Tíminn - 30.11.1990, Blaðsíða 9

8 Tíminn
Föstudagur 30. nóvember 1990
Föstudagur 30. nóvember 1990
Tíminn 9
Umfangsmesta æfing Almannavarna ríkisins hófst í gær, þegar Almannavarnaráð var kallað saman vegna tilbúinna lýsinga á óróleika á svæðinu við
TIU DAGA NATTURUHAMFARIR
FYRIRHUGAÐAR A REYKJANESI
I gær hófst æfing hjá Almannavörnum
ríkisins þar sem æfa á viðbrögð við um-
brotum á Reykjanesskaga. Fyrsta lota
hófst með því að Almannavarnaráð var
kallað til fundar í stjórnstöð vegna atburða
á svæðinu við Kleifarvatn. Lesendur eru
beðnir að taka það til greina að það sem
hér fer á eftir er tilbúin lýsing á atburðum,
samin af Páli Imsland jarðfræðingi. Æf-
ingin Krísa, eins og Páll kallar hana, er
ætluð Almannavarnanefndum Suðvestur-
lands og almannavarnaráði ríkisins til um-
hugsunar og viðbragða eins og um náttúr-
lega atburðarás væri að ræða.
„Á þessu ári hefur af og til orðið vart við
jarðskjálfta á Krísuvíkursvæðinu og hafa
einstöku þeirra fundist greinilega í höfuð-
borginni og orðið fréttaefni fjölmiðla.
Jarðskjálftamælar í nágrenni svæðisins
hafa skráð nokkra skjálftahrinur á þessu
svæði síðan í byrjun febrúar. Þetta er
greinilega aukning á skjálftavirkni á þessu
svæði og hafa skjálftahrinur heldur farið
vaxandi, þ.e.a.s. fjöldi skjálfta í hrinu virð-
ist vaxa og styttra er á milli hrinanna nú
upp á síðkastið en var fyrr á árinu. Á milli
tveggja fyrstu hrinanna á árinu liðu meir
en tveir mánuðir, en hrinur hafa komið
með um það bil hálfs mánaðar millibili nú
í haust. Upptök skjálftanna eru á allstóru
svæði. Þungamiðja þess er undir Sveiflu-
hálsi. Yfirleitt virðast þessir skjálftar vera
grunnir, ná niður á svo sem 4 km dýpi.
í skjálfta, sem kom um eftirmiðdaginn
þann 16. ágúst og veiðimenn við Kleifar-
vatn urðu mjög vel varir við, hrundi grjót
á veginn undir hömrunum við vatnið vest-
anvert og lenti fólksbifreið þar á hnullungi
og skemmdist lítillega. Einnig urðu menn
þá varir við að grjótkantur vegarins í
vatnsborðinu, skammt frá vatnshæðar-
mælinum, hafði raskast lítillega.
Náttúruskoðari, sem um þessar mundir
var staddur á Innrihöfða við Kleifarvatn,
sagðist hafa séð stakan sandmökk eða ryk-
ský stíga upp af hlíðinni við norðvestur-
enda vatnsins. Það var lítið um sig og þyrl-
aðist svo sem 10 m upp í loftið og dreifðist
svo eða eyddist. Logn var og kyrrt veður.
Fyrirbærið varði í svo sem 3-5 mínútur.
Göngumaður, sem gekk um Sveifluháls
sunnudaginn 23. september, telur sig hafa
séð merki þess að sprungur í móberginu
hafa hreyfst nýlega. f þröngum smá-
sprungum segist hann hafa séð að þurr
sandur hafi sums staðar hrunið niður í
sprungurnar. Hann telur að hér sé aðeins
um mjög smávægilegar hreyfingar að
ræða. Maður þessi þekkir svæðið í kring-
um Móhálsa mjög vel og fer þar oft um.
Veiðimenn hafa sagt ýmsar sögur af því,
sem þeir telja að sé óvenjulegt eða óeðli-
legt við Kleifarvatn og þeir hafa ekki veitt
athygli fyrr en á síðastliðnu sumri. Til
dæmis telja þeir meiri „ólgu“ í vatninu en
venjulegt er. Þeir segja að hún sé bundin
við afmarkaða staði og sé nokkuð óreglu-
leg, komi og fari. í einstöku tilvikum hafa
þeir orðið varir við dauðan fisk flotinn upp
eða rekinn á land. Ekki sjást á honum
áverkar. Fyrir hefur líka komið að vatnið í
suðurendanum hefur skyndilega gruggast
upp á smáköflum, þar sem það er grynnst,
án þess að fýrir því væri sýnileg ástæða.
Ekki hafa menn veitt athygli neinum um-
talsverðum breytingum við hverina á
Krísuvíkursvæðinu. Sumir segja reyndar
að liturinn á Grænavatni sé orðinn þéttari,
gruggaðri eða mettaðri en verið hefur og
ekki sjáist jafn langt niður í vatnið.
í gær og í dag hafa verið allmiklir jarð-
skjálftar á þessu svæði. Skjálftarnir byrj-
uðu strax seinni partinn í gærdag. Þeir
tóku fyrst fjörkipp snemma í morgun, er
tíðni þeirra óx verulega. Þeir standa enn
án þess að lát sé á. Alls hafa komið hátt í 50
skjálftar það sem af er sólarhringsins."
Rétt er að taka enn og aftur fram að hér er
um tilbúna lýsingu á atburðum að ræða.
Eins og áður sagði fundaði Almanna-
varnaráð og var niðurstaða fundar þess sú
að ástandið, eins og það komi fram í tilbú-
inni lýsingu Páls, væri þannig að það væri
full ástæða til að Almannavarnanefndir á
Suðurnesjum væru í viðbragðsstöðu
vegna jarðskjálftahrinu við Kleifarvatn.
Hrinan sé stærri en gerst hafi á þessu
svæði. Hugsanlega megi búast við frekari
umbrotum, þó ekki sé hægt að spá um
framvindu mála á þessu stigi. Ráðið telur
að fólk ætti ekki að vera á ferli á svæðinu í
myrkri að nauðsynjalausu, vegna hættu á
sprungumyndunum og grjóthruni.
Tíu daga tímabil sem
endar með hamförum
Æfingin sem hófst í gær er umfangs-
mesta æfing Almannavarna, sem haldin
hefur verið, og mun hún standa næstu 10
daga. Auk Almannavarna ríkisins og 8 al-
mannavarnanefnda á höfuðborgarsvæð-
inu, Suðurnesjum og Keflavíkurflugvelli,
munu 14 stofnanir og stórfýrirtæki, 3
ráðuneyti, 4 félagasamtök, 4 vísindastofn-
anir, 10 fjölmiðlar og 7 sjúkrahús tengjast
æfingunni á einn eða annan hátt.
Æfingin gerir ráð fyrir að náttúruógn
muni steðja að höfuðborgarsvæðinu og
Suðurnesjum, sem í lok tímabilsins muni
enda með hamförum. Verður leitast við að
reyna að sjá fyrir afleiðingar og hvernig
bregðast megi við þeim til varnar og hjálp-
ar undir slíkum kringumstæðum, ef upp
kæmu. Æfingin verður ekki samfelld á
öllu tímabilinu, heldur þannig að stjórn-
stöðvar Almannavarna ríkisins og al-
mannavarnanefnda verða við störf daglega
frá kl. 16 til 18 a.m.k. Unnið verður að úr-
lausn mála og samantekt á viðbrögðum á
Eftir
Stefán
Eiríksson
öðrum tímum.
Páll Imsland jarðfræðingur sér um að
skapa náttúruógnina og Will H. Perry,
fyrrum forstöðumaður almannavarna í
stjómstöð Almannavarna ríkisins í kjallara lögreglustöðvarinnar í Reykjavík. Fyrstutilkynningar um „náttúruhamfarimar" á Reykjanesi eru að berast og menn reyna að meta raunverulega hættu. Timamynd: pjetur.
Contra Costa County í Kaliforníu, býr til
vandamálin sem skapast samfara þeim.
Þeir sem taka þátt í æfingunni vissu ekki
fyrr en kl. 15 í gær í hverju fyrsta ógnin
var fólgin og klukkan 15 í dag kemur
næsta tilkynning og þannig koll af kolli
næstu 8 daga í viðbót. Guðjón Petersen,
framkvæmdastjóri Almannavarna ríkisins,
sagði að þeir fengju daglega forskrift af at-
burðunum, en vissu ekkert um það fyrir-
fram hvernig þeir væru. „Við settum fram
ákveðnar óskir um að við vildum fá æfingu
sem reyndi á höfuðborgarsvæðið og Suð-
urnesin, á grundvelli náttúruógnar, en
síðan létum við þá búa til sviðið,“ sagði
Guðjón. Hann sagði í gær, rétt áður en
fyrsta tilkynningin barst, að þeir biðu
mjög spenntir eftir að sjá hvað myndi ger-
ast. „Við fáum upplýsingarnar inn klukkan
þrjú og dreifum þeim síðan til almanna-
varnarnefndanna á svæðinu og þeirra
stofnana sem við teljum að þetta geti varð-
að beint. Síðan kemur Almannavarnaráð
saman klukkan fjögur, sem og vísinda-
mannaráð, og stjórnstöðin er mönnuð.
Sama gera almannavarnanefndirnar á
hverjum stað. Þá er tekin afstaða til þeirra
upplýsinga sem berast, metið hvað þurfi
að gera og ef það þarf að fela ákveðnum
stofnunum að skipuleggja aðgerðir sínar
sérstaklega eða leita upplýsinga hjá þeim,
þá hafa þær tíma til þess fram að hádegi
daginn eftir til að bregðast við vandanum,
allt eftir því hvað fyrirvari er góður. Dag-
inn eftir klukkan fjögur er farið yfir það
sem gert var og afstaða tekin til nýrra upp-
lýsinga og þannig rúllar þetta áfram eins
og umalvöru væri að ræða,“ sagði Guðjón.
Margfalt betur undirbúnir
undir alvöru hamfarir
Aðspurður sagðist Guðjón ekki óttast
það, ef alvaran tæki við á æfingatímanum.
„Þetta kerfi er þannig upp byggt, að ef til
þess kemur, þá söðlum við um yfir f alvör-
una. Það má segja það, að ef eitthvað gerð-
ist núna, þá erum við margfalt betur und-
irbúnir heldur en áður því við höfum upp-
lýst alla aðila um þessa æfingu og þeir hafa
farið vel í gegnum allt sitt kerfi, því þetta
er hugsað sem þjálfunaræfing en ekki
prófunaræfing. Þess vegna hafa menn
virkilega unnið ötullega undanfarna daga
að því að þeir geti sem best tekist á við
þetta og lært sem mest á þessu, en ef eitt-
hvað gerðist í alvöru á æfingatímanum og
eftir hann, þá erum við miklu betur undir
það búnir að takast á við atburðinn heldur
en áður,“ sagði Guðjón. Hann sagði að þeir
hefðu lent í því að á æfingatímabili gerðist
alvöru atburður, sem þurfti að taka af-
stöðu til, og þá var einfaldlega söðlað yfir.
Hann sagði að allar upplýsingar um at-
burði væru sendir til viðkomandi aðila á
faxtækjum og væru vandlega stimplaðir
,Æfing“.
Eins og áður sagði, þá stendur æfingin yf-
ir í tíu daga og kemur hún til með að enda
með hamförum. Guðjón sagðist ekki hafa
hugmynd um hvernig hún kæmi til með
að þróast. Atburðarásin gæti verið róleg í
fyrstunni eða þá að það yrði byrjað með
látum, sem síðan myndu liggja niðri í
nokkra daga. „Ég þekki ekki hvernig sér-
fræðingarnir setja þetta fram og þeim væri
alveg trúandi til að hrekkja okkur," sagði
Guðjón.
Guðjón sagði aðspurður að æfingar væru
í rauninni leikur, en þetta væri alvöruleik-
ur að því leyti að þeir væru að reyna að
vega og meta styrkleika sína og veikleika
og finna út hvað megi betur fara og hvar
þekkingin bresti. í lok æfingarinnar verð-
ur gerð heildarskýrsla um æfinguna þar
sem úttekt verður gerð á þessum þáttum.
Almannavarnaæfing af þessari stærðar-
gráðu hefur aldrei verið framkvæmd áður
á íslandi. „Við höfum haldið svipaðar æf-
ingar úti á landi, þar sem u.þ.b. tvær al-
mannavarnanefndir hafa verið þátttakend-
ur í einu, en þessi er sú allra viðamesta,"
sagði Guðjón.