Tíminn - 21.12.1990, Blaðsíða 7

Föstudagur 21. desember 1990
Tíminn 7
Ugluspeglar og aðrir skálkar
Jóhanna S. Sigþórsdóttin
Sórstæó sakamál.
Almenna bókafélagió 1990.
Fyrir nokkrum árum stóð íþrótta-
samband lögreglumanna að útgáfu
á bók um íslensk sakamál og bar
hún heitið „Náttfari". Það eru ein-
mitt sömu aðilar sem standa að bók-
inni sem hér er til umræðu — „Sér-
stæð sakamál", en íþróttasamtök
lögreglumanna á hinum Norður-
löndunum munu gefa út hliðstæðar
bækur árlega, starfi sínu til eflingar.
í þessari bók er að finna tuttugu
þætti, og eru nokkrir þeirra inn-
lendir, en aðrir frásögur af sérstæð-
um sakamálum frá Norðurlöndun-
um og er þá stuðst við fyrr umrædd-
ar bækur.
Þótt hvers kyns sannsögulegar
sakamálafrásagnir séu vinsælt les-
efni, þá er sá hópur einnig stór sem
hefur andúð á þeim, enda eru þær
gjarna blóði roðnar og svakafengnar
úr hófi og meir lesefni handa geð-
læknum en alþýðleg dægrastytting.
Þótt bókin „Sérstæð sakamál" gangi
ekki með öllu á svig við óhugnað
þessarar tegundar, þá er hann við
hóf og fremur slegið á þá strengi að
lesandinn hafi heilnæma skemmtan
af lestrinum og brosi gjarna í kamp-
inn. Því veldur að mikill hluti efnis-
ins er helgaður svikahröppum ýmiss
konar, sem þrátt fyrir óskammfeilni
og siðblindu hafa beitt hinum
kostulegustu meðulum til að féfletta
og narra náungann. Er ekki ótrúlegt
að sá gamli Ugluspegill hefði fyllt
þennan flokk, væri hann meðal vor
nú. Þessi bók ber því vott að afkom-
endur á hann marga.
Hér segir frá fmnska svindlaranum
og öfúgugganum, sem ferðaðist um
með geislamælingatæki og lét kon-
ur um allt Finnland berhátta sig
meðan hann mældi útgeislan barms
þeirra og lenda af nákvæmni. (Meðal
Finna ríkti mikill ótti vegna Tsjern-
óbylslyssins er þetta var). Einnig af
aldurhnigna, búðaþjófnum í Árós-
um, sem varla fékk rúmast innan
veggja heimilis síns fyrir niðursuðu-
dósum og fleiru þjófagóssi, þótt
hann væri annars stórríkur orðinn á
verðbréfabraski og okri. En kannske
er þó saga tveggja finnskra mál-
verkafalsara, sem létu fátækan mál-
ara suður í Thailandi stæla verk
mestu meistara í Finnlandi í stórum
stfl, skemmtilegust. íslenskur full-
trúi þessara snilldarmanna er svo
umsvifamaðurinn Benedikt. Sá
maður gerði víðreist sem „skipstjóri
á aflatogara", kom á samningum við
heilu skipasmíðastöðvarnar og
sýndi af sér margan framkvæmda-
hug annan. Mörg einföld sál sat með
sárt ennið eftir kynnin af mannin-
um þeim, sem klykkti út á að gerast
grunnskólakennari f dönsku, án
þess að kunna stakt orð í þeirri
tungu — og gekk ágætlega lengi
vel!
Svo éru hér frásagnir sem ekki eru
jafin skemmtnar að efni, eins og gera
verður ráð fyrir. En þetta er bók sem
fáum ætti að leiðast og mæla má
með — svo lengi sem menn taka
einhverjar söguhetjanna sér ekki til
fyrirmyndarl Efnið hefur Jóhanna
Sigþórsdóttir valið og ýmist þýtt eða
samið. Hún hefur víða Ieitað fanga
er að innlendu þáttunum kemur,
ÍSLEHSK
OG HORRÆN
JOHANNft S. SIGMRSDOTTIR
svo í dómskjölum sem með viðtöl-
um við fólk. Er óhætt að Ijúka lofs-
orði á hlut hennar að þessari bók.
AM
Barna- og ung
lingabækur
Þegar stórt er spurt...
Gunnhildi Hrólfsdóttur
Myndskreyting: Elín Jóhannsdóttir
Útgefandi: ísafold
Gunnhildur ritar aftur um drengina
Tomma og Árna Þór, eins og í sög-
unni „Þið hefðuð átt að trúa mér“
sem út kom í fyrra. Nú er sögusviðið
í sveit hjá afa og ömmu Tomma,
skammt frá Hellu þar sem hann bjó
áður en hann flutti til Reykjavíkur.
Árni er ókunnugur sveitinni og
þarf því margt að læra, svo sem að
sitja á hestbaki og vinna í fjósi. Æsi-
legir atburðir gerast auðvitað, eins
og á hestamannamóti á Hellu, þar
sem þeir félagar taka þátt í kappreið-
um með góðum árangri. Þaðan
liggja líka þræðir að því að þeir að-
stoða við að ljóstra upp um náunga
sem hefur ýmislegt misjafnt á sam-
viskunni og hrekkt hefur saklausan
gamlan nágranna.
Það eru margar góðar lýsingar í
þessari bók, eins og af sumardvalar-
drengnum sem unir ekki í vistinni
og ungu frændsystkinunum sem
gerast ósátt við umhverfi sitt á um-
brotaaldri. Nokkuð verður um vá-
lega atburði sem skapa skugga í
bjarta sumarmyndina, rétt eins og í
raunveruleikanum.
Það leiðist engum sem fylgist með
sumri þeirra félaga og kynnist ýmsu
í búskaparháttum og dýralífi, auk
mannlífs sem að mestu er hlýlegt og
aðlaðandi.
Teikningar eru snotrar og láta lítið
yfir sér, enda er það textinn sem
heldur athyglinni vakandi.
Raggi litli í jólasveinalandi
eftir Harald S. Magnússon
Myndskreyting: Brian PiUdngton
Útgefandi: Ióunn.
Margt verða þeir góðu, gömlu jóla-
sveinar að þola nú á dögum. í þessu
ævintýri um lítinn strák, sem vakn-
ar upp í helli þar sem Grýla kyndir
mikið bál, hanga jólasveinarnir í
poka undir hellisþaki og sofa milli
jóla. Grýla er viðræðugóð og gestris-
in og má með sanni segja að nú
kveði við annan tón en í þjóðsögum
og gömlum þulum.
Ekki kann ég við að nota heitið
„seyður" um bragðgóða súpu sem
Grýla hressir lið sitt á né heldur að
tala um að „binda fyrir fléttur". Mitt
orðalag er að „binda um fléttur". En
þó ég sé með þetta nöldur, þykir mér
líklegt að litlir krakkar hafi gaman
af að hlusta á söguna og skoða
myndir Brians Pilkington.
Tár, bros og takkaskór
eftir Þorgrim Þráinsson.
Útefandi: Fróöi hf.
Knattspyrnuhetjurnar Kiddi og
Tryggvi eru aðalmenn í þessari sögu,
eins og bók síðasta árs eftir sama
höfund. Til skjalanna koma líka nýir
bekkjarfélagar, eins og Agnes sem
verður vinkona og hlýtur dapurleg
örlög og Skapti sem á sér nýstárieg
áhugamál eins og ballett og ljóða-
gerð. Er ágæt lýsing á því þegar
hann reynir að fá herbergisfélaga í
skíðaferða til að taka þátt í Ijóðagerð
með fremur slökum árangri — og
þó — sé miðað við sumt af því sem
nú er lagt fram sem Ijóð af eldri höf-
undum.
Söguþráðurinn er spennandi og
ekki alít of fjarstæðukenndur, en
ekki er ég alls kostar sátt við málfar-
ið, enda lítill kunnáttumaður um
talsmáta fótboltaunnenda. Tilfinn-
ingalífi unglinganna er lýst á við-
felldinn hátt, ekki síst söknuði
Kidda við andlát Agnesar.
Bók sem er líkleg til vinsælda.
Bókasafn
barnanna
Mál og menning hefur gefið út í
samvinnu við Barnabókaútgáfuna
fjórar smábækur sem miðaðar eru
við að örva börn til lestrar. Höfund-
ar eru þrír að þessum bókum: Árni
Árnason, Þórður Helgason og Birgir
Svan Símonarson. Myndir gera
Anna Cynthia Leplar, Halldór Bald-
ursson og Margrét E. Laxness. Letur
er læsilegt og myndir skemmtilegar,
sem og textarnir. Sögurnar heita:
Bangsi í lífsháska, Dregið að landi,
Langamma og Unginn sem neitaði
að fljúga.
Núna heitir hann bara Pétur
eftir Guörúnu Heigadóttur
Myndir gerir Höröur Hauksson.
Þessi saga er fyrir litla krakka og
myndirnar sérlega fallegar. Sögu-
hetjur eru strákurinn Pétur og fugl-
arnir á Tjörninni. Pétur, sem er
ágætis strákur, fjögurra ára gamall,
þráast við að fara á klósett og er því
oftast illa þefjandi og blautur á botn-
inum. Hann fer með foreldrum sín-
um að gefa öndunum á Tjörninni
brauð, en brauðið tekur í sig slíkt
óbragð úr kjöltu hans að endurnar
spýta því út úr sér. Þá skilur hann í
hvert óefni er komið og bætir ráð
sitt og losnar við uppnefnið pissu-
rass og heitir eftir það bara Pétur.
Þetta verður vinsæl lesning og
myndirnar lokkandi.
Vísnabók Iðunnar.
Brían Pilkington myndskreytti.
Hér eru saman komin eldri og yngri
barnakvæði og stökur með fínlegum
og skemmtilegum myndskreyting-
um. Þess er hvergi getið hver valdi
kveðskapinn. Svo sem verða vill um
þær vísur, sem aðallega eru til í
munnlegri geymd, er á sumum ann-
að orðalag en ég lærði í uppvextin-
um.
Bæði læs og ólæs börn ættu að lað-
ast að þessari bók og alkunn sönglög
eru við flest ljóðin og vísurnar. Er
það kjörið tilefni til notalegra sam-
verustunda að kenna krökkum lögin
um leið og myndir eru skoðaðar.
Kvæði verða oftast auðlærðari, ef
þau eru sungin og lifa lengur í
minni.
Frágangur bókarinnar er fallegur
og skrumlaus. Iðunn gefur út.
Hænsnin á Hóli.
Texti: Atli Vigfússon.
Teikningar: Hólmfriður Bjartmarsdóttir.
Mér verður fyrst fyrir að hæla mynd-
unum í þessari bók, þær eru svo
bráðfallegar. Haninn Stórifótur og
hænurnar þrjár, sem og aðrir fuglar
sem til sögunnar koma, prýða aðra
hverja blaðsíðu bókarinnar. Ævin-
týrið er býsna skemmtilegt og tilefn-
ið er m.a. draumur, sem hanann
dreymir um að hann sé að gala á
kirkjuturni. Og svo langar elstu
hænuna til þess að gera sér daga-
mun og úr verður æði óvenjulegur
dagur fyrir hin ráðsettu hænsni,
sem með aðstoð annarra fugla og
manna komast loks í kirkjuturn þar
sem þau ganga til náða um nóttina
og Stórafót dreymir um að vekja alla
borgarbúa með hljómmiklu gali
næsta morgun.
Málfar er lipurt og gott lesefni, en í
einni setningu hefði ég notað annað
fall: úða í sig baunir, segir höfundur,
ég hefði sagt: úða í sig baunum.
Útgefandi er Skjaldborg.
Stefán Btagi fer f flugferö.
Eftir Hope Millington og
Gunnlaug Ólafsson Johnson.
Þetta er bók fyrir Iitla krakka, ör-
stuttur texti á annarri hverri síðu og
teikningar á hinni, sem krökkum er
jafnvel ætlað að lita.
Líklega er þessi bók ágæt dægra-
dvöl fyrir unga flugfarþega, svo
fremi sem þeir taki sér ekki sögu-
þráðinn til fyrirmyndar, því Stefán
Bragi gerist ærið athafnasamur þeg-
ar foreldra hans sigrar svefn.
Útgefandi er Fróði hf.
Dýrin í garöinum.
Eftir Margréti E. Jónsdóttur.
Anna Vilborg Gunnarsdóttir myndskreytir.
Útg.: Sclfjall.
Dýrin í garðinum eiga annasamt og
viðburðaríkt sumar. Aðalsöguper-
sónurnar eru þrastarhjón, auðnu-
tittlingur, stari og hagamús, þó fleiri
dýr og menn komi við sögu. Lífsbar-
áttan er æði margþætt og oft hörð,
þó að meinvætturinn, kötturinn
Bella, nái ekki að granda neinum úr
vinahópnum.
Svona elskulegt ævintýri er líklegt
til að vekja áhuga ungra lesenda á
dýrum, ekki síst fuglum, um leið og
það hefur afþreyingargildi góðrar
sögu á góðu máli. Ef ég man rétt
kom fyrsta saga þessa höfundar út í
fýrra og vonandi á hún eftir að flytja
börnum fleiri sögur, hvort sem þær
verða allar af þessum toga.
Mér þykir gaman að þessari bók og
minn mælikvarði á góðar barna-
bækur er yfirleitt sá, að fullorðnum
þyki þær líka skemmtilegt leseftii.
Hér er vinátta og samhjálp sterkasti
þráður sögunnar og það, sem leysir
nær allan vanda. Það er aðeins vinur
hagamúsarinnar, sem hlýtur
grimmileg örlög, öðrum tekst að
hjálpa. Jafnvel ástarævintýri Depils
auðnutittlings og fallega, gula búr-
fuglsins, fær farsæla lausn og Depill
tekur aftur gleði sína.
Fram á síðustu ár hef ég skrifað
fuglsnafnið starri, eins og höfundur
gerir, en nú sé ég að fuglafræðingar
rita það stari. Hvað er rétt? Myndir
bókarinnar eru vel gerðar og í sam-
ræmi við texta, og frágangur allur
góður.
Sigríður Thorlacius.
Ágæt unglingabók
Rugl i ríminu, unglingabók cftir Rúnar Ár-
mann Arthúrsson, útg. Iöunn Reykjavík
1990.
Bókin Rugl í ríminu fjallar í stuttu
máli um unglingsstúlku sem kemst
yfir hlut sem er þeirrar náttúru
gæddur að geta flutt hana aftur í
tímann. Snemma í bókinni fer hún
aftur í tímann, nánar tiltekið á fyrri
part nítjándu aldar, og hittir þar
ungan pilt sem heldur að hún sé álf-
kona. Piltur þessi vill fá að fylgja
henni til heima „huldufólksins" sem
hann og gerir og spinnast af því alls
kyns vandamál.
Hugmyndin sem bókin byggir á er
ágæt og höfundur nær með býsna
góðum hætti að spinna ágæta sögu í
kringum hana. Pilturinn frá ní-
tjándu öld heldur allan tímann að
hann sé staddur hjá huldufólki en
ekki í framtíðin'ni. Þegar hann
kemst aftur til fortíðarinnar skrifar
hann sögu sem síðan fléttast inn í
sjálfa frásögnina á nettan hátt og
gerir það bókina nokkuð fyndna og
skemmtilega. í þeirri frásögn kemur
fram hvað við búum við miklar alls-
nægtir miðað við fyrri tíma og einn-
ig er í bókinni að finna ágætan fróð-
leik um fyrri tíma lifnaðarhætti.
Galli bókarinnar er að mínu mati
sá að höfundur fer einstöku sinnum
of geyst í frásögn sinni. Stundum
notar hann ódýrar lausnir til að
halda sögunni gangandi. Bókin er
engu að síður mjög skemmtileg og
endirinn er að mörgu leyti sniðugur.
Höfundur hefur kynnt sér málið
ágætlega áður en hann skrifaði bók-
ina og útkoman er ágæt unglinga-
bók.
Stefán Eiríksson.
Skop úr skólum
Meira skólaskop, eftir Guöjón Inga Eiríksson
og Jón Sigurjónsson, útg. Almenna bókafé-
lagiö 1990.
Bókin Meira skólaskop samanstend-
ur af gamansögum af nemendum og
kennurum í skólum landsins. í fyrra
kom út bókin Skólaskop eftir sömu
höfunda og er hún að mínu mati
heldur betri en seinni bókin. Ekki
svo að skilja að Meira skólaskop sé
leiðinleg, síður en svo, heldur eru
gamansögurnar heldur þynnri en í
fyrri bókinni. Það sem truflar við
lestur bókarinnar eru oft á tíðum
óþarfar skýringar sem fylgja sumum
sögunum. Ástöku stað áttu þær rétt
á sér en voru oftast óþarfar. Bókin er
engu að síður skemmtileg aflestrar
og mun áreiðanlega stytta mörgum
stundir yfir jólin.
Stef. E.

V’Si l-l l & S X I

imKkii iii n-iiiiiMítftf*