Tíminn - 24.11.1990, Blaðsíða 5

Laugardagur 24. nóvember 1990
Tíminn 5
Um 75-80% aldraðra sækja um leigu- og þjónustuíbúðir vegna öryggisleysis en fáir vegna skorts á þjónustu:
Af hverju stafar svo
mikið öryggisleysi?
í víðtækri athugun á umsóknum um íbúðir fyrir aldraða hjá Reykja-
víkurborg vakti það sérstaka athygli að 75% umsækjenda nefndi
eigið öryggisleysi, sem meginástæðu umsókna sinna, en aðeins
óverulegt hlutfall, eða um 5% umsækjenda, nefndi skort á þjónustu
sem höfuðástæðu, sem ekki sýnist síður athyglivert Þetta mikla ör-
yggisleysi var ekkert minna meðal þess meirihluta umsækjenda
(tæp 60%) sem búa í eigin húsnæði (sem að að stærstum hluta er
f ágætu ástandi) heldur en þá sem leigja á almennum markaði.
Þessi athugun var gerð af öldrun-
arþjónustudeild Félagsmálastofn-
unar Reykjavíkur fyrr á þessu ári á
þeim 665 umsóknum, sem þar lágu
fyrir um síðustu áramót, um íbúðir
fýrir aldraða. Þar af voru um 420
umsóknir í forgangsflokkum. í ljós
kom að rúmlega fjórðungur þeirra
umsækjenda höfðu fengið aðra úr-
lausn.
Einmana aldraðar ekkjur...
En nákvæmari athugun var gerð á
307 umsóknum, með því að haft
var símasamband við viðkomandi
eða nánustu ættingja þeirra. Yfir-
gnæfandi meirihluti þessara um-
sækjenda, 70%, eru konur sem búa
einar, 18% eru karlar og aðeins
12% umsóknanna eru frá hjónum.
Um helmingur þessa fólks er 80 ára
eða eldra. Niðurstöður þessarar at-
hugunar byggjast á samtölum við
umsækjendur og þeirra eigin mati
m.a. á húsnæðisaðstæðum sínum.
í umfjöllun um niðurstöður þess-
arar athugunar segir Sigurbjörg
Sigurgeirsdóttir yfirmaður öldrun-
arþjónustudeildar þær óhjákvæmi-
lega vekja margar spumingar og
jafnframt að freistandi sé að draga
af þeim nokkrar ályktanir.
Eru önnur úrræði?
„Hvað er það nákvæmlega sem
veldur hinu mikla öryggisleysi
meðal aldraðra er leiðir til þess að
stærsti hluti umsækjenda um
íbúðir fyrir aldraða sækir um af
þeim sökum?" spyr Sigurbjörg.
Margir kvíöi framtíðinni og vilji
eiga umsókn til öryggis. „Er hægt
að mæta slfku öryggisleysi með
öðrum hætti, öðrum úrræðum
sem ekki þurfa að hafa svo afdrifa-
ríka ákvörðun sem búferlaflutning
í för með sér?“
Sigurbjörg bendir á að af svörum
umsækjenda verði ekki annað ráð-
ið heldur en að húsnæði aldraðra
Reykvíkinga sé almennt gott. Mik-
ill minnihluti umsækjenda hafi tal-
ið húsnæði sitt óhentugt og aðeins
óverulegur hluti umsókna um
íbúðir aldraðra sé af þeim sökum.
Réttu viðfangsefnin...?
Að mati Sigurbjargar mættu nið-
urstöðurnar „gjaman koma af stað
umræðu um það hvort við séum að
fást við hinn eiginlega vanda aldr-
aðra“. Og hún spyr áfram:
„Erum við að taka á réttu við-
fangsefnunum?
Erum við e.t.v. að einblína á eina
tegund lausnar?
Er hún e.t.v. dýru verði keypt fyr-
ir þann sem henni er ætlað að
þjóna?
Hafa aldraðir sjálfir eitthvert val?
Höfúm við einhverjar aðrar og
raunhæfar lausnir sem þjónað
gætu öldruðum einstaklingum
sem búa í viðunandi eigin hús-
næði, en kvíða framtíðinni og lifa
við daglegt öryggisleysi.
Hér þyrfti að skoða vel hvort um
raunverulegt öryggisleysi sé að
ræða eða skort á öryggistilfinn-
ingu. Á þessu tvennu getur verið
talsverður munur", segir yfirmað-
ur öldmnarþjónustudeildar.
Hvergi fleiri á
stofnunum en hér
Upplýsingar Ólafs Ólafssonar
landlæknis í Morgunblaðinu í gær
gera svör við þessum spumingum
ennþá forvitnilegri. En þar leiðir
hann m.a. í Ijós, að aldraðir vist-
menn á elli- og hjúkmnarheimil-
um hér á landi em hlutfallslega
miklu fleiri heldur en á nokkm
hinna Norðurlandanna. Af 65 ára
og eldri em nær 10% á slíkum
stofnunum hér á íslandi. Það er
meira en þrisvar sinnum fleiri en í
Svíþjóð og 40-85% fleiri en á hin-
um Norðurlöndunum. Þótt þeir,
sem búa í þjónustuíbúðum, séu
reiknaðir með er hlutfallið ennþá
langhæst á íslandi, eða alls 12,8%
fólks 65 ára og eldra. Þetta er nær
tvöfalt hærra hlutfall en í Dan-
mörku og um 50% hærra en hjá
Svíum, sem komast þó næst okkur.
Ólafur leiðir á hinn bóginn í ljós
að aldraðir, sem njóta heimahjúkr-
unar, em frá tvöfalt til þrefalt fleiri
á hinum Norðurlöndunum heldur
en á íslandi.
Niðurstaða hans er sú að heima-
hjúkmn og heimahjálp sé hér ekki
sinnt nægilega vel og af því leiði að
fleiri vistist á ummönnunarstofn-
unum.
„Stefna okkar í elliheimilismálum
hefur verið röng. Fólk er gert
óvirkt um aldur fram. Kostnaður,
sem af þessu hlýst, er vemlegur og
vegur þungt í kostnaði við heil-
brigðis- og tryggingaþjónustuna".
Kemst ég út í búð...?
Gunnar Klængur Gunnarsson fé-
lagsráðgjafi hjá Félagsmálastofnun
Reykjavíkur sagðist sammála Ólafi
um skort á heimaþjónustu fyrir
aldraða, að hluta til vegna þess að
ávalt séu erfiðleikar á að fá fólk til
þessara starfa, sem bæði geta verið
erfið og auk þess illa launuð.
En allt þetta öryggisleysi? Bendir
áðurnefnd könnun kannski til þess
fólk skorti ekki svo mjög þjónustu
eins og er, en kvíði því hins vegar
stórlega að fá hana ekki þegar að
því kemur að það þarfnast hennar?
„Það er þó nokkuð um það, en
þetta er flókið og margþætt ör-
yggisleysið fellst t.d. líka í því kom-
ast ekki út í búð þegar veður er eins
og í dag. Lítil samgangur við ætt-
ingja.
„Gallinn er sá að við getum ekki
boðið upp á þá þjónustu sem gæti
veitt fólki aukið ömggi. Að það
kæmi einhver, í það minnsta öðm
hverju, eða liti inn. Það er heldur
ekki til nein ferðaþjónusta fyrir
aldraða. Af þeim sökum situr fjöldi
af einmana fólki hér úti í borgar-
hverfunum og kemst ekki, eða
treystir sér ekki til að fara í þjón-
ustumiðstöðvarnar og njóta þess
sem þar stendur til boða. Þegar
svona hlutir safnast saman skapa
þeir öryggisleysi.
Fjöldi fólks einn
svo dögum skiptir
„Við ráðum þó ekki bót á þessu
með því að byggja og byggja þjón-
ustuíbúðir. Að mínu viti er það ekki
lausnin. Heldur miklu frekar að
auka þá heimaþjónustu, sem nú er
veitt, heimsendingu á mat og
ferðaþjónustu svo fólk komist á
milli og geti notfært sé þá þjónustu
sem nú stendur til boða í þjónustu-
miðstöðvum". Gunnar segir margt
einmana fólk í Reykjavík, ekki síð-
ur en í öðmm borgum. Fjöldi fólk
sitji eitt í sínum íbúðum og heyri
ekki frá ættingjum eða öðmm svo
dögum og jafnvel vikum skiptir.
Væntingarnar
stundum um of...
En gera þeir sem sækja um þjón-
ustuíbúðir af þvílíkum ástæðum
t.d. sér ávalt grein fyrir því hvaða
þjónustu það fær þar, og/eða fær
kannski ekki? Em væntingarnar
kannski ekki stundum of miklar?
Jú, það er það. Við reynum að
upplýsa fólk um þetta með því að
senda bæklinga um þjónustuna á
hverjum stað. En óneitanlega er
það rétt, að það em margir sem
halda að þetta sé miklu meira og
merkilegra heldur en raun er á“.
Gunnar sagði að sumir hafi t.d.
haldið að með því að komast í þjón-
ustuíbúðir í grennd eða tengslum
við vistheimili þá öðluðust þeir
meiri rétt á því heimili. „En það er
ekki svo. T.d. á fólk í almennum
þjónustu- og söluíbúðum aldraðra
á engan frekari rétt inni á vist-
heimili heldur en sá sem býr heima
hjá sér í Hlíðunum eða annars
staðar", sagði Gunnar. - HEI
SKÁTAR BÚAST
TIL AÐ HJÁLPA
Á HELLISHEIÐI
Kunnugt er, að oft þurfa ferðamenn
á hjálp að halda á Hellisheiði eða í
Þrengslum á vetuma, þegar veður
gerast válynd. Nú hafa skátar í Hvera-
gerði ákveðið að gera sitt til að leysa
úr þörfum ferðamanna í vandræðum
á þessum vegum austur yfir fjalla.
Þeir hafa fest kaup á snjósleða frá
B&L og hyggjast nota hann í leið-
öngmm til að huga að fólki í erfið-
leikum vegna vondrar færðar.
Skátamir í Hveragerði fengu sleð-
ann afhentan í gær, föstudag og hafa
hugsað sér að bera hann austur fyrir
heiði. Þeir lögðu af stað í ferðina um
kl.15 síðdegis. Sleðinn er 212 kíló og
bera átta skátar hann í einu, en þrír
hópar em til skiptanna. Það er því
alls 24 manna hópur sem flytur sleð-
ann yfir.
Þessi ferð skátanna yfir Hellisheiði
er farin í fjáröflunarskyni. Hægt er að
hringja og tilkynna fjárframlög í síma
98- 34555 og 98-34955 í Hveragerði á
meðan á göngunni stendur, og einnig
í bílasíma, sem er með í förinni. Bfla-
síminn: 985-22458. Sleðinn kostar
hátt í sjö hundmð þúsund krónur. Að
auki vilja skátamir í Hveragerði safna
fyrir talstöð og lóran-tæki.

Skátamir leggja af stað með sleðann frá Bifreiðum og landbúnaðarvélum í Reykjavík síödegis í gær.
Tímamynd: Ámi Bjama