Tíminn - 06.11.1990, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Þriðjudagur 6. nóvember 1990
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriöi G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gíslason
Aöstoöarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guömundsson
Stefán Ásgrlmsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason
SkrHstofurLyngháls 9,110 Reykjavlk. Síml: 686300.
Auglýslngasfmi: 680001. Kvöldsímar. Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, (þróttir 686332, tæknideild 686387.
Setnlng og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1100,-, verö I lausasölu kr. 100,- og kr. 120,- um
helgar. Grunnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Ofdekrun áfengis
Ekki þarf að efa að mikil samstaða er meðal ráðamanna
þjóðanna og almennings um að útrýma beri ffamleiðslu,
dreifíngu og neyslu fíkniefna vegna þess skaða sem af
þeim hlýst fýrir andlega og líkamlega heilsu manna, og
vegna þess þjóðfélagsmeins sem fíkniefhaneyslan er í
víðum skilningi. Þá sameinast ráðandi öfl og almenn-
ingur um nauðsyn þess að vinna gegn tóbaksnotkun,
vegna þeirrar skaðsemi sem tóbaksreykur hefiir á
heilsufar fólks og umhverfi.
Víða um lönd, þ. á m. hér á landi, hefur mikið áunnist
í tóbaksvömum, tískan hefur snúist gegn reykingum og
það svo að þær em ekki aðeins bannaðar á opinberum
afgreiðslu- og þjónustumiðstöðvum, heldur einnig á
þeim stöðum þar sem allt á að ganga út á vellíðan og
þægindi og fíjálslegt viðmót gagnvart viðskiptavinun-
um. Andstaða gegn reykingum er orðin svo mikil að
jafnvel flugfélögin telja sig geta lagt algert bann við
reykingum á löngum jafnt sem stuttum flugleiðum.
Síst er ástæða til að hafa á móti áróðursherferð gegn
skaðsemi reykinga á heilsu manna og starfsumhverfi, að
ekki sé minnst á þá ógn sem fíkniefhin em. Hins vegar
bregður svo við, að samtímis er farið að ofdekra áfeng-
isneyslu með þeim afleiðingum að hún fer stórvaxandi
um allan heim, þ.á m. hér á landi. Áfengistískan er áber-
andi í samtímamenningunni. Ekki er það vegna þess að
áfengi sé holl neysluvara, því að hið gagnstæða er
reyndin. Áfengi er heilsuspillandi.
Alþjóðaheilbrigðisstofiiunin hefur á stefnuskrá sinni
að stefha beri að því að draga úr áfengisneyslu sem þátt
í því að bæta heilsufar þjóðanna, en því er í litlu sinnt í
reynd. Þó munu heilbrigðisyfirvöld allra landa fus til að
viðurkenna að áfengisneysla sé ekki aðeins heilsuspill-
andi heldur og siðferðislegt og félagslegt vandamál af
stærstu gerð.
Danir búa við mikið ffelsi í áfengismálum og jafhvel
vitnað til þess hversu vel þjóðin kann með það frelsi að
fara. En ef marka má orð og gerðir danska heilbrigðis-
ráðherrans, Esterar Larsen, er ekki allt sem sýnist í þeim
efhvun. Ráðherrann segir að óhófleg áfengisneysla sé al-
varlegt heilsufarslegt vandamál og telur óhófsdrykkju
svo útbreidda að gera verði rækilega gangskör að því að
draga úr drykkjuskap. Ester Larsen hefur því blásið til
herferðar gegn áfengistískunni á vegum ráðuneytisins í
samstarfí við amtsráðin.
Eftirtektarvert er að danski heilbrigðisráðherrann bein-
ir máli sínu sérstaklega til aðila vinnumarkaðarins, sam-
taka verkafólks og launamanna og vinnuveitendasam-
bandsins, því að drykkjuskapur á vinnustað er algengur
í Danmörku, í senn meðal yfírmanna og almennra
starfsmanna. Áskorun ráðherrans hefur haft þau áhrif að
líkur eru fyrir því að áfengisneysla verði eitt af þeim
málum sem samstarfsnefhd danskra aðila vinnumarkað-
arins fjalli um sem sameiginlegt úrlausnarefhi samtaka
launafólks og atvinnurekenda.
Nú má vera að vinnustaðadrykkja sé ekki sérstakt
vandamál hér á landi. En þótt hún sé það ekki getur ekki
verið nema stigsmunur á þeim heilsufars- og þjóðfé-
lagslega vanda sem áfengi veldur hér á landi og finnst í
öðrum löndum. Áfengistískan hefur mikinn hljómgrunn
á Islandi um þessar mundir. Áfengi gerist sífellt algeng-
ari neysluvara meðal þjóðarinnar. Ekki er hægt að úti-
loka að áfengisneysla eigi eftir að rata inn á vinnustaði
nema við því verði séð tímanlega með tiltækum ráðum.
Spumingin er hins vegar: Hvað er til ráða?

mm.

■Milillli

Umwcðurnar um Efnahagsbanda- hægt aö ná í augnabllkinu, því
*væöi& og EFTA hafa staðiö yflr í þessi eru að nokkru skj-rð f forystu-
að sérstök stefna hafi verið mótuð og nefnist greinin „Evrópska sálar-
sameinast um, Menn hafa miklað
fyrir sér þá kosti, sem kunna að
vera þvf samfara að tengjast EB
Þessum
núna síðast samvinnu um stærri verkefni, eins
Að vaJdi >flr auðiint
ieð Norður-íshafi til
indum okkar. Kcmur fyrir lítiö þótt kost fysiiegri aö ganga í faðm sam- ítalir teija sig hafa mest að vlnna
Indin. EfUr að við værum gengin í síg andstæða þjóðemisröfli og áf- veidin í síðasta stríði, Frakkland var
EB værum við meira eða minna á mörkuðum mermingarsvæðum.
valdi meirihluta ákvarðana yfiiþjðð-
legrar stofnunar, sem gætí eftír VltlaUSt Þefíð
heppiiegan umþóttunartfma svipt viunusi g«uu
okkur fiskveiðiréttinum þeim, sem Við höfum þegar kostað til hundr-
viö höfum nú og háöum harða bar- uðum mifijóna í umræður um og
FÖÖurland reglugerðum, Þessi tiJkostnaÖur
sýnir að einhvers staðar ríkir mitóli
auohyggjunnar viJJi tii aö ^ inngöngu í eb
Vinnuaðferöir EB-landanna eru gaum. Þessi tilkostnaður, sem eng-
gamalkunnar. Það sem ekki vannst inn kvartar undan, nær fljótlega veldið veríur flmmtugt eftir tœp
í stríðum ætla Mið-Evrópuríki nó þeirri upphæð sem við höfúm orðið fiögur ár. Og þær raddir heyrast að
að ná með toOmúrum og viðsldpta- að borga í skatta á saltflsk tii EB- tími sé kominn <11 að versla með
þvingunum, svo að þau getí fært út svæðisins. Samt eru þeir notaöir það f samskiptum við Efnahags-
MÖnduiveidi telji að með bandalag-
inu verði knmið í veg fyrir frekari
stríð í Evrópu. En að frátalinni
auðhyggjunni er hér á ferðinni
valdapóiitík, sem jafnvel Bretum
hvaða samningum kann að vera
VÍTT OG BREITT
Taktlaus fótamennt
Bevin var einu sinni einn af helstu
baráttujöxlum Verkamannaflokks-
ins í Bretlandi og var með luraleg-
ustu mönnum. Frægð hans lifir í
athugasemd sem andstæðingur
hans Winston Churchill gerði um
fótamennt verkalýðsleiðtogans.
Sem ráðherra varð Bevin að taka
þátt í samkvæmislífinu í Lundún-
um og í miklum gleðskap spurði
sessunautur Churchills hvaða dans
Bevin væri að gera tilraun til að
stíga þarna úti á gólfinu, og tókst
heldur ólipurlega.
„Þetta er ekki dans,“ svaraði
íhaldsleiðtoginn, „þetta er verka-
lýðshreyfing."
Á íslandi taka baráttujaxlar laun-
þegahreyfinganna þátt í dansi pen-
ingavaldsins í kringum gullkálf
markaðshyggju og sjálftöku rent-
unnar og er verkalýðshreyfingin
ekki alltaf í takti við útsmogna
hagsmunagæslu fjármálaveldanna.
Rýra eigið fé
Sú staða sem nú er komin upp í
bankarekstri launþegasamtakanna
bendir ekki til að létt séu stigin
sporin í þeim dansi. Forseti Alþýðu-
sambands íslands er formaður
bankaráðs íslandsbanka, sem
hækkar vexti þvert ofan í þjóðarsátt
og gengur á undan með slæmu for-
dæmi að drífa upp fjármagnskostn-
aðinn þvert ofan í óskir og stefnu-
mið launþegahreyfingarinnar.
Verkamannafélagið Dagsbrún var
löngum brimbrjótur í átökum
verkalýðs og atvinnurekenda. Nú á
að halda uppi fomu merki með því
að fara í stríð við bankavaldið og
vopnið er að taka sjóði sína út úr ís-
landsbanka til að mótmæla vaxta-
hækkunum.
Með þessu færir Dagsbrún dýra
fórn, því sjóðirnir verða nú settir
inn í einhvern annan banka sem
ekki greiðir eins háa innlánsvexti
og íslandsbanki þegar vaxtahækk-
unin tekur gildi.
Það þarf mikla staðfestu og lélegt
peningavit til að fara svona með
peningana sína. En ísland er ekki
láglaunaland fyrir ekki neitt og sú
sáttargjörð sem gerð var fyrir til-
stuðlan launþegasamtaka og Einars
Odds á Flateyri er óbrigðul sönnun
þess að að það er skoðun verkalýðs-
forystunnar sem annarra aðila í
samfélaginu að óhóflegt kaup sé
það sem einkum veldur efnahags-
legri óáran.
Nú er Dagsbrún komin á þá skoð-
un að vextir og fjármagnskostnaður
spili þarna einhverja rullu, en Einar
Oddur segist ekkert vilja skipta sér
af vaxtafrelsinu, það verði að hafa
sinn gang hvað sem þjóðarsátt
Guðmundar J. og Ögmundar líður.
Gert út á framtíðina
Formaður bankaráðs íslandsbanka
er fyrir einhverja tilviljun einnig
forseti ASÍ og eru þar á ferli úlfur og
refur í einum og sama manninum.
Er varla von að hann geti stigið
sama takt með báðum fótum í þeim
darraðardansi fjármagnsmarkaðs-
ins þar sem tekist er á um rentuna
og þjóðarsáttina.
En það er eins með bankana og
kýrnar í fjósinu; þegar ein léttir á
sér verður annarri mál. Þegar
banka langar að græða meira reikn-
ar hann út framtíðarverðbólgu og
mætir henni með hækkun vaxta og
aðrar lánastofnanir fylgja á eftir
með furðu skjótum og reglubundn-
um hætti.
Með heimatilbúnum verðbólgu-
spám er létt verk að afsaka vaxta-
hækkun og þegar hún verður að
veruleika í pðrum bönkum er bágt
að sjá hvar Dagsbrún ætlar að varð-
veita sjóði sína og sinna félags-
manna. Auðvitað kemur ekki til
greina að ávaxta sjóðina þar sem
arðgreiðslur eru mestar. Það er
stefna verkamanna í Reykjavík að
halda vöxtum niðri á inneign sinni
og skipta við þær stofnanir sem
verst kjörin bjóða.
Hins vegar hafa Dagsbrúnarmenn
mikið til síns máls að þeir sem
skulda í íbúð eða ferðalagið síðan í
fyrra er fátt verr gert en að hækka
vextina á þeim byrðum. Það er ein-
mitt það sem þeir vilja varast með
því að hóta forseta ASÍ og hinum
bankajöfrunum afarkostum þegar
þeir hækka rentuna. En þarna
gengur Dagsbrún fram fyrir skjöldu
að vemda hagsmuni skuldara og
þeir sem einhver veigur er í á því
sviði em áreiðanlega ekki tíðir gest-
ir á Dagsbrúnarfundum.
Þær fjármagnshræringar sem
Dagsbrún stendur fyrir í dag em
líklega öllu fremur verkalýðshreyf-
ing en að markvisst séu stigin spor-
in í kringum gullkálfinn.
OÓ