Tíminn - 26.10.1990, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Föstudagur 26. október 1990
Föstudagur 26. október 1990
Tíminn 9
: ÍímÉmM

wmMmsœMmmm
msmmm
■■■■

Al lj m
N/jll halda áfram, en ekki byrja up>p> á nýtt:
■
Wm
Yfirlýsing Roberts Millers var
gefin að vandlega íhuguðu máli
Bandaríska álfyrirtækið Alumax bauð í síð-
ustu viku tíu íslenskum fréttamönnum til
Bandaríkjanna til að skoða Mt. Holly álverið í
Charleston í Suður-Karólínu. Farið var síðast-
liðinn mánudag og komið heim í gær. Til-
gangur ferðarinnar var að kynnast nýtísku ál-
veri af eigin raun og sérstaklega þeim meng-
unarvörnum sem þar eru notaðar. Ferðin var
velheppnuð í alla staði. Landsmenn hafa þeg-
ar fengið fréttir af henni, en á þriðjudaginn
sagði Robert G. Miller aðstoðarframkvæmda-
stjóri Alumax við fréttamenn að mjög erfitt
yrði að gera miklar breytingar á þeim samn-
ingsgrundvelli um orkuverð sem þegar liggur
fyrir. Þetta sagði hann eftir að hann frétti af
því að stjórn Landsvirkjunar hefði ákveðið að
setja á stofn nefnd til að fara með samning-
sumboðið í lokahrinu samninganna.
Stjómmálamenn á íslandi
hafa ekki óþrjótandi tíma
til að þræta um álmálið
Þegar Robert Miller kom til íslands í byrjun
þessa mánaðar til að undirrita minnisblað um
byggingu álvers á Keilisnesi var hann mjög
varkár í orðum þegar fjölmiðlamenn leituðu
álits hans á pólitísku ástandi hér heima. „Rík-
isstjórnir koma og fara, en álverið á Keilisnesi
á eftir að standa í áratugi," sagði Miller og
bætti við: „Við erum kaupsýslumenn, en ekki
stjórnmálamenn."
Þegar ég kynntist Miller nánar á ferð minni
til Charleston komst ég að því að Miller er
ákaflega vel upplýstur um íslensk stjórnmál.
Hann virtist skilja mjög vel hvernig straum-
arnir liggja í hinu pólitíska landslagi á ís-
landi. Yfirlýsingin sem hann gaf á blaða-
mannafundi í Mt. Holly álverinu síðastliðið
þriðjudagskvöld var ekki gefin í einhverri
augnabliks gremju vegna frétta af fundi
stjórnar Landsvirkjunar. Miller tjáði mér
sjálfur að hann hefði gefið þessa yfirlýsingu
að vandlega íhuguðu máli. Hann sagðist hafa
metið stöðuna þannig að á þessu augnabliki
væri rétt af sér að gera stjórn Landsvirkjunar
og íslenskum stjórnmálamönnum ljóst hver
afstaða forráðamanna Alumax væri til þessa
máls.
Miller óttast að sú ákvörðun stjórnar Lands-
virkjunar, að skipa sérstaka nefnd til að fara
með samningsumboð við gerð raforkusamn-
ingsins, leiði til þess að nefndarmenn krefjist
þess að farið verði yfir alla þætti raforkusamn-
ingsins að nýju og þeim hugsanlega breytt.
Hann sagði sjálfur að þetta gæti þýtt aö samn-
ingsgerðin myndi dragst á langinn sem hann
sagði vera óæskilegt fyrir báða aðila. Það sem
hann óttast hins vegar mest er að farið verði
að endurvinna þá samningavinnu sem þegar
hefur verið unnin, en skilja mátti fréttir af
nefndarskipuninni, sem bárust til Bandaríkj-
anna á þriðjudag, á þann veg að slík endur-
vinna stæði fyrir dyrum. Komi til þess getur
það haft slæm áhrif á stjórn Alumax. Miller
benti á að stjórn fyrirtækisins myndi eiga erf-
itt með að skilja slík vinnubrögð. Hún hefði
ekki sama skilning á íslenskum stjórnmálum
og hann hefði.
Ekki er víst að það hafi eingöngu verið þessi
nefndarskipan sem gerði það að verkum að
Miller fór að ræða opinskátt við blaðamenn
um samningsgerðina. Það kann að vera að
Miller hafi viljað koma þeim skilaboðum til ís-
lenskra stjórnmálamanna að þeir hefðu tak-
markaðan tíma til að þræta um þetta mál. Það
er a.m.k. augljóst að hann vildi setja vissa
pressu á íslenska stjórnmálamenn. Annars
hefði hann tæpast farið að minnast á að Ve-
nesúela hefði boðið Alumax raforku á helm-
ingi lægra verði en ísland.
Ég spurði Miller hvort hann væri að ein-
hverju leyti óánægður með gang samninga-
viðræðnanna. Miller kvað það ekki vera. Hann
sagði að viðræðurnar hefðu gengið mjög vel
fyrir sig fram að þessu. Hann hældi sérstak-
lega Jóhannesi Nordal formanni Landsvirkj-
unar og sagði að hann hefði haldið mjög vel á
málum fyrir íslands hönd. Ég fann hins vegar
vel að Miller hafði dálitlar áhyggjur af fram-
vindu mála næstu vikur og mánuði, en hann
sagði engu að síður ákveðið, „nei“, þegar ég
spurði hann hvort hann teldi hættu á að upp
úr samningunum myndi slitna.
Risinn Alumax
Alumax er þriðji stærsti álframleiðandinn í
Bandaríkjunum. Fyrirtækið velti á síðasta ári
yfir 120 milljörðum (íslenska ríkið velti á
sama ári innan við 100 milljörðum). Hjá Al-
umax starfa rúmlega 14.000 manns. Fyrir-
tækið rekur 106 verksmiðjur og vöruhús í 30
fylkjum Bandaríkjanna og 12 verksmiðjur í 6
ríkjum utan Bandaríkjanna. Alumax er alhliða
fyrirtæki í áliðnaði. Auk þess að framleiða ál,
framleiðir fyrirtækið mikið af hálfunnum ál-
vörum. Það rekur sex plötuverksmiðjur, sex
útpressunarverksmiðjur, eina álþynnuverk-
smiðju, eitt gæðamálmver og verksmiðju sem
mótar hálfhert ál. Alumax er stærsti framleið-
andi í Bandaríkjunum á málmþynnum og
stærsti framleiðandi í heimi á máluðum plöt-
um.
Yfirbygging hjá Alumax er mjög lítil. Innan
við 200 manns vinna hjá aðalstöðum fyrir-
tækisins í Norcross í Georgíu. Aðalforstjóri
og aðstoðarforstjórar Alumax hafa enga
einkaritara og öll símtöl eru milliliðalaus.
Forráðamenn fyrirtækisins leggja ríka
áherslu á að fyrirtækið sé opið og að sam-
skipti manna á miili séu sem eðlilegust. Þetta
verklag er mjög mikilvægur þáttur í rekstri
Eftir
Egil
Ólafsson
Mt. Hollys álversins, sem fjölmiðlamenn
skoðuðu í vikunni. Ekkert verkalýðsfélag er
starfandi í verksmiðjunni. Fyrirtækið kýs að
líta á hvern starfsmann sem starfar í verk-
smiðjunni sem einstakling og reynir að koma
fram við hann sem slíkan. Ekki er annað að
sjá en starfsmönnum líki vel að vinna við
þessar aðstæður. Áberandi er að stafsmönn-
um er mjög hlýtt til fyrirtækisins. Það feng-
um við að heyra þegar við ræddum við starfs-
menn við störf sín.
Mt. Holly álverið er í borginni Charleston í
Suður-Karólínu. Charleston var mikið í frétt-
um fyrir rúmu ári síðan, en þá lagði fellibyl-
urinn Hugo borgina nánast í rúst. Hugo er
öflugasti fellibylurinn sem gengið hefur yfir
suðurríki Bandaríkjanna á þessari öld, en
íslenskir blaðamenn skoða verksmiðju Alumax í Mt Holly í Suður-Karólínu.
menn þar um slóðir eru reyndar ýmsu vanir
þegar um fellibyli er að ræða. Um 70% hús-
þaka í borginni urðu fyrir skemmdum af
völdum Hugo, sími og rafmagn fóru af borg-
inni og tugir þúsunda trjáa brotnuðu eins og
eldspýtur. Mikið tjón varð í Mt. Holly álver-
inu, en átján daga tók að koma rafmagni á
það að nýju.
Um 10% byggingakostnaðar
vegna mengunarvama
Mt. Holly álverið var tekið í notkun á árun-
um 1978-1980. Framleiðslugeta þess er um
200.000 lestir á ári. Álverið er fyrsta álverið
sem reist var í Bandaríkjunum eftir að sett
voru ströng lög um mengunarvarnir iðjuvera.
Mt. Holly er reyndar eina álverið í Bandaríkj-
unum sem reist hefur verið eftir að þessi lög
voru sett. Gífurleg áhersla er lögð á mengun-
arvarnir í álverinu. Allt loft í verinu er hreins-
að í öflugum hreinsibúnaði sem á að skila
99% hreinu lofti. Öllu rigningarvatni sem
fellur á verksmiðjusvæðinu er safnað saman
og það hreinsað. Reglulegar mælingar eru
gerðar á mengun í nágrenni við álverið. Um
10% af byggingakostnaði álversins fóru í gerð
mengunarvarna.
Fimmtán manns starfa við mengunarvarnar-
deild álversins. Forsvarsmenn deildarinnar
gerðu fjölmiðlamönnum grein fyrir umhverf-
is- og mengunarmálum í álverinu. Þeir gerðu
mjög lítið úr öllum mengunarvandamálum.
Þeir sögðu að sáralítið sæi á gróðri í nágrenni
álversins og að ekki hefði borið á heilsubresti
hjá starfsmönnum af völdum mengunar. Sér-
stök áhersla hefur verið lögð á að fjölga dýr-
um og dýrategundum í nágrenni við álverið,
en það er staðsett á risastórri landareign. Vís-
indamenn vinna að rannsóknum á dýralífi í
nágrenni álversins. Sú mynd sem var dregin
upp fyrir íslensku fjölmiðlamennina af um-
hverfismálum í Mt. Holly álverinu var ákaf-
lega góð. Ég fékk á tilfmninguna að starfs-
menn umhverfisdeildarinnar gerðu of lítið úr
mengunarvandamálum í verinu. Það fer t.d.
ekki milli mála að vinnan í kerskálunum er
óþrifaleg og erfíð. Hávaðamengun í steypu-
skálanum er mikil. í heild er álverið hins veg-
ar þrifalegur staður. Enginn vafi er á að það er
í fremstu röð í umhverfisvernd, sbr. að álverið
er eitt af sex álverum í Bandaríkjunum sem
hefur verið verðlaunað fyrir gott umhverfi.
Orkuverð til Mt. Holly
er mjög hátt
Mt. Holly álverið fær raforku frá þremur raf-
orkuverum. Orkan er búin til úr kolum.
Orkusamningar milli orkufyrirtækjanna og
álversins eru hliðstæðir samningi þeim sem
verið er að vinna að milli Atlantsáls og Lands-
virkjunar að því leyti að orkuverð fylgir
heimsmarkaðsverði á áli. Síðustu árin hefur
orkuverð til Mt. Holly verið hátt, sveiflast frá
24 mills upp í 34 mills. Tblað hefur verið um
að orkuverð frá Atlantsál álverinu til Lands-
virkjunar verði um 17 mills að meðaltali á
samningstímanum. Orkuverðið til Lands-
virkjunar verður því allmiklu lægra, en það er
einmitt lágt orkuverð sem veldur því að er-
lend álfyrirtæki hafa áhuga á að byggja álver á
íslandi. Robert Miller sagði að Mt. Holly álver-
ið hefði að öllum líkindum aldrei verið byggt
ef menn hefðu vitað fyrirfram að þeir þyrftu
að borga allt upp í 34 mills fyrir raforkuna.
Raforkukostnaður er yfir þriðjungur af rekstr-
arkostnaði Mt. Hollys álversins.
Þrátt fyrir hátt raforkuverð hefur rekstur Mt.
Hollys álversins gengið vel. Undanfarið hefur
Tfmamynd; Eglll Ólafsson
það verið rekið með 94,7% afköstum en það er
með því hæsta sem gerist. Kerry Farmer,
framleiðslustjóri álversins, sagði óvarlegt að
gera ráð fyrir að Atlantsál álverið yrði rekið
með mikið meira en 95% afköstum. Hann
bætti við að álverið á Keilisnesi yrði af nýrri
kynslóð álvera og því ætti það að hafa getu til
að ná mjög hárri rekstarnýtingu og góðri
framleiðni. Farmer nefndi sem dæmi um þá
tækni, sem notuð verður í Atlantsál álverinu,
að skipting á rafskautum verður þar fram-
kvæmd án þess að stafsmenn þurfi að bogra
yfir sjálfum kerjunum, en sú vinna er erfið og
óþrifaleg eins og hún er unnin í Mt. Holly ál-
verinu.

mammm&UmSUmSHmSSBmSSBm

Hl