Tíminn - 25.10.1990, Blaðsíða 12

12 Tíminn
Fimmtudagur 25. október 1990
Bernhard frá Bjartadal
og helgir menn og skáld
Bemhard von Clairvaux. Herausgege-
ben, eingelertet und úbersetzt von Bem-
ardin Schellenberger. Walter Veriag
1982.
Walter Nigg: Heilige und Dichter. Walter
Verlag 1982.
Die Textuberlieferung der antiken Liter-
atur und die Bibel. Von Herbert Hunger,
Otto Stegmúller, Hartmut Erbse, Max
Imhof, Karl Búchner, Hans Georg Beck,
Horst Rúdiger. Mit einem Vorwort von
Martin Bodmer. Deutscher Taschen-
buch Verlag 1988.
Schellenberger er Cisterciani,
munkur og príor. Hann hefur birt
bækur og greinar um reglu sína og
hl. Bernhard, þar á meðal er þessi
bók, þýðingar hans á ýmsum lykil-
greinum hl. Bernhards. Heilagur
Bernhard frá Clairvaux (bjarti dalur
— clara vallis) var af strangkirkju-
legum, búrgundiskum aðalsættum.
Hann gerðist munkur rúmlega tví-
tugur ásamt þrjátíu öðrum ungum
aðalsmönnum, þetta hefur verið um
1110-14. Bernhard var fæddur 1090.
Fyrst í stað gengu þeir í klaustrið
Citeaux, Benediktína- klaustur. Síð-
an varð Bemhard ábóti í nýju
klaustri sem hlaut nafnið Clairvaux.
Hann varð á skömmum tíma einn
áhrifamesti maður Evrópu, einstak-
ur mælskumaður og með skrifum
hans jókst áhrifamáttur hans. Hann
er taíinn hafa mótað mjög stefnu
kirkjunnar, krossferðaáhuginn var
ráðandi í Evrópu og Bernhard vann
að því öllum árum að stofna til 2.
krossferðar og hann knúði Konráð
III tii krossferðar ásamt Friðriki Bar-
barossa og Hlöðvi 7. Frakkakonungi.
Hann fór um og prédikaði og sagt
var að hvar sem hann fór hafi hann
„talað herskarana upp úr jörðinni".
Bernhards-munkarnir nefndust
Cistercianar. Þeir stofna hvert
klaustrið á fætur öðm á 12. öld og
vom taldir hafa umskapað landbún-
að vítt um Evrópu og hún var ekki
hvað síst þeim að þakka, hin stór-
aukna afurðageta og „hagvöxtur" sá
sem einkenndi 12. öldina.
Bernhard var talinn bænheitasti
klerkur sinnar samtíðar og ágætt
sálmaskáld. Innilegt trúarlíf var
kjarni boðunar hans, „að elska guð“
en ekki að þekkja hann, „við þekkj-
um guð í réttu hlutfalli við elskuna
til hans. Það er okkur auðveldara að
finna guð í bæninni en í lærðum
kappræðum". Auðmýkt hjartans var
vegurinn, en ekki skarpleiki hugsun-
arinnar. Bernhard var mýstíker.
Bernhard hafði bein áhrif hér á
landi, því að Björn Gilsson, biskup á
Hólum, var vígður í Lundi, þegar
Áskell — Eskil — var þar erkibiskup,
en hann hafði kynnst munkareglu
Cisterciana og var eins og aðrir
kirkjunnar menn altekinn af eld-
móði reglubræðra. Eitt af fyrstu
verkum Björns Gilssonar á Hólum
var að vinna að stofnun klausturs á
Þverá — Munkaþverá.
í þessari bók er að finna áminning-
arpistla, bænir og hegðunarkröfur
um kristilegt líferni og síðast en ekki
síst útlistanir á elsku guðs til mann-
anna, prédikanir og brot úr bréfum.
Með þessari bók birtist úrval rita
Bemhards eftir 40 ára hlé, í bókarlok
eru tilvísanir til heimilda og útgáfa.
Hl. Bernhard dó 1153 og 21 ári síð-
ar var hann helgaður. Heilagir menn
og skáld em viðfangsefni Walters
Nigg. Hann telur að náinn skyldleiki
sé milli vissra skálda og heilagra
manna. Skáld minna á spámenn
biblíunnar og em oft samviska eigin
þjóða. Nigg fjallar fyrst um ýmsa
dýrlinga kirkjunnar, svo sem Ágúst-
ínus Hildegard von Bingen og
Thomas frá Aqvínó. í síðari hlutan-
um fjallar höfundur um ýmis sam-
tíðarskáld sem hann telur vera, m.a.
Friederike Görres og Reinhold
Schneider ásamt öðmm sem eru
minna kunn. Höf. ræðir trúaráhrif
sem marka megi í verkum þessara
skálda og tengir þau lífssýn sem
rekja megi til lífs og kenninga dýr-
linganna.
Varðveisla fornra og miðalda texta
er inntak bókarinnar frá DTV, sem
kemur nú út í þriðja sinn. Þessa
varðveislu má þakka munkum,
lærðum mönnum og aðalsmönnum
og konungum, ásamt lærðum gyð-
ingum, heimspekingum og guð-
fræðingum, einnig arabískum
menntamönnum. Þessir menn afrit-
uðu og fjölluðu um þessi fornu rit
og fjölfölduðu þau gegnum aldirnar.
Hefðu þeir ekki unnið þessi störf
væri fátæklegra um að litast í vest-
urevrópskum menningarheimi en
nú er.
Varðveislu-fræðin er ný fræðigrein
og fjallar ekki einungis um geymslu
og afritun, heldur veitir hún dýr-
mætar upplýsingar um skriftækni,
smekk og menningarheima, þegar
afritunin fór fram, og einnig um þá
sem geymdu handritin, til hvers og
hversvegna. Bókin hefst með lýsingu
á bókagerð og skriftækni til forna og
á miðöldum, efni og vinnslu efnis-
ins, svo að hæft yrði til ritunar. Fjall-
að er um bókasöfn og síðan um
gríska og rómverska skrift og fram-
hald skriftar á miðöldum. Frumút-
gáfan var í tveimur bindum, annað
bindið er ekki endurprentað, en þar í
er fjallað um varðveislu íslenskra
handrita og annarra miðaldahand-
rita. Fyrsta bindið kom út í frumút-
gáfu 1961 og það síðara 1964, hjá
Atlantis-Verlag í Ziirich.
Siglaugur Brynleifsson
Umboðsmenn Tímans:
Kaupstaður: Nafn umboðsmanns Heimlli Sími
Hafnarfjörður Ragnar Borgþórsson Holtagerði 28 45228
Kópavogur Linda Jónsdóttir Hamraborg 26 641195
Garðabær Ragnar Borgþórsson Holtagerði 28 45228
Keflavík Guðríður Waage Austurbraut 1 92-12883
Sandgerði Ingvi Jón Rafnsson Hólsgötu 23 92-37760
Njarðvík Kristinn Ingimundarson Faxabraut 4 92-13826
Akranes Aðalheiður Malmqvist Dalbraut 55 93-11261
Borgarnes Inga Björk Halldórsdóttir Kveldúlfsgötu 26 93-71740
Stykkishólmur Erla Lárusdóttir Silfurgötu 25 93-81410
Ólafsvík Linda Stefánsdóttir Mýrarholti 6A 93-61269
Grundarfjörður Anna Aðalsteinsdóttir Grundargötu 15 93-86604
Hellissandur Ester Friðþjófsdóttir Háarifi 49 93-66629
Búðardalur Kristiana Guðmundsdóttir Búðarbraut 3 93-41447
isafjöröur Jens Markússon Hnlfsdalsvegi 10 94-3541
Bolungarvík Kristrún Benediktsdóttir Hafnargötu 115 94-7366
Hólmavík Elísabet Pálsdóttir Borgarbraut 5 95-3132
Hvammstangi Friöbjörn Nielsson Fífusundi 12 95-12485
Blönduós Snorri Bjarnason Urðarbraut 20 95-4581
Skagaströnd Ólafur Bernódusson Bogabraut 27 95-4772
Sauðárkrókur Guðrún Kristófersdóttir Barmahlíð 13 95- 35311
Siglufjörður Sveinn Þorsteinsson Hllðarvegi 46 96-71688
Akureyri Halldór Ingi Ásgeirsson Hamarsstíg 18 96-24275
skrifstofa Skipagötu 13 (austan) 96-27890
Svalbarðseyri Þröstur Kolbeinsson Svalbarðseyri 96-25016
Húsavfk Friðrik Sigurðsson Höfðatúni 4 96-41120
Ólafsfjörður Helga Jónsdóttir Hrannarbvqqö 8 96-62308
Raufarhöfn Sandra Ösp Gylfadóttir Aðalbraut 60 96-51258
Vopnafjöröur Svanborg Vlglundsdóttir Kolbeinsgötu 44 97-31289
Egilsstaöir Páll Pétursson Árskógum 13 97-1350
Seyðisfjörður Margrét Vera Knútsdóttir Múlavegi 7 97-21136
Neskaupstaður Birkir Stefánsson Miðgarði 11 97-71841
Reyðarfjörður Ólöf Pálsdóttir Mánagötu 31 97-41167
Eskifjörður Berglind Þorgeirsdóttir Svfnaskálahlíð 19 97-61401
Fáskrúðsfjörður Guðbjörg H. Eyþórsdóttir Hllðargötu 4 97-51299
Djúpivogur Jón Biörnsson Borgarlandi 21 97-88962
Höfn Skúli (sleifsson Hafnarbraut 16A 97-81796
Selfoss Margrét Þorvaldsdóttir Enqiaveqi 5 98-22317
Hveragerði Lilja Haraldsdóttir Heiðarbmn 51 98-34389
Þorlákshöfn Þórdís Hannesdóttir Lvnqberqi 13 98-33813
Eyrarbakki Þórir Erlingsson Túngötu 28 98-31198
Stokkseyrl Kristrún Elvarsdóttir Garði 98-31302
Laugarvatn Halldór Benjamlnsson Flókalundi 98-61179
Hvolsvöllur Jónfna og Ámý Jóna Króktúni 17 98-78335
Vík Ingi Már Björnsson Ránarbraut 9 98-71122
Vestmannaeyjar Marta Jónsdóttir Helgafellsbraut 29 98-12192
Látum fara vel um barnið,
og aukum öryggi þess
um Beið!
|| UMFEROAR
ÚR VIPSKIPTALÍFINU______
Atvinnulegur aftur-
kippur á Bretlandi
Samtök breskra iðnrekenda (Con-
federation of British Industry)
birti 24. september 1990 fréttatil-
kynningu um bakföll í pöntunum
hjá breskum iðnfyrirtækjum.
Mánaðarlegum spurningalistum
þeirra svöruðu 1405 fyrirtæki. Úr
pöntunum hafði dregið hjá 49%
þeirra, en aukist hjá 10% þeirra.
Þá sögðu 35% þeirra hafa dregið
úr útflutningspöntunum sínum og
30% þeirra sögðust mundu draga
úr framleiðslu sinni á næstu mán-
uðum. Helgina áður, 22.-23. sept-
ember 1990, sagði í megingrein
Financia! Times: „Samtök breskra
iðnrekenda fóru í vikunni fram á
lækkun vaxta til að forða landinu
frá atvinnulegum afturkipp."
.Atvinnulega afturkippinn hefur
borið hægar að en flestir bjuggust
við. Til hans sagði í upphafi ársins
á þröngu sviði. Um nokkurt skeið
hefur þrengt að greinum, sem
finna mjög til vaxta, — einkum í
smávöruverslun, vefnaðariðnaði,
byggingarstarfsemi og fasteigna-
sölu, — sem og í framleiðslu, sem
að miklu leyti fer á markað neyslu-
varnings á Bretlandi... Fyrsta árs-
fjórðunginn (1990) uggðu iðnfyr-
irtæki að sér, þótt ekki fýndu til
afturkippsins... Snemma sumars
hafði víðar sagt til afturkippsins,
þótt hraðar færi ekki en áður.
Skjálfti fór um sumar greinar svo
sem vörubflasmíði, sem skert
höfðu framleiðslu sína um meira
en20%.Enþótt skráðir yæru færri
nýir bflar en áður og úr eftirspurn
drægi eftir efnavörum og stáli, þá
var það frá (undanfarandi) sögu-
legu hámarki ... í júlí og ágúst
(1990) tók afturkippurinn stökk.
Vörubflasmiðjum hafa engin grið
gefist. ... Það er orðin regla, að
heita má, að í þeim sé aðeins unn-
ið hluta dags, styst í smiðjum
Iveco- Ford og AWD, þótt aðrar séu
þeim ekki miklu hressari...."
„Horfur eru á minnkandi fram-
lögum til landvarna og af þeim
sökum þrengja fyrirtæki í land-
varnar- iðnaði að sér. Rolls Royce
mun segja upp 700 starfsmönnum
í Bristol og GEC 550 starfsmönn-
um í skoskum smiðjum, sem það
hefur keypt af Ferranti ... Fyrstu
átta mánuðina (1990) fækkaði
skráðum nýjum bflum um 11,6%
og þess gjalda fyrirtæki, sem búa
þá út. Allnokkrir framleiðendur
bflahluta, svo sem GKN, boða
lækkandi arð og nokkrar uppsagn-
ir. ... úr sölu farsíma er farið að
draga... Pantanir í verkfæra-smiðj-
um voru íjúlí (1990) 18,5% minni
en í fyrra, en útflutnings pantanir
þeirra 29% meiri. En síðustu þrjá
mánuði hefur útlendum pöntun-
um fækkað um helming."
„En mörg fyrirtæki bíða átekta og
vona, að 1991 verði ekki örðugra
en árin um níunda áratuginn
miðjan, mitt á milli fyrri aftur-
kipps og (eftirfarandi) veltuskeiðs
neysluvarnings." Fáfnir