Tíminn - 20.12.1990, Blaðsíða 10

10 Tíminn
JOLABLAÐ 1990
sinni kaus að sitja sektina af sér; því
þó henni í rauninni væri vel við
hann og viðurkenndi nytsemi hans
sem varaskeifu, var það samt ekki
beinlínis upplífgandi að hafa hann
með ef maður átti að skemmta sér
reglulega vel — og það höfðu þær
mæðgur og gestir þeirra einsett að
gera þetta kvöld.
Það var ekki orðið alveg dimmt úti
en samt var kveikt inni í stofunni.
Þar var fremur vistlegt; á miðju gólfi
stórt kringlótt borð með hvítum dúk
og lagt á fyrir átta manns. í einu
horninu var klavír og ofan á því hóp-
ur af Ijósmyndum; í kvöld var ofan í
kaupið kveikt þar á löngum kertum
sem skinu glaðlega yfir tangentana
og á uppslegið nótnahefti með „Sin-
ger longs too“, væminni amerískri
dansvísu sem þá tíðkaðist í Dan-
mörku eftir sigurför um hálfan
heiminn. Sófinn milli glugganna
stóð auður og vinnuborð og sauma-
borð stóðu fyrir hvorum þeirra. Á
veggjunum voru gamlar olíuprent-
anir og koparstungur og nokkur lé-
leg málverk. H.C. Andersen með
marglit orðubönd, orrustan við
Falstur, og Friðrik VII með Ijónssig-
netið á hjálminum. í bókaskáp með
glerhurð mátti líta nokkra danska
gullaldarrithöfunda í skrautbandi
sem helst leit út fyrir að enginn
hefði nokkurn tíma lesið, og nokkrar
fleiri bækur — af nýjum bókum fá-
einar eftir Gustav Writ og Peter Jan-
sen, allar í blöðum og auðsjáanlega
margþvældar.
í körfu úti við ofninn lá hundurinn.
Það var tík, hvít og svört, terrier sem
leit út fyrir að mundi verða dálítill
skapvargur. Hún stóð upp á móti
Halldóri og fór strax að þefa af skón-
um hans.
„Svo þú ert farin að þekkja mig, litla
greyið," sagði Halldór og tók upp
hundinn. — „En hvað þú minnir
mig á blessaðar stúlkumar, ekki satt,
Steingrímur, nema hvað þig vantar
enn þetta klunnalega — þú skríður
eins og þær, ert ekki búin að missa
sakleysið og Iæra að derra þig og
gelta að karldýmnum — nú — þú
mátt sleikja skóinn minn — þangað
til þú verður skírð.“
Hann lét hundinn niður á gólfið og
sneri sér að húsmóðurinni.
.Jlefurðu munað eftir því að hér má
ekki vera ostur á borðinu í kvöld úr
því hann Sverrir kemur?"
,Já — Norðmaður sem ekki þolir
ostlykt, þvílíkt og annað einsl Allur
sá ostur sem hér er í húsinu er vand-
lega lokaður inni í búri.“
Nú fóru hinir gestirnir að koma.
Fyrstur allra kom Tómas Tígris, í
rauninni Tómas Sigurðsson sem á
skólaárum hafði fengið þetta nafn úr
Anabasis Xenofond. Hann var um
fertugt en leit eldri út, lítill meðal-
maður og gekk nokkuð íboginn,
venjulega í dökkbláum fötum, sem
stundum voru nokkuð blettótt. í
kvöld var hann venju fremur upp-
dubbaður, flibbinn og brjóstið var
hreint og nýstífað, jakkinn sæmilega
blettalaus, buxumar gráar, splunku-
nýjar, og það sýndi sig að Tígris hafði
meira að segja tvo vasaklúta, hrein-
an hvítan klút í brjóstvasa, og stóran
rauðan tóbaksklút í vinstri buxna-
vasanum sem hann þurfti oft á að
halda því hann brúkaði mikið í nefið.
Það var auðséð að Tígris hafði viljað
halda sér til þennan dag, hann var
óvenjulega hreinn og vel til fara,
nema hvað efri vörin og hakan báru
merkið um tóbakið.
Tígris hafði lesið málfræði en hafði
aldrei lokið prófi þó hann væri vel
gefinn maður. Hann hafði leiðst út í
slæpingslíf og án þess að beinlínis
yrði sagt að hann alveg væri „kom-
inn í hundana" var hann alltaf að
færast niður á við, andlega og líkam-
lega. Því olli flaskan og staðfestuleysi
hans. Að eðlisfari var hann góðhjart-
aður og greiðvikinn. Hann hafði
misst foreldra sína á unga aldri en
efnaður ættingi hans hafði styrkt
hann til náms og er hann hafði tekið
stúdentspróf og þar að auki fengið
orð á sig sem skáld — nokkur kvæði
hans voru prentuð í Þjóðólfi — var
talið sjálfsagt að láta hann sigla. Við
háskóíann las hann svo málfræði og
sögu, það var eftir gamla laginu er
menn stunduðu klassísku málin en
líka sögu og málfræði — en leiddist
fljótt út í ýmislegt annað. Hann las
að vísu mikið sem ekki beinlínis
kom við námi hans, svo sem sanskrít
og rómönsk mál og var því orðinn
víða heima, hafði jafnvel um skeið
grautað í kínversku og japönsku. En
þar að auki hafði hann sérstakan
áhuga á íslenskum fræðum og var
óþreytandi í aö safna og afrita ýmis-
legt á bókasöfnum í Danmörku. Allt
þetta varð til þess að hann aldrei tók
próf en ílentist í Höfn. Hann fékk lít-
ilsháttar styrk við Ámasafnið og
vann að útgáfum fomrita sem að-
stoðarmaður ýmissa lærðra manna
sem notuðu vinnu hans og þökkuðu
honum í fommálunum. Sjálfur gaf
hann fátt út, enda hafði hann enga
sérlega löngun til þess. Hann átti
kynstur af uppteiknunum um ýsmis-
legt, skrifað á ósamkynja blaðsnepla,
á bréfaumslög og blaðarifrildi sem
hann geymdi í pappaveskjum og
gömlum vindlaöskjum. Áður haföi
hann líka átt laglegt bókasafn, en
það var löngu farið. Þegar Garð-
styrkurinn var úti, og ár leið eftir ár
svo að hann ekki tók próf, hætti vel-
gjörðarmaður hans að senda honum
peninga og þó hann um eitt skeið
hefði talsverðar tekjur fyrir ritstörf,
og hefði getað lifað sómasamlegu lífi
var hann orðinn svo hneigður fyrir
slæpings- og slarklíf að hann smám
saman seldi bækurnar; mest af þeim
keypti að lokum amerískur vísinda-
maður sem hafði lært íslensku hjá
honum einn vetur. Tígris gat verið
dugandi vinnumaður ef hann var
undir annarra stjórn og þegar hann
vantaði fé og fauk í flest skjól fór
hann venjulega út á Friðriksborg til
dr. Sæmundar Stefánssonar dósents
í íslensku við háaskólann, vann þar
fyrir matnum, að sagt var; við að
semja registur og skrifa ýmislegt. Sá
gállinn á honum var sjaldan nema
svo sem viku í einu. Hefði ekki dr.
Sæmundur haldið hlífiskildi yfir
honum hefði Ámastyrkurinn líklega
fyrir Iöngu verið tekinn af honum og
eins var það (að þakka) forbænum
Sæmundar og góðlyndi yfirbóka-
varðanna á háskólasafninu og Kon-
unglega bókasafninu að honum var
leyft að vinna þar og jafnvel veitt
smávegis hlunnindi við nokkur
handrita, þó ýmsir kvörtuðu vegna
sóðalegrar framkomu hans og önug-
lyndis við og við er hann hafði verið
á túrum — því í rauninni var hann
blíðlyndur að eðlisfari.
Næstir Tígris komu tveir menn inn
saman — annar var Norðmaður sá
er ostinn hataði, Sverrir Brakavold
— uppnefndur af löndum Brákar-
pollur, en það nafn sjaldan notað við
hann sjálfan nema af bestu kunn-
ingjum hans og þá fyrst við þriðja
toddíglasið.
Sverrir var hár maður vexti, fríður
og skarplegur í andliti með snör, blá
augu og bogið nef, nokkuð þunnar
varir og breiða höku. Það sópaði nú
að honuum og hann stakk mjög í
stúf við félaga sinn sem inn kom
með honum, skáldið Jón Guð-
mundsson. Hann var lítill maður
vexti og veiklulegur að sjá, andlitið
grátt og þreytulegt, mjótt nef og
haka og augun þreytuleg. Sverrir gat
varla ráðið sér fýrir fjöri, Jón var eins
og hann alltaf þyrfti að fá sér eitt-
hvað til hressingar.
Þeir Sverrir voru miklir vinir og á
þeim árum óaðskiljanlegir. Sverrir
var rithöfundur og blaðamaður,
hafði stundað listnám í París og Róm
áður, en hætt því, gefið út róman um
ástarævintýri sín hjáseljastúlkunum
norsku og róman um lík ævintýri sín
hjá grísettunum í París en var nú
um hríð í Höfn til að stúdera lífið þar
og skrifaði fréttabréf til norskra
blaða. Hann var Iandmálsvinur og
hataði Dani og Danmörku yfirleitt;
aftur á móti lét hann mikla ást á ís-
landi í ljósi og sóttist mikið eftir að
kynnast íslenskum menntamönn-
um. En einhvern veginn fór það svo
að vinátta flestra við hann varð sjald-
an langvinn — án þess þó að hún
beinlínis breyttist í óvináttu. Eldri
og reyndari íslenskir menntamenn,
sem voru búsettir í Höfn, höfðu lítil
kynni af honum — því hann fann
fljótt að þeim var illa við fúkyrði og
níð það um Danmörku sem hann við
hvert tækifæri hafði á vörunum og
fékk hann þá líka óbeit á þeim. „Þeir
eru danskari en Danir sjálfir, þessir
helvítis hundaskítar, eins og hann
dr. Sæmundur og hans nótar," sagði
hann. Svo sneri hann starfi sínu að
stúdentunum. Þar tókst honum bet-
ur - - hann var ör á fé og hafði oftast
nær nóg milli handa, og gat því lán-
að manni sem vanhagaði um skild-
inga í svipinn og var vís til að bjóða
upp á bjór eða viskí ef hann hitti ís-
lenskan kunningja á götunni. Þeir
Tígris og Jón Guðmundsson voru
helstu vinir hans og þessar vikur
1 Asperins
2 Sequens
3 Exerbaus
4 Hilarius
5 Gaudes
6 Nolensvolius
7 Clauduns Í*Ú
8 Contour
SKÍRN -
HUNDSINS
hafði Halldór komið í hópinn. Satt
að segja varð aldrei regluleg vinátta
milli hans og yngri stúdentanna —
hann fann of mikið til munarins á
sjálfum sér og þeim, og þó þeir hefðu
ekkert á móti hnjóðsyrðum hans um
Dani flestir hverjir fór sjaldan hjá því
að þeim þætti hann nokkuð uppi-
vöðslusamur og hrokafullur, eink-
um ef hann hafði fengið of mikið í
kollinn sem ósjaldan kom fyrir. En
Tígris hafði kennt honum íslensku
og hjá honum fann hann þá þekk-
ingu og skilning á ýmsu útlendu
sem hann ekki fann hjá stúdentun-
um og Jón Guðmundsson blátt
áfram tilbað hann.
Jón Guðmundsson hafði dvalið
fimm ár í Höfn. Hann stundaði að
nafninu til nám í bókmenntasögu og
lést ætla að taka meistarapróf. En
það var ekki nokkurt útlit til að hann
nokkum tíma gæti tekið það. Hann
kynntist ýmsum dönskum blaða-
mönnum, skáldum og listamönn-
um, og þeir vom ekki allir menn af
betri endanum. Hann hafði gefið út
ljóðabók á íslensku, nýskroppinn úr
skólanum, og henni hafði verið vel
tekið. Smásaga eftir hann hafði verið
þýdd á norsku og þýsku og vakið eft-
irtekt á honum — nú var hann að
semja leikrit sem hann vænti mikils
af; úr íslenskri þjóðsögu, og fengu
kunningjar hans stundum að sjá
kafla úr því — en það gekk seint að
fá það fram á blað. Því Jón þurfti að
lifa og ritlaunin vom léleg, þess
vegna varð hann oft að reyna að fá
ýmiss konar snapvinnu við dönsk
blöð, en það er stopul atvinna.
Kunningsskapur hans við Sverri
hafði byrjað í næturkjallara þar sem
danskur rithöfundur, sjómaður, ný-
kominn frá íslandi, hafði verið að
segja frá ferð sinni og farið mjög
óvirðulegum orðum um land og lýð,
og einkum talað um vanþakklæti ís-
lendinga við Dani — enda þótt hann
vissi að Jón var íslendingur, en hann
fyrirleit Jón sem væskil. En þó Jón
væri væskill var hann engan veginn
huglaus og áður en Daninn vissi af
sér þaut Jón upp, þreif bjórkollu og
sló hann í höfuðið með henni svo
sprakk fyrir og bjór og blóð lagaði,
en Daninn svaraði með því að slá
hinn niður í gólfið, mundi Jón hafa
orðið illa leikinn ef ekki Sverrir, sem
af hendingu var inni, hefði skakkað
leikinn og bjargað Jóni út. Síðan
urðu þeir mestu mátar. Jón leit upp
til Sverris og apaði mislegt eftir
honum, meðal annars það að bragða
aldrei ost — en Sverrir, sem hafði
verið í París og Róm og fengið á sig
heimsborgarasnið, var í hans augum
eins konar hálfguð og hann ráðfærði
sig við hann um ritsmíðar sínar.
Sverri hálfleiddist hann stundum en
honum þótti vænt um að hafa fund-
ið reglulega Noregstrúaðan fslend-
ing — hann sá sig í huganum sem
norskan stórhöfðingja á miðöldum
sem hefði íslenskt skáld sér við hlið,
trúan fylgdarmann sem svo síðar
myndi bera frægð hans út um víða
veröld — og máske gæti Jón líka,
óbeinlínis að minnsta kosti, orðið
eitt af íslensku verkfærunum til að
sameina fsland aftur móðurlandinu.
Það var dýrðarhugsjón sem Sverri
dreymdi oft um, en hann var farinn
að brenna sig á því að slíkt lét illa í
íslenskum eyrum og var steinhlessa
á því. Nema í eyrum Jóns Guð-
mundssonar, þau voru opin fyrir
kenningunni og jafnvel svo að Jón
var upp á síðkastið farinn að hugsa
um það í alvöru hvort hann ekki ætti
að flytja til Noregs og setjast þar að
sem rithöfundur. En ekki var þó úr
því orðið, margra hluta vegna.
Milla var nú ein af ástæðunum því
Jón var farinn að koma sér vel við
hana. Að vísu vissi Jón ósköp vel að
það voru nú margir aðrir líka, til
dæmis báðir vinir hans, Dóri og
Sverrir, en það gerði nú minna til,
kvenfólk var nú kvenfólk og hann
ætlaðist ekki til annars af henni en
hún af honum — þegar hann var svo
peningaður að hann þóttist hafa efni
á því tók hann hana með sér í leik-
hús og gaf henni á eftir góðan kvöld-
verð. Þegar þau svo bæði höfðu etið
og drukkið nægju sína enduðu þau
verijulega heima hjá Jóni og stund-
um kom Milla ekki heim fyrr en rétt
áður en átti að opna búðina næsta
morgun. íslensku hafði hann aldrei
reynt að kenna henni.
Kunningsskapur Madsensfólksins
við íslendinga hafði staðið rúmt ár.
Frú Regína hafði einu sinni verið
skipsjómfrú á íslandsfari og þegar
hún svo varð vanfær eftir etazráð
Sörensen á einni íslandsferð hans
fékk hann hana gifta pakkhúsþræli
sem hafði verið lengi trúr varðhund-
ur hans — etazráðið hafði skotið
skjóli yfir hann einu sinni er lögregl-
an vildi ná í hann, og hann var grun-
aður um vitorð í þjófnaði. Etazráðið
hafði svo sett undir þau bústofn og
ábyrgst lán til að koma versluninni
af stað — og svo gekk allt vel. Nú var
þetta gamalt og gleymt og Milla vissi
ekki annað en að hún væri dóttir
Madsens. En þar sem hjónin á ís-
landsferðum höfðu kynnst ýmsum
kom ósjaldan fyrir að þangað komu
kunningjar þeirra sem höfðu kynnst
þeim á sjóferðunum. Að vísu hnign-
aði versluninni — og á síðustu árum
var það einkum óleyfileg vínfanga-
sala sem hélt þeim uppi, auk þess
sem dætumar unnu sér inn á ýmsan
hátt.
Yngri dóttirin, Sara, ljóshærð
stúlka og grannleit, gráeygð með
vörtu á vinstri kinn neðan til, kom
nú inn úr eldhúsinu. Rétt á eftir kom
systir hennar úr búðinni — þar var
nú lokað. Og með henni frænka
þeirra systra, Rosine Jensen, feitlag-
in og stór stúlka, bláeygð með gult,
hrokkið hár.
Nú settust menn til snæðings og
var fyrst byrjað á kalda borðinu.
Það var Halldór sem hélt veisluna á
sinn kostnað en frú Madsen hafði séð
um veitingarnar með aðstoð dætra
sinna. Þær voru nú ekki slorlegar.
Niðursoðinn humar og gæsalifur í
dósum, reyktur lax og áll og ýmiss
konar bjúgu og kaldir ketréttir. Með
þessu var drukkið brennivín — þrjú
staup þóttu sjálfsögð, og bjór — og á
eftir kom svo inn feit svínasteik með
grænmeti og kartöflum og með
henni var rauðvín.
Tígris dró mest á bátinn. Hann gat
soltið dögum saman og það gerði
hann oft, síðari hluta mánaðar sér-
staklega því launin drakk hann
venjulega strax út og hann fékk þau.
En þegar hann svo aftur gat náð í
mat, ekki síst ef einhver varð til að
traktera hann, gat hann etið á við
marga svo það var haft á orði meðal
kunningja hans hvað mikið hann
gæti í sig látið. Því þótti mönnum
vænt um að geta boðið honum, ef
nóg fé var til þess, og því hafði Hall-
dór líka gert það nú í gustukaskyni.
Tígris talaöi ekki mikið meðan á
borðhaldinu stóð. Hann át og át og
át — og drakk snapsa, þá sjö reglu-
lega sem samkvæmt gömlum ís-
lenskum drykkjulögum var leyfilegt
að drekka, og nefndi nöfn þeirra á
latínu um leið og hann kyngdi þeim
niður — fyrsta aperins — annan
sequens — þriðja exerbaus — fjórða
hilaríus — fimmta gaudes — sjötta
nolens volius og sjöunda claudun,
og af því hann ekki þóttist hafa feng-
ið nóg enn renndi hann líka úr átt-
unda snapsinum „contaur". — Hitt
fólkið lét sér nægja þrjá eða fjóra
snapsa hver auk ölsins og rauðvíns-
ins. Kvenfólkið sinnti vínföngunum
af sömu list og karlmennimir, nema
Sara sem ekki snerti brennivínið og
drakk aðeins lítinn slatta af rauðvín-
inu — hún sat hjá Steingrími og gaf
sig mest að honum, húsmóðirin hjá
Halldóri sem veislugjafa, Milla hjá
Sverri og Rosína hjá Tígris. Það var
bersýnilegt að Rosínu hálfhryllti við
hvað hann gat torgað miklu og hitt
veifið dáðist að honum og á endan-
um sigraði aðdáunin, og þegar Tígr-
is loks renndi úr áttunda snapsinum
og sagði — „contaur!" — nú hætti
ég — nú er ég mátulega saddurl —
skellihló hún og rétt á eftir drukku
þau svo kaffi og stóðu upp.
Nú var tekið af borðinu og bráðum
komu inn toddíglös og viskí, rom-
og koníakkflöskur og heitt vatn og
sykur. Nú bjuggu menn sér til toddí
— kvenfólkið líka nema Sara sem
aðeins blandaði rauðvínsslattann
sinn með sykri og heitu vatni.
Nú átti skímin fram að fara. Sverr-
ir og Milla tóku nú hvolpinn, þau
áttu að halda undir skírn, en Tígris,
sem var orðinn nokkuð slompaður,
fyllti rauðvínsstaup með koníakki.
— Regína kom með tóma þvotta-
skál, yfir henni héldu þau MiIIa
hvolpinum.
Húsmóðirin og Steingrímur fóm
nú að skrýða prestinn, úr kommóðu-
skúffu dró hún upp gamalt hvítt
nærpils af sjálfri sér sem Tígris fékk
eins og rykkilín um hálsinn —
hægri handlegg gat hann smokrað
út um klaufina á því, hinum stakk
hann út undan.
Tígris hélt svo skímarræðuna.
„Mínir hundheiðnu áheyrendur
sem emð saman komnir til að taka
upp ykkar ungu meðsystur í ykkar
vanheilaga félagsskap! Og að fomum
sið ætti nú eiginlega að ausa þig
vatni eins og gert var meðan landið
var heiðið, en sfðan þessi kristni
kom með sína skím viljum við ekk-
ert við það eiga — og þú skalt skírð
með kröftugri skím. Nei, kalúnerað-
ur af átta snöpsum, allt frá aperíum
til contuns læt ég þig vita, greyið
mitt litla, að ég ætlast ekki til að þú
sjálf, verandi ein tík, skulir þurfa að
hræsna og ljúga hér fyrir mér né
aðrir þín vegna. Þú átt að vera tík,
góð tík, og ekkert annað, og þar sem
þinn eigandi og drottinn er skyn-
samur maður og áreiðanlega fóðrar
þig eins vel og mig hér í kvöld, þó
hann nú láti þig ekki hafa eins mikið
af brennivíni, þú hefur víst ekki gott
af því, greyið mitt, þá má við því bú-
ast að þú verðir mesta heiðurstík,
lærir margt þarflegt, verðir mikill
veiðihundur og gætir vel húss og
heimilis — ef þú ert þá ekki útslátt-
arsöm og of frek í lóðastand eins og
við hérna hitt fólkið sem bara höfum
tvo fæturna — og stöndum saman af
drasli. — Og þar sem þú ert af drasl-
arans kyni og verður í drasli um
hríð, þá gef ég þér, að fengnu leyfi
þíns ágæta húsbónda og tilvonandi
meðdraslara í lífinu, nafnið „Drusla"
og skíri þig því í klárakoníakki."
Og Tígris hellti svo úr staupinu yfir
hvolpinn sem gelti við.
„Dmsla heitir auminginn — Hún
skal live höjt. Húrra“ — gall Regína
upp úr — og þau sungu öll undir
með henni.
Nú var hvolpurinn aftur borinn í
körfuna og sest að drykkju fyrir al-
vöru — nema hvað Sara hélt upp-
teknum hætti og þó bæði Halldór og
aðrir vinir reyndu að fá hana til að
drekka vín með þeim lét hún sig
ekki. En hún sat lengi enn hjá þeim
og hló og spaugaði ekki síður en
hin.