Tíminn - 18.10.1990, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 18. október 1990
Tíminn 9
rULIV
Bók bandarískrar konu,
sem berst við íranskan
eiginmann sinn um
dóttur þeirra, slær nú
öll sölumet í'Þýska-
landi.
Bókin „Ekki án dóttur minnar"
kom út í Bandaríkjunum fyrir þrem
árum og vakti athygli. Þar segir
bandaríska konan Betty Mahmoody
frá baráttu sinni við að komast aftur
til Bandaríkjanna, ásamt dóttur
sinni, eftir að hún hafði látið tilleið-
ast að fara með manni sínum í
heimsókn til ættingja hans og vina í
íran. Maður hennar hafði búið í
Bandaríkjunum í 20 ár og aðlagast
vestrænum siðum. Hann var læknir
og fjölskyldan komst ágætlega af.
En eftir byltingu Khomeinis varð
viðhorfsbreyting hjá honum, eins
og svo mörgum öðrum löndum
hans, en það er ekki að skilja að
kona hans hafi fullkomlega áttað sig
á henni. A.m.k. tók hún í mál að fara
með honum til gamla föðurlandsins
1984, fjórum árum eftir að íranskir
byltingarverðir höfðu haldið tugum
Bandaríkjamanna í gíslingu í sendi-
ráði Bandaríkjanna í Teheran hátt í
ár. Og stríð írana og fraka hafði
staðið í fjögur ár. Hún segir einfald-
lega að hún hafi lítið fylgst með
málum á alþjóðavettvangi.
Það kom fljótlega í ljós eftir kom-
una til írans að Mahmoody læknir
hafði aldrei hugsað sér að snúa aft-
ur til Bandaríkjanna. Og nú hófst
togstreita og barátta hjónanna, sem
stundum varð hrottaleg og blóðug.
Betty var nefnilega staðráðin í að
komast aftur heim, til Michigan í
Bandaríkjunum, þar sem hún átti
tvo syni af fyrra hjónabandi og aldr-
aða foreldra. Faðir hennar var
dauðvona af krabbameini. En án
dóttur sinnar, Mahtob, tók hún ekki
í mál að fara því að þá vissi hún sem
var að hún myndi aldrei sjá dóttur
sína framar.
Hagsmunasamtök kvenna
sem giftar eru útlend-
ingum bregðast illa við
Bókin „Ekki án dóttur minnar" er
nú nýkomin út í Þýskalandi og selst
grimmt. En viðbrögðin sem hún
hefur vakið eru ekki öll aðdáunar-
full. Þar í landi er starfræktur fé-
lagsskapur, Hagsmunasamtök
kvenna sem giftar eru útlendingum,
öðru nafni „Samband tvíþjóða fjöl-
skyldna og sambýla" og á skrifstofu
þeirra í Frankfurt er síminn rauð-
glóandi. Hiltrud Stöcker-Zafari fer
ekki dult með óánægju sína. Hún er
ein þeirra sem svara í símann og
segir flestar hringingamar vera frá
konum sem vilji fá svar við því hvort
það sama gæti komið fyrir þær og
dætur þeirra og Betty Mahmoody
lýsir í bókinni. Tilefni þessara
áhyggjufullu símhringinga er fyrr-
nefnd bók sem hefur haldið huga
þýskra lesenda föngnum að undan-
förnu. Hún hefur verið á vasabóka-
metsölulista „Buchreports" mánuð-
um saman og hefur þegar selst í
meira en milljón eintökum.
„Hvaða erindi á þetta
bókarefni?“
Hjá bókaforlaginu ríkir ánægja
með bókina. Fyrir þrem árum rakst
ráðgjafi forlagsins, kona, á hana á
bókasýningu í Bandaríkjunum og
greip hana ásamt öðmm líklegum
sölubókum með sér á heimleið.
Heim komin varð hún fyrir hálf-
gerðu aðkasti fyrir valið. „Hvaða er-
indi á þetta bókarefni?" var hún
spurð.
Efni bókarinnar er þetta, og nú
verður vitnað til umsagnar í Der
Spiegel: Bandarísk kona frá Michig-
an, giftist írönskum lækni og fer
ásamt manni og dóttur til ættingja
í Teheran 1984, í miðju stríðinu
milli írans og íraks. Hálfum mán-
uði seinna bíður heimferðin, en
Mahmoody einn ákveður og segir
Betty Mahmoody og Mahtob
tókst loks við illan leik að kom-
ast frá fran til Bandaríkjanna.
Betty vildi ekki fara án dóttur
sinnar og af því dregur bókin
nafrí, „Ekki án dóttur minnar".
hjá Hagsmunasamtökum kvenna
sem giftar em útlendingum, segir
margar konur sannfærðar um að
þær gætu lent í sömu ógöngunum
og Betty. Henni er kunnugt um
það að á hverju ári eru 200 börn
numin á brott frá Þýskalandi til út-
landa. Það er líka staðreynd að í
mörgum löndum múslíma og ar-
aba eru réttindi kvenna fótum
troðin.
Hagsmunasamtökin leggja
áherslu á forvarnarstarf og leggja
sig fram um að upplýsa konur um
heimalönd eiginmannanna, svo að
konurnar viti hvaða réttarfarslegar
og menningarlegar afleiðingar
fylgi hjónabandinu. Hins vegar er
ekki litið á lýsingar Betty
Mahmoodys í sjálfshjálparsamtök-
um kvenna sem neitt leiðarljós. En
Birgit Sitoms segir að bókin falli í
frjósaman jarðveg í samtökum
þeirra.
Bókaútgefandinn vísar þó á bug
ásökunum um að bókin auki á for-
dóma gegn tvíþjóða hjónaböndum,
en hún segist hafa fengið reglulega
andstyggileg bréf sem andsvar við
bókinni. „Þarna er sagt frá einstök-
um örlögum einstaklings," segir
hún. Á kynningartexta á bókarkápu
kemur þó í Ijós hversu nátengd ein-
staklingsörlög og pólitísk siðvenja
eru: .Áhrifamikil bók, sem dregur
samtímis skýrt í ljós vandamálin
sem sambýlisfólk frá mismunandi
menningarhópum getur rekið sig
á.“
Höfundurinn kominn í
felur með nýtt nafn
- vegna hótana
Þokukennd blanda lífsreynslu
einstaklings og skoðunin á að allur
sannleikurinn sé sagður gengur
eins og rauður þráður í gegnum
alla söguna. í smáatriðum lýsir
Betty Mahmoody því sem hún sér
og gerir, allt er sagt frá hennar
sjónarmiði. Hún eyðir fleiri Iínum
og setningum í lýsingar á banda-
rískum mataruppskriftum en í
samræður við dóttur sína eða
mann. Hún ímyndar sér alltaf hvað
aðrir eru að hugsa og dregur upp
skrípamyndir af öðru fólki. Vonda
mágkonan fær risastórt arnarnef í
lýsingunni. Ónýtar tennur verða
að persónueinkenni, sturtuhengi
sem ekki er til staðar og tilvera að-
eins eins símtækis á heimilinu að
menningarlegum óskapnaði.
Herskáa móðirin og óánægða eig-
inkonan hefur að undanförnu
haldið fýrirlestra í Bandaríkjunum
um tvíþjóða hjónabönd, og leggur
fyrst og fremst áherslu á að fólk
skuli varast að leggja í þá áhættu.
Fregnir herma að Betty Mahmoo-
dy hyggist nú skrifa framhald sögu
sinnar. Það ætla konurnar í Hags-
munasamtökunum ekki að horfa
aðgerðalausar upp á. Þegar hefur
verið stofnaður félagsskapur í
Frankfurt sem hefur á stefnuskrá
að fjalla um innihald og afleiðingar
bókarinnar. Og á Evrópuráðstefn-
unni, sem Hagsmunasamtökin
ásamt systursamtökum frá öðrum
Evrópulöndum ætla að gangast
fyrir í Hannover í nóvermber, verð-
ur bókin miðpunkturinn, innan
ramma aðalefnis ráðstefnunnar,
sem er „barnabrottnám".
Forlagið sem gefur bókina út í
Þýskalandi skiptir sér ekkert af ráð-
stefnunni. Hins vegar er bent á að
þegar hafi verið gerð kvikmynd um
reynslu Betty Mahmoody, sem verði
sýnd um jólin í bandarískum kvik-
myndahúsum og þegar í mars í
Þýskalandi.
Nýjustu fregnir af Betty Mahmoo-
dy herma hins vegar að hún sé nú
komin í felur og hafi skipt um nafn
þar sem henni hafi ekki verið vært
vegna sífelldra hótana.
Þýskar eiginkonur útlendra manna bálreiðar vegna metsölubókar:
BANDARÍSK KONA FLÚÐI
FRÁ ÍRAN MEÐ DÓTTUR SÍNA
í BLÓRA VIÐ MANN SINN
Mahmoody læknir hefði heldur viljað eignast son, en varð engu að
síður mjög hrífinn af dóttur sinni sem hann valdi einsamall, án sam-
ráðs við móðurína, nafríið Mahtob.
„Nei, við verðum hér um kyrrt.“
Síðar eftir tíðar ákafar og ruddaleg-
ar deilur vill hann leyfa konu sinni
að fara, án dótturinnar Mahtob,
fimm ára, sem á að verða eftir hjá
honum í íran.
„Ekki án dóttur minnar," sver
móðirin og berst gegn hinum „geð-
bilaða fangaverði“ Mahmoody. Að
lokum tekst henni, að liðnum 18
mánuðum og 534 blaðsíðum, að
komast með aðstoð flóttamanna-
hjálpar, um Tyrkland aftur til
Bandaríkjanna, þar sem hreinlæti
og reglusemi eru í hávegum höfð,
ásamt dóttur sinni. Sigurinn er
hennar.
Andíranskur áróður,
vinsæl markaðsvara
í Bandaríkjunum?
í Der Spiegel hlýtur bókin þann
dóm að ef hún væri uppspuni, væri
hún spennandi, en ekki mjög vel
skrifaður andíranskur áróður, sem
vill svo til að fyllir upp í tilfaílandi
tómarúm á markaðnum. Þegar
bókin var gefin út 1987 í Bandaríkj-
unum, ríkti þar vaxandi fjandsemi í
garð klerkaríkisins í íran í kjölfarið
á töku bandaríska sendiráðsins í Te-
heran, töku liðsmanna HitzboIIah-
hreyfingarinnar, sem hliðholl er ír-
önum, á bandarískum gíslum í Líb-
anon, að ógleymdu írangate-
hneykslinu.
En sem sjálfsævisöguleg bók, sem
gefin er út í ritröðinni „Reynsla" - -
ber hún yfirbragð raunveruleikans
og fjallar um efni sem margar konur
hafa áhuga á eða jafnvel snertir þær
sjálfar. „Bókin er um konu sem berst
fyrir barni sínu og hefur sigur. Kon-
ur eru hrifnar af því,“ segir talsmað-
ur bókaforlagsins þegar hún gefur
skýringu á vinsældum bókarinnar.
En konunum í Hagsmunasamtök-
um kvenna sem giftar eru útlend-
ingum finnst þessi metsölubók of
stór biti í háls til að kyngja. Hiltrud
Stöcker-Zafari segir að það sé ekki
aðeins að bókin valdi ótta hjá mörg-
um konum sem gifst hafi útlend-
ingum, þeim finnist líka að sér
veist.
Margar konur hræddar
um að þær geti lent í
sömu ógöngum og Betty
Þannig segir kona í Frankfurt frá
því að þegar hún fari í gönguferðir
með börnum sínum, sem hafa
framandlegt yfirbragð, vindi sér að
henni ókunnugir vegfarendur og
spyrji hana tortryggnislega hvort
hún hafi ekki lesið „bókina" og
hvort hún sé ekkert hrædd. Þýsk-
írönsk hjón frá Frankfurt áttu fullt
í fangi með að svara öllum þeim
spurningum sem þýskir ferðafé-
lagar þeirra í sumarleyfisferð í
TVrklandi lögðu fyrir þau. Þeir
voru nefnilega margir sem höfðu
„Ekki án dóttur minnar" í farangr-
inum.
Bókin hefur nefnilega tilvísanir í
hið raunverulega líf. Birgit Sitor-
us, sem fyrst og fremst hefur
„barnabrottnám" á sinni könnu