóadeilan?
Öðru sinni er þýtt viðtal tekið upp í
dálka þessa, nú úr Intemational
Herald TVibune 3. september 1990.
Einn blaðamanna þess, Joseph Fitc-
hett, átti viðtalið við Bruno Etienne,
lærdómsmann í íslömskum fræð-
um. Viðtalið fylgir í lauslegri þýð-
ingu:
Blm.: Á Saddam Hussein enn ítök í
hugum Araba?
Etienne: í rás sögunnar hafa Arabar
aðeins notið viðgangs með mikið
ríki að bakhjarli. Og uppi hafa verið
tvenn sjónarmið um, hvernig það
verði endurreist, síðan ísrael var sett
á fót: Arabísk þjóðernishyggja og
íslömsk bókstafstrú. í tómarúminu
eftir dauða Nassers hefur Saddam
sóst eftir hiutverki leiðtoga Araba og
kveðið sig hafa borið sigurorð af íran
og Persum, — þótt ekki sé það sanni
samkvæmt, hefur því verið vel tekið
í þjóðsagnaheimi Araba. Þegar íran
fór að beina sjónum í austurátt, til
Múhameðstrúarmanna í Ráðstjóm-
arríkjunum og til Pakistans, opnað-
ist honum vítt svið. — Geta má þess,
að fyrir tveimur ámm fór Saddam í
pílagrímsferð til Mekka til að sýna ís-
lamskt svipmót sitt, og hefur hann
tekið upp íslamska kjörorðið: Leiðin
til Jerúsalem liggur um Mekka. Arö-
bum og öðrum Múhameðstrúar-
mönnum, sneyptum í áratugi af auð-
mýkjandi ósigmm, flytur Saddam
þann boðskap, að Saudi-Arabíu og
öðmm furstadæmum verði um
kennt, því að þau hafi bmgðist von-
um Araba. Og meira að segja and-
stæðingar Saddams á meðal Araba á
umliðnum ámm hneykslast á dvöl
Bandaríkjamanna við helgidóma
þeirra.
Blm.: Hvers konar stjómarhættir
em í Bagdad?
Etienne: Fasískir. Ba’ath-flokkurinn
lagði upp með (slíka) hugmynda-
fræði og sakir arabískrar þjóðarsýn-
ar sinnar hlaut hann sterkan menn-
ingarlegan hljómgmnn. í skjóli lög-
regluvalds hefur Irak orðið að ein-
ræðisríki í stjómartíð Saddams. Og
menntamenn hafa verið upprættir
ásamt með menningarlegri og sósí-
alískri umhugsun. — En saman-
burður á Hitler og Saddam villir um.
Um ofbeldi hefur verið einstaklega
mikið í írak á síðari ámm og mikið
til þess sagt og grimmra leiðtoga og
grimms múgs. Það er ekki undan
rifjum Saddams runnið, en hann
hefur á það lag gengið. Uppi er í írak
ofbeldi það, sem ýmsir Vesturlanda-
menn rekja til múhameðskrar ofsa-
trúar, en að nokkru er sprottið upp
úr áróðri Saddams gegn (ísrael).
Staða
olíufélaga
í þrjá áratugi, frá lokum II. heimsstyrj-
aldarinnar, veittu stóru evrópsku og
bandarlsku olíufélögin - - systumar sjö -
olíunni um mestallan heiminn, British
Petroleum, Gulf, Esso (nú Exxon), Mo-
bil, Royal Dutch/Shell, Standard Oil of
Califomia (nú Chevron) og Texaco. í
Austurlöndum nær höfðu þau leitað olíu
og numið (jafnvel þótt lindir teldust eign
innlendra félaga), ýmist hreinsað hana á
staðnum eða flutt óhreinsaða til annarra
landa og loks dreift henni (sem bensíni
eða öðrum olíuvarningi) á smásölustaði.
- Chevron yfirtók síðan Gulf.
Á áttunda áratugnum dró til umskipta
sem stofnun Samtaka olíuútflutnings-
landa (OPEC) varð höfð til marks um.
Innlend félög, sem eignartilkall áttu til
linda, kröfðust aukins arðs og áhrifa f
verðlagningu. Sum gengu lengra. Eftir
að Texaco missteig sig í tilraun til að yf-
irtaka Getty Oil leitaði það liðsinnis Ar-
amco, ríkisolíufélags Saudi-Arabíu, sem
Blm.: Verður enn samið um frið?
Etienne: Þrennt vegur þegar svo
þungt, að framhjá því verður ekki
gengið, þegar til varanlegrar lausnar
deilunnar kemur, hvernig sem hún
verður: í fyrsta lagi verður að stöðva
útbreiðslu kjamorkuvopna og þá að
taka til við Irak. í öðru lagi þarf að
nokkru marki að greiða úr Palest-
ínu-vandamálinu, til að ró færist yfir
Arabaheiminn. í þriðja lagi þarf að
stokka olíutekjur upp að nýju — til
að jafnari skipting fáist, — þannig að
andstæður norðurs og suðurs skerp-
ist ekki. Að öðru leyti taka Vestur-
lönd hverri þeirri skipan í heims-
hlutanum, sem býður upp á stöðug-
leika í olíumálum til frambúðar.
lagði fram 1,8 milljarða dollara til mynd-
unar Star Enterprise, helmingafélags
þeirra, sem á þrjár olíuhreinsunarstöðv-
ar í Bandaríkjunum og dreifir olíuvam-
ingi til 11.450 bensínstöðva. Kuwait
Petroleum keypti 1983 hreinsunarstöðv-
ar og dreifingarkerfi Gulf í Evrópu. Sam-
Blm.: Verður stöðugri skipan mála á
komið við Persaflóa?
Etienne: Á mun komast nýtt valda-
jafnvægi, upp úr átökum ellegar fyr-
ir sakir áfallandi skakkafalla. Fjöl-
fróðir Arabar telja, að úr læðingi hafi
verið leyst slík öfl, að draga verði upp
ný Iandamæri. Smækkuðu Kuwait
kann að verða séð farborða með því
að verða við kröfu íraks um eyjamar
tvær, sem veittu því betri aðgang að
sjó og meiri olíulindir. — Fyrr eða
sfðar kann Saudi-Arabía að gefa upp
helgidómana. Orðstír Sauda heflir
sett mjög niður meðal einlægra Mú-
hameðstrúarmanna. Saudi- kon-
ungsættin gæti horfið aftur til upp-
runalegra heimkynna sinna, sem ol-
einuðu arabísku furstadæmin hafa keypt
hlut í Total og líka CEPSA, stærstu olíu-
hreinsunarstöð I einkaeign á Spáni. Lý-
bía selur bensín á Ítalíu undir merki
Támoil. Ríkisolíufélag Venesúela hefur
keypt Citgo.
Stígandi.
íulindimar eru á, og ef til vill notið
þar hervemdar Vesturveldanna.
Mekka gengi þá aftur til Husseins
konungs í Jórdaníu, sem minnt hef-
ur Múhameðstrúarmenn á, að for-
feður hans, Hashemítar, hafi að réttu
lagi verið vemdarar helgidómanna,
þar til Saudi-ættin flæmdi þá til
Jórdaníu. —Að ríki Palestínumanna
gæti Jórdanía þá orðið, enda pólit-
ískt tómarúm. Þau nýju landamæri
ættu djúpstæð rök í hugum Araba,
því að þau væru áþekk þeim, sem fyr-
ir voru, þegar Vesturlönd skiptu
heimshlutanum upp að geðþótta
sínum eftir fyrri heimsstyrjöldina.
Blm.: Yður þykja horfur Saudi-Ar-
abíu dökkar?
Etienne: Vegna þess, aðallega, sem
Saudi-Arabar hafa gert á eigin hluta.
Ásamt Pakistönum hafa Saudi- Arab-
ar lagt íslömskum ofsatrúarmönn-
um til mestallt fé þeirra og annan til-
stuðning. Á áróðri Múhameðstrúar-
manna í Vestur- Evrópu og í Araba-
heiminum hafa þau alið, — miklu
fremur en t.d. íran og Líbýa. Alsír
riðar sakir stuðnings Saudi-Araba
við íslamska þjóðemishreyfingu þar-
lendis, sem brátt kann að komast til
valda og er mjög andsnúin veru Vest-
urlandamanna við Persaflóa.
Blm.: Nytu Ráðstjómarríkin góðs
af, að Saudi-Arabía biði hnekki?
Etienne: Rússar gætu vænst þess,
að fyrir tæki fjárstuðning Sauda við
íslamska bókstafstrúarmenn í
„Múslimska beltinu" í lýðveldum í
uppreisnarhug í Ráðstjórnarríkjun-
um sunnanverðum og að lyki of-
stækisfullum and-(kommúnískum)
prédikunum yfir sovéskum píla-
grímum í Saudi-Arabíu. Hvort sem
Saddam verður steypt eða hann
heldur velli, kyndir deilan undir ís-
lamska ofsatrú í „Múslimska belt-
inu“ og eykur á vanda Moskvu-
stjórnarinnar þar.“
Stærstu
olíufélög