Tíminn - 22.12.1990, Qupperneq 9

I
r\r\r> s - —i -

Laugardagur 22. desember 1990
Tíminn 9
BÓKMENNTIR
Þessi ungu augu þín
Aðalheióur Sigurhjðrnsdóttin
SUfurstri.
Skákprent 1990.
Þessi ljóðabók er til orðin eftir tíu
ára „hugsun, alúð og puð“, að því er
á bókarkápu segir. Ekki skulu þau
orð í efa dregin og þessi langi tími er
ljóðin hafa verið að skapast og fágast
hefúr verið biðarinnar virði, því hér
er margt vel sagt. Besti eiginleiki
þessara ljóða er sá að mörg þeirra
eru borin uppi af innri hita og skáld-
Iegri myndgáfu, sem vér sjáum ekki
betur en að sé „ekta“. Ég tek dæmi
af upphafi kvæðisins „Minning I“:
Þú sast við eldhúsborðið
þar... nákvœmlega þar
sem ég hafði
svo oft áður
séð þig gráta
nú varstu eithvað að gera
álútur
einsog þú væri að skera
Þetta er einföld mynd, en það er
ekki á allra færi að leika hana eftir.
Margrét Þórhildur
Danadrottning
Maigrét ÞórhUdur Danadrottning segir (ri lifi
sínu. Anne Wolden- Ræthinge skráði. Þuríður
J. Kristjánsdóttir íslenskaði. Myndir eftir Georg
Oddner. Bókaútgáfan öra og Öriygur 1990.
Bókin heitir á frummálinu ,JÚarg-
arethe den Anden fortæller om sit
Iiv“ og kom út á sl. ári. Skrásetjarinn
byggir ritið á mörgum og löngum
viðtölum við hennar hátign og í út-
gáfu er aðeins íjórðungur þeirra við-
tala. Bókin er einræður drottningar.
„Margarethe Alexandrine Þórhildur
Ingrid fæddist 1940, kom til ríkis
1972 eftir föður sinn Friðrik 9., gift-
ist 1967 Henri de Laborde de Monp-
ezat greifa, börn Friðrik (f. 1968) og
Jóakim (f. 1969) ..." (íslenska al-
fræðiorðabókin — Örn og Örlygur
1990).
Fyrstu minningar drottningar eru
frá hemámsárunum og þá lok her-
námsins, friðardagurinn 4. maí
1945. Þann 5. maí um morguninn
kom Alexandrína drottning til að
horfa á þegar stóri konungsfáninn
var á ný dreginn að hún á höll Krist-
jáns VIII. Önnur minning hennar
var þegar varðskiptin fóru fram og
danski lífvörðurinn tók við af lög-
reglunni. Hún minnist afa sína
Kristjáns X. í hjólastól, en hann lam-
aðist við fall af hestbaki 1942 og
steig ekki í fæturna eftir það. Krist-
ján X. var einingartákn dönsku þjóð-
arinnar öll stríðsárin. Hann hélt
háttum sínum, reið út hvern dag og
breytti engu um hegðun sína og
meðan svo var hélt hann reisn sinni
og þjóðar sinnar. Danir stóðu sem
einn maður gegn öllum tilraunum
þjóðernisjafnaðarmanna til gyðinga-
ofsókna og Danmörk var eina ríkið
þar sem allir stóðu vörð um gyðinga.
Sá þáttur sker sig úr hernámssög-
unni í Evrópu.
Margrét rekur síðan uppvaxtarsögu
sína, skólagöngu og þau viðbrigði
sem verða í lífi hennar eftir að
stjórnarskrárbreytingin var gerð
1953 og hún verður ríkisarfi. Skóla-
gangan á Englandi varð afdrifarík,
þar kynntist hún tilvonandi eigin-
manni sínum. Henni var ljós sú
ábyrgð sem á henni hvfldi sem ríkis-
arfa og hefði hún þurft að velja milli
mannsetnisins og Danmerkur, þá
hefði hún valið Danmörku. Þess
vegna segir hún að Játvarður VIII.
hafi svikið þjóð sína þegar hann batt
trúss sitt við fráskilda kvenpersónu,
Wallis Simpson, sem hann vissi að
gerði honum ómögulegt að vera
æðsti maður heimsveldisins, enda
var hann sannarlega varaður við,
bæði af Baldwin forsætisráðherra og
erkibiskupnum af Kantaraborg. For-
eldrum Margrétar gast vel að Henri
de Monpezat greifa og hlaut hann
blessun foreldranna. Sambúð þeirra
hefur verið með ágætum og eiga þau
margt sameiginlegt.
Margrét skrifar m.a. um trúmál og
trú og kirkju og þar skrifar hún um
ábyrgðina og kemur inn á margvís-
leg efni sem snerta trúmál. „Ég er
síst á móti tilfinningum, en trú og
Svona er nú skáldskapurinn skrýt-
inn.
í þessum Ijóðum er sársaukinn
mikiíl að fyrirferð og höfundi verður
missir og söknuður víða að við-
fangsefni:
Stundum sé ég
eldri mann
á götu
hann hefur þessi
ungu augu þín
og ég harma
að þú skyldir ekki fá
að eldast
Ríkir geðsmunir og ástríða loga
glatt víða í þessum kvæðum sem yf-
irleitt tekst þó að aga undir forminu
og það er sigurvinningur. Þó ætti
höfundur fyrir alla muni að keppa
eftir að aga sig þarna enn frekar, því
til þess held ég að hún hafi hæfileik-
ann. Hlálegt má virðast að segja um
Ijóð eftir konu að þau séu „karl-
mannleg", en samt skal einmitt það
orð sett hér á blað, til þess að undir-
strika að hér er víða ort af afli og
kjarki, sem er ekki uppgerð. Höf-
undi tekst betur upp þegar rökkrið
og beygurinn hefur undirtökin
(„Réttur dagsins" — „Martröð") en
þegar hún gefur sig draumkenndum
sýnum á vald, eins og í lengsta
kvæði bókarinnar,' „Vegfarandi".
Einhvern veginn er skáldið í henni
hagvanara í fyrrnefndu ljóðunum.
Mætti ég dirfast að gefa höfundi ráð,
þá ætti hún að leggja rækt við þenn-
an „karlmannlega" eiginleika. Hann
er of sjaldgæfur meðal skálda vorra
og engin hætta á að það næma og
viðkvæma fari forgörðum samt hjá
Aðalheiði. Af því hefur hún nóg, sbr.
fallegt ljóð, „Viðris munstrandar
mar“, þar sem nafnið er helftin af
þokka kvæðisins.
í kvæðinu „Ánauð" segir hún:
Það rignir orðum
gjálfurshellidemba úti
svo varla er út sigandi
nokkrum vel völdum Ijóðum
En þó tel ég að skáld „Silfurst-
ránna" ætti óhikað að hætta sér út í
dembuna. Hvernig skyldi svo sterkri
myndvísi og svellandi tjáningar-
ástríðu og hér er víða að finna vegna
í„prósa"?
AM
AUGLYSINGASÍMAR TIMANS:
680001 & 686300
Margrét Þórhildur Danadrottning.
tilfmningasemi eiga ekki saman."
Athuganir drottningar á hlutverki
þjóðhöfðingjans eru af sama toga og
föður hennar, afa og næstu forfeðra.
Hún líkir starfi sínu við starf óðals-
bóndans, sem tekur við erfðagóssinu
og fetar fótspor liðinna kynslóða,
með tilliti til þeirra breytinga sem
orðið hafa, sem oft eru meiri í orði
en á borði. Erfðavenjurnar og þar
með siðmenningin, sem er verk ótal
kynslóða og aðall mannsins, er höf-
uðatriðið.
Drottningin fjallar um bókmenntir,
listir, söguna og fornleifafræðina
ásamt þeim efnum sem eru oft
helsta fréttaefnið, hryðjuverk, of-
beldi, myndbönd og samskipti kynj-
anna.
Eins og kunnugt er er drottningin
listmálari og skrifar um þá tóm-
stundaiðju sína, einnig um þær
bækur og bókmenntaverk sem hún
dáir. Þar koma til sögunnar Charles
Morgan (ísl. þýðing á Sögu dómar-
ans var gefin út af Menningarsjóði),
Lawrence Durrell, einkum Alex-
andríu- kvartettinn, og Tolkien. Auk
þessa ræðir hún um danskan sálma-
kveðskap, en það er sú grein skáld-
skapar sem hefur verið afskipt í bók-
menntaumræðum nú á dögum,
bæði í Danmörku og einnig hér á
landi. En í þeim skáldskap er að
finna margar perlur íslenskra og
danskra bókmennta.
Þessar einræður Margrétar eru
skemmtileg lesning, skýrar og skil-
merkilegar eins og ræður hennar,
einkum nýársræðurnar.
Hún segir sjálf að hún eigi það til
að svara heldur kuldalega, jafnvel
vera snakill, en hún er alltaf
skemmtilega og blessunarlega laus
við alla væmni og kauðalegan þjóð-
rembing. Hún þekkir takmörk sín
og kann sér hóf og nýtur þess að lifa.
Þýðing Þuríðar J. Kristjánsdóttur er
vel af hendi leyst og forlaginu ber að
þakka að hafa gefið þessa bók út.
Sigiaugur Brynleifsson
SVO ALIIR
RAFMAGN
I NOG
IÓIIN
V
Jafnið notkun yfir daginn
Reynið að dreifa eldun yfir daginn eftir því sem kostur er,
einkum á aðfangadag og gamlársdag. Notið ekki mörg
straumfrek tæki samtímis að óþörfu, t.d. rafmagnsofn,
hraðsuðuketil, þvottavél, þurrkara og uppþvottavél.
Forðist brunahættu
Farið varlega með öll raftæki til að forðast hættu á bruna og
raflosti. Gamlar, slitnar leiðslur og lélegar
jólaljósasamstæður geta verið hættulegar.
Eigið aiia vartappa
í flestum nýrri húsum eru útsláttarrofar, en í eldri húsum eru
vartappar (öryggi) og rétt er að eiga birgðir af þeim. Helstu
stærðir eru 10 amper (Ijós), 20-25 amper (eldavélar o.fl.) og
35 amper (aðalvör fyrir íbúð).
Ráðstafanir í straumleysi
Ef straumlaust verður skal gera eftirfarandi ráðstafanir:
Taka straumfrek raftæki úr sambandi, skipta um viðkomandi
vartappa ef straumleysi nær til hluta íbúðar, skipta um
aðalvar ef straumleysi nær til allrar íbúðar.
Lekastraumsrofi
Hafi lekastraumsrofi leyst út er rétt að taka öll raftæki úr
sambandi og reyna síðan að setja rofann inn. Síðan
má setja tækin í samband aftur, eitt af öðru, þar til bilaða
tækið finnst.
Bilanatiikynningar
Tekið er á móti tilkynningum um bilanir í síma 686230 hjá
Rafmagnsveitu Reykjavíkur allan sólarhringinn. Á
aðfangadag og gamlársdag er einnig tekið á móti
bilanatilkynningum til kl. 19 í síma 604600.
Gleðileg jói og farsælt komandi ár!
4
RAFMAGNSVEITA
REYKJAVÍKUR
SUÐURLANDSBRAUT 34
108 REYKJAVlK SÍMI 60 46 00