Tíminn - 06.10.1990, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Laugardagur 6. október 1990
Tímirm
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin (Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gfslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrfmsson
Auglýsingastjóri: Steingrlmur Gíslason
SkrifstofiirLyngháls 9,110 Reykjavlk. Sími: 686300.
Auglýslngasfmi: 680001. Kvöldsímar Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, (þróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Oddi h.f.
Mánaðaráskrift kr. 1000,- , verð I lausasölu kr. 90,- og kr. 110,- um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Ótímabært framtak
Iðnaðarráðherra ætlar að fylgja því fast eftir við al-
menning að undirskriftarplagg hans og Atlants-
álshópsins skuli bera samningsheiti, þótt inni-
haldið bendi ekki til þess að skjalið eigi slíkt nafn
skilið né neitt sem nálgast svo viðamikla nafngift.
í skjalinu eru jafnvel færri bitastæð ákvæði en
hugsanlegt var að ráðherra hefði getað komið þar
að.
Þetta á sérstaklega við um höfuðatriði allra stór-
iðjusamninga af Islands hálfu, sem er ákvörðun
orkuverðs og fyrirkomulag greiðslu fyrir orkusöl-
una. Annað verður ekki séð af niðurstöðu fundar í
stjórn Landsvirkjunar í fyrradag en að óákveðið sé
hvernig þeim málum verði skipað. Stjórn Lands-
virkjunar hefur ekki komist að niðurstöðu um
hver skuli vera efnisatriði orkusölusamningsins.
Samkvæmt upplýsingum sem Morgunblaðið
taldi sig hafa í gær, tók Árni Grétar Finnsson, full-
trúi Sjálfstæðisflokksins í stjórn Landsvirkjunar,
þá afstöðu að hann teldi „að eftir væri að vinna að
ýmsum mikilvægum atriðum í orkusölusamn-
ingnum og því væri ekki hægt á þessu stigi að af-
greiða hann af hálfu Landsvirkjunar", þótt hann
teldi á hinn bóginn að halda ætti samningsgerð-
inni áfram. Davíð Oddsson borgarstjóri, sem situr
í stjórn Landsvirkjunar fýrir Reykjavíkurborg,
sem á 45% eignarhlut í fyrirtækinu, talar um að
meta þurfi hvort „fyrirtækið sem slíkt þolir þessa
samninga eða ekki“, eins og hann kemst að orði,
svo að mikið vantar á að hann telji orkusölusamn-
ing kominn á.
Fulltrúi Framsóknarflokksins í stjórninni, Páll
Pétursson þingflokksformaður, lét bóka afstöðu
sína til hugsanlegs orkusölusamnings, þar sem
bent er á mörg atriði sem enn eru ófrágengin í því
sambandi. Páll segir að engin trygging liggi fyrir
um það að gætt verði þeirrar lögbundnu stefnu í
málefnum Landsvirkjunar, að orkusölusamningar
við stóriðjufyrirtæki valdi ekki hærra raforkuverði
til almenningsrafveitna en ella hefði orðið. Hann
telur að í samningnum verði að vera endurskoð-
unarákvæði, sem tryggi að hagsmunum Lands-
virkjunar verði aldrei stefnt í voða og þar verði að
vera ákvæði um að orkuverð til álbræðslunnar fari
ekki niður fyrir fastákveðið lágmark, að setja verði
„gólf“ í samninginn, eins og það er kallað á mál-
lýsku samningamanna.
Sigurjón Pétursson, borgarfulltrúi Alþýðubanda-
lagsins sem situr í stjórn Landsvirkjunar, og Finn-
bogi Jónsson, varamaður Ólafs Ragnars Gríms-
sonar í stjórninni, taka undir orð Páls Pétursson-
ar um framangreind atriði og átelja þá málsmeð-
ferð að stjórn Landsvirkjunar hafi aldrei hitt eða
rætt við væntanlegan orkukaupanda og því sé ver-
ið „að stilla stjórn fyrirtækisins upp andspænis
fullgerðum samningi", eins og þeir segja í bókun
sinni.
Þegar svona stendur á um afstöðu Landsvirkjun-
arstjórnar, er augljóst að undirskriftarframtak
iðnaðarráðherra var ótímabært.
F
1—/ inn af traustustu liðs-
mönnum Tímans í full sextíu ár,
Halldór á Kirkjubóli, átti áttræð-
isafmæli 2. þ.m. Afmælisins var
minnst með ýmsum hætti, m.a.
fjölmennu samsæti í Templara-
höllinni í Reykjavík, auk þess
sem út kom eftir hann myndar-
leg bók með úrvali þess sem
hann hefur ritað í blöð og tíma-
rit á löngum höfundarferli.
Á ritvelli og
málþingum
Halldór á Kirkjubóli hefur
tengst Tímanum á fleiri en einn
veg, því að hann var þar fastráð-
inn blaðamaður um árabil fyrir
og um 1950 og ötull greinahöf-
undur í blaðinu fyrr og síðar
fram á þennan dag. Á blaða-
mannsárunum lét hann að sjálf-
sögðu mikið til sín taka á síðum
Tímans, því að hann er ham-
hleypa til vinnu að hverju sem
hann gengur og vill skila dags-
verki sínu að fullu þegar skyldu-
störfin eiga í hlut. Hvað það
snertir er Halldór enginn meðal-
maður. En svo vel sem hann hef-
ur leyst dagleg skyldustörf af
hendi og staðið undir ábyrgð
sinni sem bóndi á eigin jörð,
heimilisfaðir og starfsmaður í
annarra þjónustu, bætti hann
drjúgum við dagsverkið með fé-
lagsmálastarfi sem engin laun
koma fyrir önnur en vissan um
að hafa rækt skyldu sína gagn-
vart samfélagi og almannaheill.
Ekki verða þessi störf rakin hér
ítarlega, en á það minnt að auk
þess sem hann hefur staðið
framarlega í stjórnmálum sem
einn allra virkastur liðsmaður
Framsóknarflokksins áratugum
saman, hefur hann ekki síður
látið að sér kveða í ópólitískum
félagsskap á sviði menningar- og
mannræktarmála. Hvað því við
kemur er Halldór m.a. kunnur
fyrir störf sín og málsvar fyrir
Góðtemplararegluna, enda
ósveigjanlegur um skoðun sína á
bindindis- og áfengismálum og
hefur e.t.v. áunnið sér fyrir það
einhvers konar öfgamannsorð
hjá þeim sem hatast við skoð-
anafestu annarra og væna þá um
fordóma sem ekki hugsa eins og
þeir sjálfir. Er skemmst frá því
að segja að Halldór á Kirkjubóli
er í öllu kappi sínu eins laus við
öfgar og hleypidóma sem verða
má, þótt honum sé umhugað
um það á málþingum og ritvelli
að ekki leiki neinn vafi á því hvar
hann stendur í fylkingu. Þrátt
fyrir það er hann lipur mála-
miðlari og mannasættir og kann
sér í öllu hóf. Þetta vita þeir sem
starfað hafa með honum í félags-
skap eða á vinnustað, enda er
hann vinmargur og nýtur
trausts og virðingar samferða-
manna.
Ræktunarhugsi ónir
Eins og fram hefur komið hefur
Halldór Kristjánsson verið af-
kastamikill höfundur blaða-
greina um menningaramál,
stjórnmál og önnur almenn
þjóðmál. Langflestar greinar
hans er að finna í Tímanum, eins
Halldór á Kirkjubóli
og að líkum lætur, þótt þeirra sé
víðar að leita. Meðal athyglis-
verðra greina eftir Halldór er
grein í tímaritinu Dagskrá frá
árinu 1947 þar sem hann fjallar
af áhuga og bjartsýni um skóg-
ræktarmál undir fyrirsögninni
Sárin foldar gróa.
Það hefur verið nokkuð til siðs
upp á síðkastið að áhugafólk um
gróðurvernd lætur eins og upp-
græðsla og skógrækt sé ný upp-
götvun sem hugsjónamál fram-
sýnna manna. Þetta er þó fjarri
öllum sanni, því að land-
græðslu- og skógræktarmál eru
jafngömul þessari öld og þeirri
bylgju framfara sem vakin var á
öllum sviðum þjóðlífsins um og
eftir aldamótin. Á þetta bendir
Halldór í grein sinni frá 1947
þegar hann segir að skógræktar-
starf áhugamanna allt frá alda-
mótum hafi sannað að heil hér-
uð á íslandi geti skrýðst skógi
eins og var til forna, að nýjar
trjátegundir geti þrifist í landinu
og náð miklum þroska.
Orðrétt segir Halldór um skóg-
ræktarmál:
„Hefðu íslendingar á tímum
Fjölnismanna borið gæfu til að
rækta heppilegan barrskóg á
nokkrum hundruðum ha. lands
væri þar nú stórvaxinn skógur,
sem höggva mætti til mikils
gagns fyrir þjóðina, því að meg-
inhlutinn af því timbri sem við
notum er af tegundum sem hér
geta vaxið.
Það er staðreynd að skógarfur-
an, sem flutt var að Hallorms-
stað eftir aldamótin hefir þrosk-
ast fyllilega eins vel og títt er um
miðbik Noregs og Svíþjóðar, í
hinum aldagömlu nytjaskógum
þessara landa.
Það er líka staðreynd að birki og
blágreni, sem eiga sér álíka
langa sögu hér á landi, hafa
þroskast svo vel, að sambærilegt
er við það sem gengur og gerist í
skógarlöndunum. Þess ber þó að
sjálfsögðu að gæta, að trjáteg-
undir þessar allar hafa vaxið
framan af í skjóli innlends birki-
skógar.
A síðustu árum hafa verið
reyndar nýjar tegundir trjáa hér
á landi. Þær hafa verið valdar
með tilliti til þess, að þær ættu
heima við svipuð veðurskilyrði
og hér eru, eyjaloftslag og um-
hleypinga. Einna mesta athygli
hefur Sitka-grenið vakið.
Það er talið vera þriðja hæsta
trjátegund í heimi og geta náð
allt að 90 metra hæð við góð
skilyrði. í nyrstu skógunum nær
það 10-20 metra hæð og má okk-
ur finnast það myndarlegir
stofhar. Það þrífst best í mjög
röku loftslagi og gerir þá litlar
kröfúr til jarðvegsgæða. Það er
ágætur viður til smíða, bygginga
og iðnaðar.
Reynslan bendir nú til þess, að
Sitka-greni geti náð góðum
þroska á íslandi. Þó er fjallaþöll-
in harðgerari tegund, enda sein-
vaxnari og smærri og er svipað
að segja um fjallaþin, en allt eru
þetta tré frá Alaska.
Það er rétt að nefna hér fáein
dæmi um vöxt nokkurra trjáteg-
unda hér á landi.
Skógarfuran, sem hér var gróð-
ursett fyrir 35-40 árum, hefir
náð fullri 7 metra hæð.
Blágreni hefir á 40 árum orðið
allt að 10 metra hátt.
Lerki hefur náð sömu hæð, allt
að 10 metrum, á 25 árum.
Stærsta Sitka-grenitré hér á
landi er 4,80 metrar, en meðal-
hæð Sitka- grenisins eftir 9 ár er
3,35 metrar. Vöxtur þess er mjög
hægur fyrstu árin.
Fjallaþinur frá 1937 er orðinn
þriggja metra hár.
Þetta sýnir, hvernig erlendar
trjátegundir hafa sprottið hér.
Þetta er veruleiki, en ekki skáld-
skapur eða ímyndun.
Ekki ber að líta aðdáunaraug-
um á þessa innflytjendur til þess
að fyrirlíta hinn gamla og góða
skógargróður íslands, þó að víða
sé smávaxinn. Hann er samt sem
áður ómetanleg eign vegna
margra hluta. Ræktun nýrra teg-
unda er miklu auðveldari í skjóli
hans. Auk þess er smáskógur
líka verðmæti til iðnaðar, en
trjáviður er nú orðinn svo
merkilegt hráefni til margs kon-
ar iðnaðar, að kurl úr kjarrskógi
geta verið mjög verðmæt. Það er
mest um vert hversu marga
rúmmetra hver hektari skóg-
lendis gefur af sér, þó að stórvið-
ið hafi auðvitað sína yfirburði yf-
ir smáskóginn til smíða og bygg-
inga. En útlit er fyrir að friðaðir
birkiskógar á íslandi vaxi það ört
að landið geti gefið sæmilegan
arð.
Hér hefir ekki verið minnst á
það gagn, sem skógarnir gera
óbeint, með því að vernda jarð-
veginn, tempra jarðrakann,
milda loftslagið og skýla. Það er
þó út af fyrir sig svo merkilegt
atriði að ekki er hægt að ganga
þegjandi framhjá því. Og vel má
líka nefna fegurð landsins, því
hún er ekki hégómamál, þó að
erfitt sé að virða hana til fjár. En
er minna um hana vert fyrir það?
Verkin sem bíða
Hingað til er það einkum rækt-
un einstakra áhugamanna sem
hefir leitt í ljós hvað hægt er að
gera í þessum málum. Jafnframt
því er þó að geta þeirra skógar-
girðinga, sem friðaðar voru eftir
aldamótin og erlendar tegundir
fluttar í. Svo hefir skógrækt rík-
isins á síðustu árum flutt inn
nýjar tegundir, gert margar
gagnmerkar athuganir og undir-
búið stórfelld framtíðarstörf.
Jafnframt hefir skógræktarstarf-
semin í landinu verið skipulögð