Tíminn - 07.12.1990, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Föstudagur 7. desember 1990
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin I Reykjavfk
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gíslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrlmsson
Auglýsingastjóri: Steingrfmur Gfslason
SkrffstofurLyngháls 9,110 Reykjavfk. Síml: 686300.
Auglýsingasfmi: 680001. Kvöldsfmar Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1100,-, verð I lausasölu kr. 100,- og kr. 120,- um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Utanstefnur
Sú var tíð að íslendingar frábáðu sér utanstefnur og
var ástæða til. Áþjóðveldistímanum leituðu höfðingj-
ar til Noregskonunga og báðu þá liðsinnis gegn öðr-
um höfðingjum og þegar frá leið vöndust norskir
konungar því að hafa úrskurðarrétt um íslensk mál-
efni. Þeir héldu íslenskum mönnum í gíslingu þegar
svo bar við að horfa og að því kom að norskir valds-
menn kölluðu þá íslendinga á sinn fund sem þeim
þótti þurfa og skipuðu íslenskum málefnum að eigin
geðþótta.
Þegar þjóðveldið leið undir lok gerðu íslandingar
vanmáttuga kröfu: Utanstefnur viljum vér engar hafa.
Sagan er óljúgfróð um hvernig við henni var orðið.
Utanstefnur urðu svo ríkur þáttur í stjórnskipaninni
sem þjóðin varð að búa við öldum saman að jafnvel
dómsvaldið hvarf til útlanda og það var ekki fyrr en
með fullveldinu, þegar komið var fram á þessa öld, að
æðsta dómsstig komst á ný í hendur íslendinga.
Á síðustu tímum eru dæmi um að nokkrir íslending-
ar hafí leitað til erlendra, eða öllu fremur fjölþjóð-
legra, dómstóla og leitað eftir leiðréttingu mála
sinna, þegar þeim hefur fundist á sig hallað af inn-
lendu réttarfari. Enn hefur ekki fallið úrskurður um
að innlendir dómstólar hafí gerst offarar gagnvart
þessum aðilum.
Nú ber það til tíðinda að fjölmenn samtök vel
menntaðra starfsmanna ríkisins stefna ágreiningsefni
sínu og hins sama ríkisvalds til erlends aðila til úr-
skurðar.
BHMR hefur ótilneytt kært ríkisstjórn íslands fyrir
Alþjóðavinnumálastofnuninni og hefur uppi grófar
ásakanir um svik og brigð af hálfu ríkisvaldsins og
eignaupptöku á réttmætum og umsömdum launum.
Ástæðan eru bráðabirgðalögin sem sett voru til að
koma í veg fyrir verðbólguholskeflu og þar með að
vemda efnahagslegt sjálfstæði landsins og þar með
hagsmuni landsmanna allra, ekki síst launþega, sem
sannarlega verða hvað harðast úti í sviptingum verð-
bólguæðis. Félagar í BHMR eru þar ekki undanskild-
ir.
Stjórn BHMR hefur fullan rétt á að kæra setningu
bráðabirgðalaganna og hefur einnig stefnt stjórnar-
herrum fyrir Bæjarþing Reykjavíkur. En jafnframt er
kært fyrir fjölþjóðlegum samtökum, eins og komið
hefur fram.
Hverju menntamenn í þjónustu íslenska ríkisins
ætla að ná fram með slíkum klögumálum hljóta þeir
að vita. Ef þeim þykir við hæfí að fjölþjóðleg samtök
fari að ávíta íslensk stjórnvöld og skipa þeim fyrir
verkum vegna lagasetningar sem er sjálfsögð og lög-
leg samkvæmt íslenskum lögum, þá þeir um það.
En smekklegt er athæfíð ekki.
Þjóðhollusta er sennilega úrelt þing á tímum skrýt-
innar blöndu sérgæða og fjölþjóðahyggju. En þann
sóma ættu íslenskir þegnar að geta sýnt ættlandi sínu
að halda klögumálum sínum innan íslenskrar lög-
sögu.
Það er ekki víst að lög og dómstólar séu réttsýnni eða
mildari annars staðar.
verið „rangfærsJum og fölsun-
uto" ( oiöurstööuTO sfcoóanalcönn-
unar Galhip, «em gerð var á ís-
landt í nóvember s.1. um útvarps-
htustun. Auglýsingastofan Gott
fólk (sem samkvaemt þesSu gsti
verió betra) bjó út dreiflrit fyrir
Byigjuna og Stjörnuna, sem var
g úr garói gert, að Ríkisút
falsanir" þyki snjallar í bisness
uppana að stunda sltkan bisness í
hjjómþlötuútglfu, samanber yfir-
lýsingar Bubba Morthens ura aft
þekktir uppar hafa tamið $ér f við-
sidptum, er rétt fyrir útvarpsrétt-
arnefndina aft snúa sér til eigenda
útvarpsstöðvanna tveggja og
kreijast skýringa. Það mi nefni-
fyrir plötusölu. Og annað er að
rugia i poppfataverslunum á
ötvarpsstöðvamar tvær fyrir Sifta-
nefnd um auglýsingar. Tilvitnuðu
orðín eru ur úrskurði siöanefndar,
sem hefur flallað um hinn faisaða
solubæklíng Bylgjunnar og
Stjömunnar. f þessum bæfclingi
er skoöanakönnun Gallup tekin og
skírð eftir geðþótta til að sýna ein-
hverja ímyndaöa yfirburði Byigj-
unnar og Stjörnunnar yfir Rílds-
útvarpið. Það vekur athygii að
Bylgjan og Stjaman er í eigu
frægra uppa sem sýnilega telja að
ekki geri mikið tii að beita „rang-
færsium og fölsunum“, enda aldir
upp í heimi óraunveruieikans,
poppinu, sem um þessa helgi
minnist guðs síns, sjálfs Lenn-
ons, út af einhverju afmæii. Á aö
skrækja og veina á Stöð 2 af þessu
tllefni, en Jón ÓJafsson í Skffunni
sá tii þess að Bylgjunni var bland-
aft vlft Stöð 2. Hann hefur lengi
verið heisti andlegur leiðtogi
Bylgjunnar og Stjömunnar og
læturekki halla á sig i vinsætdum.
hans nóta, en
Lennons og
Þessi kæra út af skoðanakönnun
Gallups er í rauninni upplýsandi
um takmarkalausa ósvífni þeirn,
sem komist hafa til valda í fjöl-
miðlun á íslandi og ráða Bylgj-
unni og Stjömunni ásamt Stöð 2.
Vel getur verið að „rangfærslur og
poppistunum mildft á aft sanna
andlega yfirburði Lennons og
Jóns í Skífunni yfir Rikisútvarpið,
sem líka er í poppi, en takist það
ekki í raunveruleikanum er hægt
að beíta uppastílnum og láta yfir-
burðina gerast með fölsunum
staðrcynda.
Ósómanni verðtir
að stöðva
Þeir sem veita leyfi ti! reksturs
útvarpsstöðva, sem eru ábyrgar
frammi fyrir aiþjóð fyrir „rang-
færslur og falsanir", ættu að at-
huga sinn gang, áður en þcir aðii-
ar verða valdamciri, Sem virðist
skorta siðferðisþrek til að bera
ábyrgð á fjölmiðium. Það er alveg
Jjóst, að útvarpsréttamefnd verð-
ur að taka afstöðu til svona máls,
þegar það kemur upp, og beita
hörðum viðurlögum. Best væri ef
hægt væri að losna við þá aðiia
innan útvarpsslöðvanna tveggja,
sem hafa með einum eða öðmm
hætti samþykkt birtingu á „rang-
færsium og föisunum“ á skoðana-
könnun virtrar stofnunar eins og
Gallup. Ósómann verður aft
stöðva, og þar sem ætla má aft
bann sé einstaklingsbundinn og
tengdur því viftskiptasiðferði, sem
ingur í of mikiö í húfi tfl þess aö
hann verftl tátinn standa óvartnn
framrai fyrtr aftflum, sem fara
með „rangfeerslur og falsanir" f
Popparar á
sextugsaldri
En kannski verftur þetta Iátift
eiga sig, svo hægt veröi að halda
áfiram aft fara meft „rangfærslur
og falsanir" í naftú Bylgjunnar og
Stiömunnar. Það eru nefnflega
komnar upp kynslóftir sem þekkja
varta orftiö muninn á réttu og
röngu. Þær hafa verift heilaþvegn-
ar meft stanslausum dægurlaga-
textum og myndbandasýningum
þar sem liftiö sýnir tilburöi og
takta í draumaveröid sinni, sem
ciga aft færa áhorfendum og heyr-
endum hcim sanninn um aft þama
séu mikJbr menn á ferft, samanber
alia Lennonana, en John Lennon
stóð hvað lengst í einhverri
skuggaglímu við Nixon Banda-
ríkjaforseta. Þeir eistu af dægur-
lagakynslóðinni eru nú komnir á
sextugsaldur og hafa alltaf haft
fasta búsetu í draumum. Þeim
verður ekki bjargað út í raunveru-
leikann og heldur ekki þeim sem
yngri eru. Yfirleitt fór þetta dæg-
urlagaæðl af fófld fyrir þrítugt hér
áður fyrr. Dómur Siðanefndar um
auglýsingar er harður, en hann rý-
fur engar draumaveraldir dægur-
lagakynsióöanna. Garrí
„Hvað varðar mig um þjóðarhag?“
í gangi eru ótal hugtök um rentuna
og er mikiu hugviti beitt til að gera
svo einfált fyrirbæri flókið og illskilj-
anlegt öllum þorra manna. Þeir sem
leiknir eru í peningatali nefna nafn-
vexti og raunvexti í sömu andrá og
fylgist sú vaxtaruna ávallt að. Verð-
bætur og verðtrygging sem stjómast
af lánskjaravísitölu er mikið í um-
ræðunni og er yfirleitt ekkert við
hana að athuga, nema þegar kaup-
gjaldsvísitala er nefnd á nafn hleypur
hland fyrir hjartað á öllum þeim sem
hryllir við ef svo færi að hún gæti
hækkað. Þar með hrynur efnahags-
kerfið í rúst.
Hér er fátt eitt nefnt af þeirri fjöl-
skrúðugu flóru orðatiltækja pen-
inga- og efnahagsspekinnar sem
tröllríður allri þjóðfélagsumræðunni
ár og síð.
Tíminn birti i gær frétt um vaxta-
pólitík lánastofnana og hefst hún
með þessari klausu: „Raunvextir
óverðtryggðra skuldabréfa verða allt
að tvöfalt hærri að meðaltali á þessu
ári heldur en i fyrra, eða 8,6% borið
saman við 4,7% á síðasta ári að mati
Seðlabankans. Og raunvextir vísi-
tölubundinna lána verða allt að
fjórðungi hærri, eða að meðaltali
7,5% á þessu ári borið saman við 6%
á því síðasta. Að árinu 1988 frátöldu
hafa raunvextir aldrei verið hærri en
áyfirstandandiári"
Haft er eftir Guðmundi J„ sem er
einn af sérstökum ábyrgðarmönnum
þjóðarsáttar, að gróði bankanna
verði allt að 3 milljarðar á árinu og
samt ætli lánastofnanir að hækka
vextina um prósent eða svo á næst-
unni.
Sem vænta má fer allt þetta vaxta-
hjal fyrir ofan garð og neðan hjá öll-
um þeim sem endanlega borga vext-
ina, enda er til þess ætlast
Gunna og Siggi sætta sig við sömu
laun og í fyrra og árið þar áður, af því
þau vita að það er svo erfitt fyrir
vinnuveitendur þeirra að borga vext-
ina af offjárfestingarævintýrum sín-
um og bankinn verður að fé sitt, því
annars missa þau vinnuna. Þau
verða líka að borga allar stóru, fi'nu
og mörgu búðimar sem kaupmenn-
imir eru svo stoltir af að bjóða þeim
að kaupa í. Svo verða þau að borga
vextina af vöruvíxlunum, en sem bet-
ur fer er þeim aldrei sagt frá því.
Þau halda að eina rentan sem þau
borga sé af íbúðarlánunum og af
tékkareikningnum hans Sigga þegar
hann misstígur sig. í blámóðu fram-
tíðarinnar eru vaxtagreiðslur af svo-
kölluðum erlendum Iánum, en
hverjum koma þau við?
Vegna þess að atvinnuvegimir eru
ekki megnugir að hækka kaup og
Gunna og Siggi þurfa að hafa lifi-
brauð, var gerð þjóðarsátt, verðbólg-
an lamin með lurk og allir segjast
Ieggja eitthvað af mörkum til að
sættin megi haldast.
Nema lánastofnanir. Bankamir
hækka sína vexti eftir þörfum, raun-
vexti og nafnvexti, og eftir því sem
stöðugleikinn verður meiri og betri
grípur óróinn bankana þeim mun
meira.
Útbelgt bankakerfi er óhemju dýrt í
rekstri og árum saman hefur verið
talað um að minnka umsvif þess,
þótt ekki væri nema að minnka hús-
næðið. En allt kemur fyrir ekki.
Sama er hve margir bankar samein-
ast, ekki minnkar húsnæðið né
fækkar útibúum. Hvert tölvukerfið af
öðru er keypt inn í bankana til að
spara starfskraft og liðka fyrir í um-
svifunum. En allt fer á einn veg,
rekstrarkostnaður eykst og svo
kaupa bankamir og stofna kauphall-
ir, verðbréfasölur, kaupleigufyrirtæki
og allt keppir þetta hvað við annað,
því samkvæmt bókinni er það undir-
staða allra heilbrigðra viðskipta að
samkeppnin sé nægileg.
Er svo komið að ábyrgir menn sjá
sér þann nú grænstan að fé erlendar
lánastofnanir til að opna útibú á ís-
landi til að veita íslensku bönkunum
samkeppni. Þá verður kannski ein-
hver von til þess að samkeppnin leiði
til lækkunarvaxta.
Eins og nú standa sakir er alls ekki
um neina siíka samkeppni að ræða
milli innlendra lánastofnana. Þegar
ein þeirra hækkar vexti og svokölluð
þjónustugjöld ijúka hinar upp til
handa og fóta og hækka líka til að
geta grætt nóg, því aldrei skal slegið
af.
Veldi bankanna er svo magnað að
þegar nær öll skepna gerir sátt um að
vemda þjóðarhag, hlaupa peninga-
stofnanir út undan sér og spila sig
stikkfrí. Og komast upp með það.
Nú geta stjómendur allra peninga-
stofnana stigið á stokk og tekið með
stolti undir með ofstækismanninum
sem sagði hér um árið:
„Hvað varðar mig um þjóðarhag?“
OÓ