Tíminn - 22.12.1990, Side 13

Laugardagur 22. desember 1990
Tíminn 13
BOKMENNTIR

Hvað varð af sögunni?
Þorvarður Helgason:
Bleikfjörublús.
Skáldsaga.
Fjölvaútgáfan.
Fyrri hluti þeirrar sögu sem hér
kemur gerist suður á Mallorka. Þar
eru íslendingar í orlofi ásamt öðrum
Norðurlandabúum. Svo er að sjá
sem fólk vilji einkum njóta kynlífs
og áfengis. Eftirspurn hvors tveggja
er mikil en framboðið virðist þó
engu minna.
Þó er þarna staddur íslenskur versl-
unarmaður sem annars fremur leit-
ar einveru og næðis. Hann er aug-
lýsingateiknari en langar til að mála
myndir og notar tímann til að teikna
og mála, þó að hann líti til kvenna
þess á milli. Einar heitir hann, skil-
inn við konu sem honum leiddist,
helst vegna þess að hún gat ekki tal-
að um annað en heimilið. Einar
glímir við lífsgátuna og talar um
hana á segulband. Hann veit að með
því að gefa sér eitt og annað sem
aldrei verður sannað er hægt að láta
ráðgátur um guð og tilveruna ganga
upp. Með þessum einræðum fær
Þorvarður Helgason.
hann þó engan botn í heimspekina.
Auk Einars segir frá íslenskum
hjónum. Eiginmaðurinn er harla öl-
kær og ærið kvensamur, enda er þar
komið að efni þessarar bókar. Þegar
heim er komið snýst þetta við þann-
ig að karlinn drekkur ekki svo að
hann sinni ekki vinnu en frúin
drekkur alla daga. Erfítt er að finna
skýringar þess sem gerist. Saga
hjónanna endar á því að þau farast í
bflslysi þar sem þau ætla að eyða
helgi í sumarbústað og hafa ekkert
áfengi með sér.
Einar hins vegar tekur saman við
konu sér til yndis, þó að sleppt sé að
rekja samtöl þeirra og efni þeirra.
Helst er svo að sjá sem hann láti lífs-
gátuna eiga sig meðan hann nýtur
nýrrar konu.
Nýja vinkonan á tvö börn og hjónin
áttu þrjú börn. Þau koma þó ekki við
sögu að öðru leyti. Börn eru sjálfsagt
aukapersónur í lífi fólks — eða
hvað?
Hvort heldur er suður á sólar-
strönd eða heima á íslandi byrja
karlmaður og kona alla sína sam-
fundi með áfengisneyslu. Þar á er
engin undantekning. En þó að oft sé
drukkið og oft sé notist er því líkast
sem sagan sem átti að segja hafi mis-
farist. Því miður. H.Kr.
Spegill samtíðar í
myndrænni sögu
HELLA, skíldsaga
Höf: Hallgrímur Helgason
Útg: Mál og menning
Hallgrímur Helgason, kunnur
sém, myndlistarmaður og pistla-
höfundur á Rás 2, kemur ekki
mikið á óvart í sinni fyrstu skáld-
sögu, Hella, sem nýlega kom út
hjá Máli og menningu. Hann hef-
ur„þégar öðlast viðurkenningu
fyrir myndir sínar og frásagnar-
gleði. hans, sem ekki hvað síst
felst í því að geta dregið upp
skemmtilegar myndir í stuttu
máli af hversdagslegum hlutum,
er landsmönnum kunn úr út-''
varpi. Óvenju skýrar, myndrænar
og oft smellnar lýsingar á hvers-
dagslegum atburðum eru aðals-
merki skáldsögunnar Hellu.
Sagan er um mannlíf á Hellu og
spannar brot úr sumri. Aðalper-
sónan er fjórtán ára stúlka og
fjallar bókin í rauninni um líf
hennar þetta sumar, skólalok,
sumarvinnu, fjölskyldu og síðast
en ekki síst sakleysislegar æsku-
ástir og þreifingar á sviði kynlífs-
mála. Segja má að bókin fjalli um
hversdagsleikann, enda er líf
stúlkunnar á engan hátt óvenju-
legt og sárafátt markvert gerist
hjá henni, sem ekki má búast við
að gerist hjá yfirgnæfandi meiri-
hluta 14 ára íslenskra stúkna.
Þessi venjulegheit eru síðan und-
irstrikuð í bókinni með því að
höfundur gefur hifíni dæmi-
gerðu stúlku, aðalpersóríunni;
ekki nafn, heldur er alltaf vísað
til-hennár með persónufbrnafn-
inu „hún“.
Þetta gerir þessa sögu einhvern
veginn óvenjulega íslenska og
um ieið óvenjulega sanna. j
Hér ,er á ferðinhi skemmtijega
skrifuð saga um 'yenjulegt;fólk,
S'ága sem þrátt fyrir látleysisleg-
an söguþráð er slíkur spegill á
samtíðina að meðyitund lesand-
ans um fólkiðtí kringurrt hann i
hlýtur að skerpast."
Birgir Cuðmundsson
r ‘ r
Fyrir vikið verður öll atburðarás
; í bókinni afár heeg og á mörkun-'
úm að hægt sé að tala um sögu- ••
þráð í hefðbundnum skilningi
þess orðs. Það kemur þó ekki
verulega að sök því lýsingarnar,
sem dregnar eru fram, eru ljóð-
rænar og oft fallega myndrænar.
Höfundi tekst líka á sama hátt að
draga með tiltölulega fáum orð-
um upp myndir af hversdagsleg-
ustu hlutum og smáatriðum
þannig að lesandinn kemst ekki
hjá því að brosa út í annað, því
hann kannast um leið við þau at-
riði eða aðstæður sem lýst er.
Sr. Rögnvaldur Finnbogason:
Jerúsaiem — Borg hinna talandi steina.
Fjölvi 1990. • ’
Hér er um að ræða sögu höfundár
af ferð hans til Egyptalands og ísra-
els sl. vor, en taka ber fram í upphafi
að markmiðið með bókinni er drjúg-
um víðara en flestra ferðalýsinga. Sr.
Rögnvaldur hefur um árabil kynnt
sér ýmsar austrænar kirkjudeildir
kristinna manna og Gyðingatrú og
islams-trú að auki. Þessar athuganir
hans hafa síðan beint sjónum hans
UTAN VEGAR MEÐ
JAKOBÍNU Á FJALL
VEGURINN UPP Á FJALLIÐ
Smásögur
Höf: Jakobína Sigurðardóttir.
Útgef: Mál og menning,
Rcykjavík 1990.
Vegurinn upp á fjallið er safn átta
stuttra smásagna, sem ritaðar eru
af sannri frásagnarlist Jakobínu
Sigurðardóttur. Nokkuð er um liðið
frá því að höfundurinn sendi síðast
frá sér bók, eða um áratugur, og því
er von til að margir fái sögurnar í
hendur með eftirvæntingu þeirra,
sem beðið hafa lengi þess sem þeir
þekkja. Varla dregur það úr aðdá-
endum hennar að bókin hefur verið
tilnefnd til íslensku bókmennta-
verðlaunanna.
Stíll sagnanna er hreinn og eðli-
legur og anda þær af mannlífi sem
við þekkjum öll. Efni sagnanna er
ýmist eilífðarvandi okkar allra eða
hversdagslegir hlutir sem draga má
lærdóm af. Hugsun höfundar er
skýr og lesandinn getur haft góða
skemmtun og yndi af lestrinum. Á
köflum er eins og hún segi sögu
sína líkt og þegar sporhundur
kemst á slóð. Langdrægni er ekki til
og möguleikum smásagna er beitt
til hins ýtrasta. Vafningslaust er
stefnt að enda sögunnar og það sem
koma þarf fram er látið koma fram
án málalenginga. Persónurnar eru
ljóslifandi í hverri sögu og hæfa vel
því sem við getum átt von á að
kynnast í raunveruleikanum. Hver
saga hennar er því sönn.
Það er ekki síður merkilegt að sjá
hvernig viðfangsefni höfundar er
ólíkt í hverri sögu. Til að undir-
strika þetta notar hún formið vel,
eins og í sögunni Skrifað stendur,
þar sem aðeins er um að ræða það
sem talað er í samtali og engar íýs-
ingar fylgja. Þar ræður kímni. í
sögunni Undir sverðsegg notar hún
gjörþekkt myndefni úr göngu
Krists efir vegi þjáningarinnar, en
kemur samt með óvænta niður-
stöðu. í Veginum upp á fjallið tekst
gamli tíminn á við svikula undan-
látssemi við útþenslustefnu hern-
aðarsinna og nýtur þar liðstyrks
yngstu kynslóða. Þannig mætti
lengi telja. En niðurstaðan er sú að
bókin er listfengt verk sem borið er
uppi af skýrri hugsun, reynslu og
kímni höfundar. Þó að gamla konan
í sögunni hafi þvértekið fyrir að fara
framar upp á fjallið sitt eftir nýja
veginum, segi ég það eitt að gaman
er að fara með Jakobínu í bók þess-
ari upp á fjall smásagna hennar —
utan vega.
Kristján Björnsson.
Halldöra Thoroddsen:
„Ég hefsmibad
vindubrýr
sem ég feíli
og dreg upp
aðvild
yfír helgað
síki mitt“
segir Halldóra Thoroddsen í síft-
asta kvæði ljóðakvers síns, en
kvæóið kallar hún „Bijóstvöm“.
Þetta gæti vel verið einkunnarljóð
bókarinnan innan við vindubrýr
sínar sér skáldlð sjálfa sig sem
einbúann er fylglst með því er fyr-
ir utan og handan er á seyði með
hæfilegri tortryggni og kímið blik
í auga. Einsemdarstand sjálfrar
sín í skjóli þeirrar smáu veraldar
sem hún skynjar sig í kemur
henni og ofur spaugilega fyrir
sjónir. Eins og í kvæðinu „Á
hleri“: semar. í þessu samfélagi mis-
kunnarþarfarinnar verður köttur-
Ein sit ég við símann inn ekki útundan:
soga að mér reykinn
langt handan línunnar „Leyfðu kettinum
Ijúft bergmál manna. að vera upp í sófa
og bannaðu honum
... eða þá í kvæðinu „Haldreipi“: það ekki...“
Pegar hart er i heimi segir í kvæðinu „Aðferðafræði“.
og hvergi vcert Þannig bregður nú fyrir nýrri
og hriktir í hverri stoð, hllð í sýn höfundar á sjálfa sig og
held ég mér gjaman umheiminn: hún er hin eflífa
/ ryksugustútinn kona, satt að segja goðsagnamynd
krampakenndum tökum, hennar, kannske kynjuð rakleitt
eins og bamið í snuðið frá spunakonunum miklu, örlaga-
og sýg og sýg. nomunum. Þeirrar ættar er hún
að minnsta kosti sú er um hánótt
Af og til gætir óþreyju í hinu kemur til dyra á Melrakkasléttu og
þreytandí skjóli, „þar sem eldhús- veitir ferðalöngum beina í kvæð-
innréttingin / vomir yflr hverju inu „Ofsjónir fyrir tvo“. Einnig
fótmáli“, eins og segir í kvæðinu sú sem í háf sinn og vef veiðir orð
„Firrð“. Sem og í kvæðinu móðurmálsins yfir vöggu tveggja
„Sjálfsmynd“. En hvað um það — sona í kvæðinu „Orð“ og spinnur
„sjá hér er þinn staður“, sagði „átthagafjötra um vöggur“.
annaö skáld í annarri bók: Margur Satt að segja finnst oss nafnið
er bágur og þarf aumkunar og „Stofuljóö" allt of kyrrlátt nafn
huggunar við: t.d. hið volaða karl- handa þessari bók. En ef vefkonan
kyn í ,Á skítugum skóm“ eða þá sjálf vill svo vera láta — þá Iútum
hetja kvæðisins „Tll Magnúsar“, vér því. ÁM
en bæði em kvæðin mestu ger-
......... : ........ ~............■■■ ..■■■■■•.-..............—
■ .» :• - ..... * ■■ < J i, - jr jr
Halldóra Thoroddsen
Stofuljóð
sérstaklega að átakanlegum kjörum
þjóðar Palestínumarina og hefur
hann gefið þessu fólki sérstakan
gaum í ferð sinni. Er neyð þess og
undirrót hennar sá boðskapur sem
höfundinum er mest í mun að gera
lesanda sínum grein fyrir, þótt inni í
milli sé að finna almennar lýsingar á
löndum og lýðum, eins og í hverri
vanalegri ferðabók.
í mjög fróðlegum inngangi gerir sr.
Rögnvaldur að umtalsefni „rétt“
ísraelsmanna til landsins er þeir hafa
tekið sér, all vafasamt þjóðarhugtak
Gyðinga og herríkið sem þeir hafa
komið sér upp. Öll er þessi frásögn
athyglisverð og fær lesandanum
grun um að sannleikans í þessum
málum öllum sé dýpra að leita en
hann áður hugði. Höfundur virðist
hafa grannskoðað þetta efni og hann
reynir sannarlega ekki að draga dul á ísraelsmanna er brjóst hans jafn-
að hann stígur á ísraelskt land fullur framt þungt vegna þess að svo skuli
fyrirfram-vandlætingar í garð ísra- vera fyrir þeim komið — þjóð sem
elslýðs, eða þó öllu heldur zíonism- sjálf hefur beðið svo skelfilegar
ans. hremmingar, að engin hefði átt að
Það verður aftur á móti að segjast meta umburðarlyndið og mannhelg-
að þessi vandlæting virðist meira en ina meir. ■■
réttmæt. Höfundur hittir að máli Hér er bók á ferð sem gefur tilefni
ýmsa forystumenn Palestínumanna til þarfrar hugleiðingar og kannske
og ferðast undir leiðsögn þeirra til alveg sérstaklega á jólum. Vissulega
ýmissa staða, þar sem við skref hvert hefur fréttaflutningur verið mjög
blasa við merki þeirrar áþjánar er einlitur ísraelsmönnum í vil um
fólk þetta lifir við: heimili — heilu langt árabil. Mál er til komið að óró-
þorpin — sem jöfnuð hafa verið við inn í landi þeirra, sem leitt gæti til
jörðu, vegalaust fólk á hrakningi heimsslitaátaka, sé skoðaður niður í
undan frekju og hroka hermanna og rótina af öllu hugsandi fólki. Þessi
aðrar ógnir. Átakanleg er frásögn af bók er vissulega göður grundvöllur
heimsókn á fátæklega búið sjúkra- til þess að reisa slíkar íhuganir á,
hús, þar sem hryllilega lemstraðir hvort sem mönnum kunna að sýnast
unglingar eru til meðhöndlunar. niðurstöður séra Rögnvaldar endan-
Fæstra bíður að verða samir að nýju legur sannleikur eða ekki. Sá er
og eru örkuml sumra nær ólýsanleg. heldur ekki mergurinn málsins. AM
Þótt höfundur sé þungorður í garð

í* vsw&atrm.