Tíminn - 18.10.1990, Blaðsíða 11
Eftir
Egil
Ólafsson
Tada 1: Mannatlanotkun vagna byggingar og rakstura átvers (ársverk)
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997
Ðygging ólvers 50 550 780 950 70
þar af erlent vinnuófl 10 110 160 190 10
Virkjanaframkvæmdir 278 635 810 718 447
Rekstur álvers 175 410 645 645 645
Samtals 338 1.295 1.750 2.033 937 645 645 645
Fimmtudagur 18. október 1990
Fimmtudagur 18. október 1990
Tíminn 11
Álver þýðir hærri þjóðartekjur, minna atvinnuleysi, hærri kaupmátt, hærri erlendar skuldir og meiri mengun:
AN
Því er spáð að nýtt álver á íslandi leiði til að
kaupmáttur á íslandi hækki um 5% að meðal-
tali á ári næstu árin, en aðeins um 1% verði
álverið ekki byggt. Verði álver byggt fara er-
lendar skuldir landsmanna sem hlutfall af
vergri landsframleiðslu upp í 53% árið 1994,
en án álvers verða þær 40% það ár. Um 130
færri koma til með að vinna hjá Atlantsál ál-
verinu en hjá ísal. Hjá Atlantsál verður hins
vegar þörf fyrir um 60 tækni- og háskóla-
menntaða menn, en það eru um 10% starfs-
fólksins. Aðeins um 3% starfsmanna ísal eru
tækni- eða háskólamenntaðir. Þessar upplýs-
ingar koma fram í skýrslu sem Jón Sigurðs-
son iðnaðarráðherra hefur lagt fram á Alþingi
um stöðu samninga um nýtt álver og rædd
verður í dag.
3000-3500 manns vinna
við álver og virlganir sumrin
1992-93
í töflu 1 kemur fram að þörf verður á um
I. 750 nýjum ársverkum vegna byggingu ál-
versins og virkjananna á meðan uppbygging
þeirra stendur sem hæst, en ársverk í allri
byggingarstarfsemi á landinu hafa verið um
II. 000 á ári undanfarin ár. Starfsmenn verða
fleiri en hér greinir vegna þess að hluta verks-
ins er einungis hægt að vinna að sumarlagi.
Þannig er ætlað að u.þ.b. tveir starfsmenn séu
að baki hverju ársverki í virkjanaframkvæmd-
um. Starfsmannafjöldi verður því 3.000-
3.500 manns þegar mest verður.
Um 130 íærrí störf verða í
Atlantsál álverinu en hjá
ísal
Reiknað er með að starfsmenn í Atlantsál ál-
verinu verði 645 (í fréttatilkynningu frá iðn-
aðarráðuneytinu frá 4. október 1990 er reynd-
ar talað um 500-600 manns). Þetta eru veru-
lega færri starfsmenn en vinna hjá ísal, en þar
vinna nú 779 menn. Samt sem áður verða
þessi álver svipuð að stærð. Skýringin á þess-
um mun er sú að Atlantsál álverið verður
mun nýtískulegra en álverið í Straumsvík.
Þar verður notuð nýjasta tækni á öllum svið-
um framleiðslunnar. Það kallar aftur á marga
vel menntaða starfsmenn. Eins og kemur
fram í töflu 2 er gert ráð fyrir að mun fleiri
tækni- og háskólamenntaðir starfsmenn
starfi hjá Atlantsál en hjá ísal. Forráðamenn
Atlantsál fyrirtækjanna leggja mikla áherslu á
að hjá þeim starfi hæft starfsfólk, en til þess
verða líka gerðar miklar kröfur. Eitt af því sem
réð því að álverið verður byggt á Keilisnesi en
ekki í Eyjafirði eða á Reyðarfirði er að Atlants-
ál aðilarnir töldu að erfiðara yrði að fá lang-
skólagengið starfsfólk til að setjast að utan
höfuðborgarsvæðisins, enda þótt góð störf
séu í boði. Þeir töldu líklegt að launa- og
hlunnindakröfur yrðu hærri ef álverið yrði
staðsett í dreifbýli. í þessu sambandi vísuðu
þeir til reynslu af álveri í Noregi og af álveri
Hoogovens í norðurhluta Hollands.
Atlantsál fyrirtækin ætlast til að þegar álver-
ið verður komið í eðlilegan rekstur verði allir
starfsmenn þess innlendir. Þeir gera ráð fyrir
að fyrstu starfsmennirnir verði ráðnir árið
1993 og að þeir fari þá erlendis í starfsþjálfun
í álverum sem fyrirtækin eiga. Meðan á bygg-
ingu álversins stendur verða hér við vinnu all-
margir erlendir starfsmenn, flestir árið 1993
eða sem nemur 190 ársverkum.
Álverið mun ýta undir
byggðaþróun síðustu ára
Álverið á Keilisnesi verður staðsett mitt á
milli höfuðborgarsvæðisins og þéttbýlisins á
Suðurnesjum. Fjarlægð frá höfuðborgar-
svæðinu er 15-35 km eftir því við hvað er mið-
að. Fjarlægð frá meginþéttbýlisstöðunum á
Suðurnesjum er um 24 km. Því má reikna
með að starfsmenn þess komi frá báðum þess-
um svæðum. Hugsanlegt er þó talið að í fram-
tíðinni komi meirihluti starfsmanna frá Suð-
urnesjum, en talað hefur verið um að verka-
Iýðsfélög á Suðurnesjum geri sérstakan
samning við Atlantsál þar sem kveðið verði á
um forgang sinna félagsmanna.
í dag búa rúmlega 15 þúsund manns á Suð-
urnesjum. íbúum hefur fjölgað töluvert á
undanförnum árum eða um 1,8% á ári að
meðaltali síðustu 20 ár. Litlar sveiflur hafa
verið í íbúafjölda og líkist þróunin mest þró-
uninni á höfuðborgarsvæðinu.
Vöxtur mannafla á Suðurnesjum er um 130
ársverk á ári. Atvinnuleysi þar er nú um 150
ársverk. Þá má búast við að samdráttur verði í
byggingarstarfsemi hjá varnarliðinu og að
áfram dragi úr fiskvinnslu á Suðurnesjum.
Byggðastofnun áætlar því að bygging og
rekstur álvers með tilheyrandi afleiddum árs-
verkum í öðrum greinum leiði ekki til stór-
kostlegrar breytingar á íbúafjölda á Suður-
nesjum. Hún telur að framkvæmdir þar festi í
sessi áframhaldandi vöxt mannfjölda og
vinnumarkaðar á Suðurnesjum. Stofnunin
telur að aðflutningur muni verða nokkur og
að hann leiði til nýbygginga íbúðarhúsnæðis
og þjónustustarfsemi í nágrenni við álverið,
aðallega í Vogum en einnig eitthvað í Keflavík
og Njarðvík.
Án álvers drögumst við
aftur úr
Þjóðhagsstofnun hefur reynt að meta áhrif
álvers á efnahagslíf landsmanna. Spádóma
sína byggir hún á mörgum forsendum sem
geta að sjálfsögðu breyst. Stofnunin segir að
taka beri útreikningum sínum með ákveðn-
um fyrirvara. Ólíklegt sé að þjóðarskútan sigli
algerlega lygnan sjó á næstu árum, en útilok-
að sé að spá fyrir um öll óveðursský sem verða
kunna á leið hennar.
Þjóðhagsstofnun spáir að án álvers megi bú-
ast við 1,5% hagvexti á ári, en alþjóðastofnan-
ir spá 3% hagvexti að jafnaði á ári í heimin-
um. Spáð er 2% atvinnuleysi á næstu árum,
en fari lækkandi og verði um 1,5% árið 1996.
Gert er ráð fyrir að kaupmáttur ráðstöfunar-
tekna á mann aukist um 1% á ári að jafnaði.
Þá er spáð að þjóðarútgjöld, samanlögð neysla
og fjárfesting, vaxi svipað og landsframleiðsla
árin 1991-1996, en á sama tímabili má búast
við að viðskiptajöfnuður fari batnandi. Gert er
ráð fyrir að erlendar skuldir þjóðarinnar lækki
að raunvirði jafnt og þétt, þannig að þær verði
sem hlutfall af landsframleiðslu um 37% árið
1996. Þetta hlutfall er um 50% í dag. Þetta
þýðir að greiðslubyrði af erlendum lánum
lækkar úr 20% af útflutningstekjum í 14%.
Þjóðhagsstofnun segir að í heild megi segja
minna verði álver byggt en ef það verður ekki
byggt.
Þjóðhagsstofnun reiknar með að eftir að ál-
verið verður komið í eðlilegan rekstur auki
álverið landsframleiðslu um 3% og með
margfeldisáhrifum um 4%. Þessi viðbót skil-
ar sér þó ekki öll til þjóðarinnar. Stór hluti fer
í að greiða niður skuldir vegna virkjananna.
Varanleg áhrif á þjóðarframleiðslu verður að
hún hækkar 2% meira verði álver byggt en ef
það yrði ekki byggt, þjóðartekjur verða 3%
hærri og kaupmáttur ráðstöfunartekna kem-
ur til með að verða 4% hærri.
.. Hlutfall áls af heildarútflutningi í árslok
: 1996 verður um 21% í stað 8% ef Atlantsál ál-
' verið hefði ekki komið til. Það þýðir að hlut-
fall sjávarafurða af útflutningi fer úr 52% í
44%.
Álveri fylgir mengun
Eins og öllum er kunnugt er mengun óhjá-
kvæmilegur fylgifiskur álvers. f útreikning-
um sem Norsk Institut for Luftforskning
vann fyrir ráðgjafanefnd iðnaðarráðuneytis-
ins um umhverfisáhrif iðjuvera kemur fram
að frá álveri með 200 þúsund tonna fram-
leiðslugetu á ári koma u.þ.b. 4.400 tonn af
brennisteinstvíildi (22 kg/tonn af áli), 200
tonn af flúor (1 kg/tonn af áli) og 600 tonn af
súrálsryki. Þá má reikna með að um eða yfir
300.000 tonn af koltvísýringi fari út í and-
rúmsloftið.
Flúor getur haft slæm áhrif á búfé, en ís-
lendingar þekkja dæmi um það frá Heklugos-
um. Flúor getur einnig haft slæm áhrif á sum
barrtré, sérstaklega barrnálar meðan þær eru
í vexti. Fleiri næmar plöntur geta orðið fyrir
áhrifum frá flúormengun, s.s. bláber, ýmsar
tegundir fléttna og mosa, túlípanar og fleiri
vorlaukar.
Brennisteinstvíildi hefur slæm áhrif á heilsu
manna. Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin
(WHO) hefur lagt til að þjóðir setji í reglu-
gerðir að brennisteinstvíildi í lofti megi ekki
fara yfir ákveðin mörk. Þessi mörk eru
strangari en eru í íslensku mengunarvarna-
reglugerðinni. Brennisteinstvíildi er eitt
þeirra efna sem valda súru regni. Hins vegar
er talið að súrnun regns af völdum brenni-
steinstvfildis frá 200.000 tonna álveri verði
lítil sem engin, ef frá eru talin staðbundin
áhrif. Brennisteinstvíildi er eitt þeirra efna
sem veldur tæringu, en tæring af völdum
loftmengunar er gífurlegt vandamál víða er-
lendis. Hér á landi er bað sjávarselta sem
veldur mestri tæringu. Arið 1986 var áætlað
að 6.000 tonn af brennisteinstvíildi hafi
myndast á íslandi. Á sama tíma er áætlað að
927.000 tonn hafi myndast á Norðurlöndun-
um.
Koltvísýringur er hugsanlega talinn hafa
gróðurhúsaáhrif á veðurfar. Koltvísýringur er
í sjálfu sér ekki skaðlegt efni, t.d. er talið að
öll spendýr á íslandi andi að sér um 350.000
tonnum af koltvísýringi árlega.
Útlitsmynd af Deschambault álverinu sem nú er verið að byggja f Quebec í Kanada, en það verður fullbúið 1992. Verksmiðja Atlantsál
á íslandi verður svipuð þessari verksmiðju.
að sú mynd sem blasi við án álvers sé ekki
björt. Orðrétt segir: „Við munum glata því
forskoti á aðrar þjóðir sem við höfum náð í
kringum 1980.“
Álver þýðir meiri kaupmátt
og hærri erlendar skutdir
Verði álver og virkjanir byggðar breytast
efnahagsstærðirnar nokkuð. Umfang álvers-
framkvæmdanna er verulegt á íslenskan
mælikvarða. Þannig nemur innlendur hluti
framkvæmdanna með margfeldisáhrifum
rúmum 4% af landsframleiðslu þegar mest
er, árið 1993. Vegna innflutnings á fjárfest-
ingavörum og þensluáhrifa verður viðskipta-
jöfnuðurinn mun lakari en ef ekkert álver
hefði komið til. Árið 1993 má reikna með að
viðskiptajöfnuðurinn verði neikvæður um
6,5%. Erlendar skuldir koma til með að auk-
ast mikið og fara upp í 53% af landsfram-
leiðslu árið 1994. Kaupmáttur verður að
meðaltali nokkuð betri með álveri en ef það
kæmi ekki til. Mest verður kaupmáttaraukn-
ingin árið 1993, 5,5%. Reikna má með að
verðbólga verði heldur meiri verði farið út í
að byggja álver. Þjóðhagsstofnun talar um 1%
í þessu sambandi, en þá er miðað við að gengi
verði ekki breytt.
Árið 1994 er millibilsár milli mestu fram-
kvæmdanna og fullrar gangsetningar álvers-
ins. Landsframleiðsla dregst þá verulega sam-
an það ár. Hagvöxtur verður neikvæður um
2% á því ári, en verður að jafnaði 4% á ári ár-
in 1991-1993. Atvinnuleysi verður 0,5%
Tafla 2 Sterfsbtitl oe nicpntunarkröfur t núlfma álveri
starfsheiti ATLANTSÁL ÍSAL Menntun
Verkamenn 361 478
Verkstjórar 30 36 ýmis menntun
Iðnaöannenn 175 173 iðnmennt
Skrifstofufólk 18 67 verslunarskóli
Stjórnun/sérfræðingar 38 13 tæknimenntim
’ ' 23 12 háskólamenntun
Samtals