Tíminn - 06.10.1990, Blaðsíða 15

Tíminn 23"
Laugardagur 6. október 1990
Runólfiir Guðmundsson
Fæddur 29. febrúar 1904
Dáinn 27. september 1990
Efég mætti yrkja,
yrkja vildi ég jörð.
Sveit er sáðmanns kirkja,
sáning bænagjörð.
(BÁ.)
í dag er kvaddur hinstu kveðju frá
Hraungerðiskirkju Runólfur Guð-
mundsson, bóndi í Ölvisholti.
Kirkjuklukkurnar í minni gömlu
kirkju kalla enn til kveðjustundar,
enn einn þeirra sem settu svip á
sveitina og mótaði umhverfið er á
förum.
Þessa dagana er laufið að falla af
trjánum og gróður jarðar að sölna.
Gömlum b<gida var því ekkert að
vanbúnaði, þrotnum að kröftum
eftir langan starfsdag. Enda skildi
hann öðrum betur lögmálið „AHt er
af moldu komið og allt hverfur aftur
til moldar".
Runólfur Guðmundsson var fædd-
ur að Úthlíð í Biskupstungum á
hlaupársdag 1904, sonur Guð-
mundar Runólfssonar frá Holti í
Álftaveri og Katrínar Sveinbjörns-
dóttur frá Klauftum í Hrunamanna-
hreppi.
Móður sína missir hann að verða
tveggja ára gamall, flyst með föður
sínum að Bryggju í sömu sveit, þar
deyr faðir hans þegar hann er tólf
ára.
Það er erfitt að setja sig í spor
munaðarleysingja í upphafi þessar-
ar aldar. Ekki var talin ástæða til að
ráðstafa drengnum tólf ára sem
sveitarlim, því talið var að hann
gæti unnið fyrir sér.
Var honum því ráðstafað að Litla-
Fljóti, en til þess kom ekki, því Ög-
mundur móðurbróðir hans kom á
áksjónina á Bryggju og tók dreng-
inn heim með sér og vistaði hann
hjá Steinunni dóttur sinni og Guð-
mundi Þorsteinssyni að Þórarins-
stöðum í Hrunamannahreppi, ólst
hann upp hjá þeim þar og í Laugar-
ási í Biskupstungum.
Hugur Runólfs stóð snemma til
búskapar og ræktunarstarfa, fór til
búfræðináms að Hvanneyri til Hall-
dórs Vilhjálmssonar, þess mikla
skólamanns. Á Hvanneyri nam
hann fræði og öðlaðist verkþekk-
ingu sem hann bjó að alit sitt líf.
Ennfremur var hann í verklegu
jarðræktarnámi hjá Magnúsi Þor-
lákssyni á Blikastöðum sem var í
fremstu röð bænda á þeim tíma.
Runólfur hafði mikið gagn af nám-
inu á Hvanneyri og var skólanum
þar vinveittur alla tíð. Hugur Run-
ólfs og hæfileikar hafa áreiðanlega
staðið til frekara náms en aðstæður
leyfðu ekki.
Að námi loknu vann hann við
plægingar- og ræktunarstörf hjá
Búnaðarsambandi Dalamanna og
Snæfellsnessýslu.
Fann ég oft að þessi ár mat hann
mikils og minntist oft á fólkið og
aðstæðurnar sem þá voru. Það hef-
ur verið erfitt verk að ferðast um
fjarlægt hérað með hesta undir ak-
tygjum við að plægja jörð. Öldin var
að vakna af svefni og ungi búfræð-
ingurinn trúaður á land sitt og kall
nýs tíma, vel studdur af náminu á
Hvanneyri.
Ráðsmennsku gegndi Runólfur í
Kaldaðarnesi sem var höfuðból á
þeim tíma, mannmargt heimili og
rausnarbú. Öll var þessi reynsla
hinum unga manni mikilvæg áður
en hann sjálfur hóf búskap.
Runólfur giftist Guðrúnu Ög-
mundsdóttur frá Hjálmholti 1932
og hófu þau búskap í Ölvisholti
1934. Þau eiga þrjá syni sem eru
þessir:
Ögmundur, kjarnorkueðlisfræð-
ingur, býr í Genf í Sviss, giftur Heidi
Runólfsson.
Kjartan, bóndi í Ölvisholti, giftur
Margréti Kristinsdóttur frá Braut-
arhóli.
Sveinbjörn, verktaki í Reykjavík,
giftur Lilju Júlíusdóttur frá Akurey.
Þegar Runólfur í Ölvisholti nú er
allur, þyrpast fram í hugann margar
góðar minningar frá liðnum dög-
um. Ölvisholt er næsti bær við
Brúnastaði og voru samskipti alltaf
talsverð á milli bæjanna.
Rótgróin vinátta á milli móður
minnar og Guðrúnar, þeir á önd-
verðum meiði í innansveitarmálum
og stjórnmálum og stundum
hvessti við brúsapallinn, en ekkert
breytti því góða samstarfi sem jafn-
an ríkti á milli heimilanna. Við
systkinin fórum snemma dag og
dag í vinnumennsku til Runólfs og
alltaf á haustin í kartöfluupptöku.
Runólfur var mildur en stjórnsam-
ur húsbóndi, höfð var regla á hverj-
um hlut og finnst mér að hann hafi
átt óvenju gott með að stjórna
börnum og unglingum til verka.
Hann skrifaði hjá sér nöfn okkar
og tíma, kom síðan og gerði upp við
föður minn en taldi peningana fram
á hvert okkar. Alltaf gætti Runólfur
þess að borga gott kaup fyrir þessa
vinnu og að hver fengi það sem
hann hafði unnið sér inn.
Þetta kom heim og saman við lífs-
skoðanir Runólfs og rótgróna virð-
ingu fyrir þeirri miklu móður sem
vinnan var í hans huga. Hverja
stund notaði hann til að fræða ung-
menni og hvetja.
Minn fyrsta vetur í barnaskóla ók
hann skólabfl, þá man ég að tíminn
var óspart notaður til fræðslu.
Oft fór hann yfir margföldunartöfl-
una á heimleiðinni. Ræddi sögu eða
landafræði. Sjálfur var hann fróð-
leiksfús og skynjaði vel hversu mik-
ilvægt var að börn og ungmenni
nýttu sér skólagöngu.
Heimili þeirra Runólfs og Guðrún-
ar var myndarlegt menningarheim-
ili. Þar var hófs gætt á öllum svið-
um. Bæði voru þau gestrisin og
kunnu vel að gleðja gesti sína.
Unglingum og vinnufólki leið vel á
þeirra heimili og héldu við þau
tryggð.
Guðrún var góð húsmóðir og
snyrtileg í allri umhirðu, síglöð og
lagði öllum gott til. Um margt var
hún á undan í matargerð, enda fór
hún í húsmæðranám í Danmörku
sem ung stúlka og ferðaðist til
Þýskalands einnig. Hún hafði því
numið og ferðast meira en títt var.
Oft minntist hún þessara ára og
hinna glaðværu æskuára á mann-
mörgu menningarheimili í Hjálm-
holti.
í Ölvisholti var mikil matjurta-
rækt. Þar voru á borðum salöt og
ýmislegt sem ekki tíðkaðist al-
mennt á heimilum á þessum tíma.
Þau hjón gerðu garð við bæ sinn á
sínum fyrstu búskaparárum og
ræktuðu þar tré til yndisauka og
skjóls.
Runólfur var bóndi, ræktunarmað-
ur og skepnuhirðir í fremstu röð.
Hann fylgdist vel með nýjungum og
allri framþróun í búskap, ræktaði
og byggði upp jörð sína.
Hann vildi létta störfin með véla-
kosti, en þar var einnig þess gætt að
rasa ekki um ráð fram.
Mjólkurkýrnar í Ölvisholti voru
landsfrægar. Þar fór saman góð um-
hirða og glöggt auga bóndans í
ræktunarstarfinu.
Runólfur náði ávallt miklum og
góðum heyjum. Nágrannar brostu
stundum og þótti ljáfarið rýrt, því
snemma hóf hann slátt, en taðan í
hlöðunni var kjarngóð og grænni
en gerðist og var kannski einn aðal
galdurinn á bak við hinar nytháu
mjólkurkýr. Runólfur og Guðrún
bjuggu í Ölvisholti í 40 ár, þar af í
félagsbúskap með Kjartani syni sín-
um í 14 ár.
Trúr var hann sinni lífsskoðun að
verkefni væri mikilvægt ungum
sem öldnum. Ennfremur því að
hverjum væri fyrir bestu að bera
ábyrgð á verkum sínum. Því vildi
hann binda hug sinn við annað en
búskap sonar síns. Vorið 1974, sjö-
tugur að aldri, lét hann af búskap,
en hóf skógræktarstarfið. Þrjú
hundruð plöntur voru gróðursettar
það vor.
Harðar frostnætur drápu allar
plönturnar nema eina. Slíkt áfall
herti Runólf í áformum sínum
fremur en hitt.
Nú 16 árum eftir að hann hóf þetta
starf, hefur hann plantað út 50 þús-
und plöntum í iand sitt. Þessa vinnu
vann hann af sömu eljunni og ann-
að.
Hann las fræðslubækur um skóg-
rækt og studdist ekki síst við norska
leiðbeiningabók. Ennfremur ræddi
hann við skógræktarmenn og tók
þátt í félagsstarfi þeirra og endur-
reisti skógræktarfélag í sveit sinni
og gegndi þar formennsku.
Nú prýðir fallegur skógur bæði
bæjarholtið og Miklholt. Trén hafa
dafnað vel, enda fór gamli maður-
inn næmum höndum um gróöur-
moldina. Þetta starf, sem hann vann
á kyrrlátu síðdegi ævinnar, átti hug
hans allan. Runólfur missti Guð-
rúnu konu sína fyrir nokkrum ár-
um. Ekki lét hann bugast við það,
hélt áfram heimili, gerðist ágætur
kokkur en naut þess auðvitað að
búa í skjóli sonar síns og tengda-
dóttur.
Hin síðari ár ferðaðist hann bæði
hér innanlands og erlendis, hafði af
því mikla ánægju og kynntist
mörgu fólki. Hann starfaði að fé-
lagsmálum í sveit sinni og sat í
hreppsnefnd í 12 ár, frá 1970 til
1982, þá kominn á efri ár.
Runólfur í Ölvisholti var trúr
sannfæringu sinni og staðfastur
maður. í viðtali við Guðmund Daní-
elsson í Suðurlandi fyrir aldarfjórð-
ungi, sagði hann: „Það eru enn
margir sem strita fyrir lífinu, en of
fáir sem lifa fyrir starfið" og bætti
við: „Hvaða starf sem guð þér gefur,
gerðu það af lífi og sál.“
Runólfur Guðmundsson lifði eftir
þessum kenningum sínum og þau
hjón bæði, voru sátt við sitt starf og
stolt af sínu hlutskipti í lífinu.
Hann var alvörumaður en glettinn
og gamansamur á góðri stund og
stundum smá stríðinn við vini sína.
Nú þegar leiðir skiljast, vill sá er
þetta ritar þakka tryggð og vináttu.
Æskuheimili mínu var hann góður
nágranni. Mér sjálfum réð hann
heilt þá fundum okkar bar saman í
fallegri skógarbrekku eða í stofunni
í Ölvisholti.
Blessuð sé minning hans.
Guðni Ágústsson.
Eggert Bergsson
Fæddur 6. september 1956
Dáinn 1. október 1990
Það var lamandi fregn sem barst
okkur að morgni 1. október. Hann
Eggert vinur okkar var dáinn eftir
að hafa lent í hörmulegu slysi. Það
er svo ótrúlegt að hann skuli vera
dáinn.
Við höfum þekkt Eggert frá því við
vorum börn. Hann var einn af ná-
grönnunum, bjó hjá foreldrum sín-
um, Bergi Sigurðssyni mjólkurbfl-
stjóra og Jónínu Eggertsdóttur
konu hans, að Laugarási í Hvítár-
síðu. Kynnin urðu meiri er við vor-
um 10-12 ára. Hann tók þá að sér
gegningar á búi foreldra okkar, er
faðir okkar þurfti að dvelja á
sjúkrahúsi. Þá var búið í góðum
höndum og við dáðumst að Eggert,
fannst hann bæði duglegur og
skemmtilegur. Hann var víkingur
til verka og vann verk sín vel og
samviskusamlega. Þegar tími gafst
til milli mála spilaði hann svo mar-
ías við okkur. Þetta var ágætur
tími.
Oft hefur Eggert rétt okkur hjálp-
arhönd hér á Þorgautsstöðum,
bæði fyrir og eftir þennan vetrar-
tíma. Hann var ákaflega hjálpsam-
ur maður og þurfti oftast ekki að
biðja hann um aðstoð, ef hann sá að
hann gat orðið að liði. Það munaði
alltaf mikið um Eggert, hvort sem
var í heyskap, smalamennskum eða
ef járna þurfti hest. Hann var lag-
inn við járningar og er hann sá af-
kastamesti járningamaður sem við
höfum kynnst, að öðrum ólöstuð-
um. Undarlegt er til þess að hugsa
að smala fjallið hér ofan við Þor-
gautsstaði og Fróðastaði án Egg-
erts. Hann hefur alltaf hjálpað til
við þá smalamennsku í a.m.k. ára-
tug. Þó sagt sé að maður komi í
manns stað, þá má það vera mjög
röskur smali sem kemur í stað hans
Eggerts.
Eggert fór í leitir með Hvítsíðing-
um nú í haust, eins og oft áður.
Önnur okkar var næst honum í
göngu og lá dimmur þokubakki yfir
hluta af leitarsvæðinu. Þá sagði
hann eitthvað á þá leið að hann
skyldi leita einn í þokunni, en ég
skyldi halda mig í birtunni. Eftir á
séð virðist þetta dálítið táknrænt.
Nú hin síðari ár virðist okkur lífið
hafa verið hálfgerð þokuganga hjá
honum Eggert. Hann fór ekki vel
með sjálfan sig, þó hann væri alltaf
boðinn og búinn til að hjálpa vin-
um sínum. Framkoman var stund-
um hrjúf, en það þurfti ekki löng
kynni til að skynja að undir yfir-
borðinu var góðgjörn og viðkvæm
sál.
Nú hefur Eggert svo skyndilega yf-
irgefið þetta líf og er horfinn á önn-
ur tilverusvið. Þar er áreiðanlega
engin þoka og nóg verkefni fyrir
duglegan mann.
Við biðjum algóðan Guð að styrkja
foreldra hans, systkini, vandamenn
og vini í þessari þungbæru sorg.
Drottinn er minn hirðir, mig mun
ekkert bresta.
Á grænum grundum lætur hann
mig hvílast,
leiðir mig að vötnum,
þar sem ég má næðis njóta.
Hann hressir sál mína,
leiðir mig um rétta
vegu fyrir sakir nafns síns.
Jafnvel þótt ég fari um dimman
dal,
óttast ég ekkert illt,
því að þú ert hjá mér,
sproti þinn og stafur hugga mig.
(Úr 23. Davíðssálmi)
Anna og Þuríður Ketilsdætur
Þorgautsstöðum.
Mig langar að koma á framfæri
þakklæti til Eggerts fyrir öll þau ár
sem við þekktumst.
Við vorum nágrannar frá blautu
barnsbeini og þekktum því orðið
bæði kosti og galla hvors annars.
Þeir eiginleikar Eggerts, sem ber
hæst í minningunni um hann, eru:
hjálpsemi, trygglyndi og áreiðan-
leiki.
Alltaf kom Eggert beðinn eða
óbeðinn að hjálpa okkur þegar mik-
ið lá við. Hann var sérstaklega góð-
ur verkmaður, notaði fá en örugg
handtök og var fljótur að finna auð-
veldustu aðferðina við hvert verk.
Alltaf fannst okkur öllu borgið þeg-
ar Eggert var kominn. Núna þegar
minningarnar sækja á, sé ég hend-
urnar hans við svo mörg verk:
beygja járn, hlaða heyböggum,
grípa í kindina sem maður er að
draga...
Eggert var harðduglegur og ósér-
hlífinn. Eitt af einkunnarorðum
hans var: „Við gefum okkur aldrei."
Fyrir nokkrum árum vorum við
stödd frammi á leitamótum og ný-
búið að skipta leit. Við vorum send
eftir kindahópi og tókum stefnuna
á milli tveggja vatna. Þegar að
vötnunum kom var sund þar á
milli. Við ætluðum að vaða, fyrst á
stígvélunum en þegar þau reyndust
of lág fórum við úr þeim og brett-
um upp skálmarnar. Við stóðum
þarna öll fjögur með stígvélin í
annarri hendi og fikruðum okkur
út í, en vatnið reyndist of djúpt. Við
vorum ansi illa stödd, langur krók-
ur fyrir vatnsendann. Skyndilega
segir Eggert: „Við látum vaða“ og
hleypur um leið út í. Hann hvarf í
vatnið, síðan sást hendin með stíg-
vélunum koma upp úr vatninu og
Eggert greip sundtökin. Hann synti
yfir, vatt fötin sín, komst fyrir kind-
urnar og smalaði síðan allan dag-
inn í norðanáttinni. Svona var Egg-
ert.
Ef Eggert lofaði einhverju, þá stóð
hann við það — það var sama
hvernig hann var upplagður eða
hvernig á stóð fyrir honum.
Eggert var trúr og tryggur vinum
sínum en tók mjög nærri sér ef
hann taldi fólk bregðast trausti
sínp. Þegar hann var á sjónum á
veturna sýndi hann gömlum ná-
grönnum í sveitinni hlýhug sinn
með því að senda þeim fisk — og
mundi þá hvaða tegund var í uppá-
haldi hjá hverjum.
Eggert var dulur og fremur lokað-
ur og virkaði því hrjúfur á þá sem
þekktu hann ekki, en undir yfir-
borðinu leyndist mýkri manngerð,
það sýndi framkoma hans við börn
og eldra fólk. Þegar hann var að
hjálpa okkur síðastliðið vor, varð ég
óvenju oft vör við þessa mýkt.
Síðasta verk Eggerts var að fara í
leit fyrir okkur og er við kvöddumst
að henni lokinni, voru allir glaðir
og ánægðir og ég veit að sú gieði og
ánægja fylgir Eggerti nú.
Foreldrum, systkinum og nánustu
ættingjum votta ég innilegustu
samúð mína.
Ingibjörg á Fróðastööum.