Tíminn - 11.01.1992, Blaðsíða 11

Laugardagur 11. janúar 1992
Tíminn 11
hverft þetta fólk er svikum, prettum og
falsi. En þeir viðhafa almennt í kaup-
um og sölum hina ævafomu við-
skiptaaðferð, sem sé að skipta á einum
hlut fyrir annan. Þar að auki halda þeir
alltaf í heiðri einu og sama verði á öll-
um hlutum. Þannig selst hjá oss í dag
pund af smjöri, fiski, mjöli o.s.frv., eða
alin af dúk, vaðmáli, líni eða hvers
konar annarrar álna- og þyngdarvöru
á ekki meira en fyrir 100 eða 200 ámm
og meira. Og ekki seljast heldur naut-
gripir, sauðfé, hestar, geitur né nokkuð
annað svo ég viti fyrir meira nú,
hvemig sem árar. Skal ósagt látið
hvort að þessu Ieyti beri að telja íslend-
inga meiri hrakfallabálka en aðrar
þjóðir, eða kannske staðfestari, rétt-
sýnni og áreiðanlegri. En að þessu
leyti eru þeir festheldnir við foma siði.
Aftur á móti breyta erlendir kaup-
menn þráfeldlega verðgildi vöm sinn-
ar og selja við mismunandi verði og
sem langtum verra er, margsvíkja
hana. Hafe alloft heyrst sárar kvartanir
leikmenn allt til þessa keypt hver í
kapp við annan fyrir ákveðna upphæð
dala. Kannske mætti þó ráða bót á
þessum myntskorti ef íslendingar
þekktu og næðu til þeirra málma sem
ísland er einmitt talið auðugt af. Marg-
ir telja neínilega sennilegt að hér sé
ekki aðeins natrón og brennisteinn í
jörðu, heldur einnig aðrir málmar, að
minnsta kosti ræða eyjarskeggjar
stöðugt um jámkennt efni sem menn
nefhdu rauða, enda var fyrr meir graf-
ið upp þó nokkurt magn af honum
sums staðar á íslandi og kom að not-
um. En fúðulegt er það sem sögur
herma að átt hafi sér stað, er verið var
að leita hans, sem sé að þar sem
gnægð var af honum einn daginn, þar
fennst daginn efdr ekki urmull efdr er
leitarmenn komu aftur til að leita
hans, hreinsa hann eða bræða, klyfjað-
ir belgjum og öðrum smíðaáhöldum.
Hyggja menn að þetta hafi verið fyrir
tál og pretti einhverra fjallavætta, sem
almennt eru taldar leynast í slíkum
námugraftarmönnum að, það er að
segja þegar fjöllin eru orðin þurr eftir
að ísa hefur leyst Eru þessir vesalings
menn að nálega nótt sem dag við að
ryðja til jarðveginum og brjóta stein-
klappir, þar til tíminn sem af hús-
bændum er tilskilinn til vinnunnar er
útrunninn og þeir hafe rótað upp úr
jörðinni því sem þar er að hafe með
jámkörlum, hökum og öðrum graf-
tólum og er þá eftir að hreinsa það af
dreggjum, for og ösku úr jörðinni
með linnulausum þvottum. Og þar
sem vesalings bændumir geta ekki
gert þetta öðruvísi en með miklum tíl-
kostnaði og fyrirhöfn, þar sem hvorki
mönnum né hestum er hlíft, ættu
kaupmenn að sínu leyti að láta þá
njóta þess og leggja þeim til hinar
nauðsynlegustu vömr, það er að segja
kom, eir, jám, kopar o.s.frv„ undan-
bragða- og reQalaust, en troða ekki
upp á þá öðmm síður nauðsynlegum
vamingi í þeirra stað.
Greiöslur fyrir
læknisþjónustu
og heilsugæslu
breytast 15. janúar.
Sjá nánar
í nýjum
upplýsingabæklingi.
TRYGGINGASTOFNUN
RÍKISINS
íslendinga undan þessu, enda var það
samkomulag þeirra og erlendra kaup-
manna að yfirleitt allar vömr sem
fluttar em til eyjarinnar og frá henni
skyldu um alla framtíð seljast við því
verði sem þær vom upphaflega metn-
ar á og skráðar í almenna taxta. Annars
reiknar alþýða manna alls ekki í nein-
um silfúr- eða eirpeningum og var því
fyrmrn fúndin upp sú aðferð að reikna
innlendar vömr og útlendar í fiskum
og álnum. Ef einhver vill þannig kaupa
alin af dúk eða líni, tunnu af jámi eða
eitthvað annað, þá spyr hann um verð
vörunnar með því að grennslast um
hve marga fiska þetta eða hitt kosti, ef
hann skiptír við útlendinga; en ef við
innlenda er að eiga er langtum algeng-
ara að tala um alin og er þá ekki átt við
alin af einhverjum dúk, sem nú tíðk-
ast, heldur alin af einhvers konar
óvönduðu vaðmáli sem forðum daga
er sagt að hafi verið óvandvirknislega
gert úr heimafenginni ull á íslandi eða
í Noregi. Ennfremur tíðkast önnur
heití í viðskiptum íslendinga þegar
um meiri verðgildi er að ræða, svo sem
eyrir, mörk eða hundmð. Ber þá ætíð
að hafe í huga margfeldi fyrmefndrar
álnar, þannig að hundrað er kýr eða
einhver annar hlutur metinn af ís-
Iendingum á 100 álnir, en í þess háttar
útreikningum em þeir að minnsta
kosti fullfærir.
Myntskortur
Reyndar er sagt að einhvemtíma til
foma hafi verið í notkun á íslandi smá-
peningar úr leðri sem örlítill silfúr-
nagli var rekinn í gegnum. En þeir em
nú hvergi til hjá oss og ekki fyrirfinnst
heldur nein önnur mynt meðal hins
efnaminni almennings. Aftur á móti
tíðkast nokkuð meðal hinna efnaðari
ýmsir silfúrpeningar og Jóakimsdalir,
einkum hjá þeim sem fé klaustur og
önnur embætti eða sýslur hjá um-
boðsmönnum konungs, en þetta hafe
málmæðum og gera mönnum sjón-
hverfingar. Af þessum sökum em ís-
Iendingar vanir að kalla þessi skyndi-
legu og óvæntu umskipti rauðaundur.
Sagt er að finnist votta fyrir silffi á
tveimur stöðum við sjó sem nánast er
ókleift að komast að og nefnist annar
þeirra Krýsuvík, en hinn er nálægt
Hvalfirði við Bláskeggsá, en þar lesum
vér að einhvem tíma hafi verið með
mikium erfiðismunum og ekki minni
hættu blásið nokkuð af silfri og smíð-
að eitthvað úr því í Borgarfirði. Þá er
og sagt að fúndist hafi efni nokkurt og
ekki mjög ólíkt gulli hjá bænum Kal-
manstungu, þar sem komu í Ijós smá-
agnir líkastar gulli í malarjarðvegi.
En hvemig sem háttar annars til um
málmana, þá má sannarlega segja að
fyrir einhverja leynda ákvörðun nátt-
úrunnar em þeir svo rækilega feldir
að menn fó ekki unnið þá að undan-
teknum brennisteininum. En meira
að segja hann er miklum vandkvæð-
um bundið að grafa upp og ótrúlegt
strit, einkum nú á tímum, þar sem nú
í full 40 ár eða svo hefur mikill mann-
fjöldi sundurgrafið og sundurhöggvið
fjöll þau á norðanverðu landinu, þar
sem miklar gnægtir vom af íjársjóði
þessum. Því er upphaflega var tekið að
safna honum þaðan í þarfir Danaveld-
is, vom árlega send til íslands tvö eða
þrjú flutningaskip sem fluttu margar
lestir af brennisteini frá norður-
ströndinni. En nú fer þetta efni þverr-
andi ár frá ári og er aðeins sent eitt
stórt skip til þessarar fengöflunar.
Reyndar er allt ísland fullt af brenni-
steini, en annaðhvort í iðmm jarðar
eða á afskekktum stöðum fjarri
mannabústöðum sem engin leið er að
komast að, þar sem há fjöll og ókleif
björg tálma atrennum manna og veik-
um mætti. En alltaf em valdir úr hópi
bænda nokkrir sterkir verkamenn
sem sendir em í þessa erfiðisvinnu,
jafnskjótt og jörðin hleypir slíkum
Brennisteinsnámur. „Reyndar er
allt ísland fullt af brennisteini, en
annaðhvort í iðmm jarðar eða á af-
skekktum stöðum fjarri mannabú-
stöðum sem engin leið er að kom-
ast að.“
Húsafriðunarsjóður
Húsafriðunamefnd ríkisins auglýsir eftir umsókn-
um til Húsafriðunarsjóðs, sem starfar samkvæmt lög-
um nr. 88/1989. Veittir eru styrkir til viðhalds og endur-
bóta á friðuðum húsum og húsum sem hafa menningar-
sögulegt og listrænt gildi. Styrkir eru einnig veittir
til að greiða hluta kostnaðar við undirbúning að fram-
kvæmdum, áætlanagerð og tæknilega ráðgjöf. Ennfrem-
ur eru veittir styrkir til byggingarsögulegra rann-
sókna og útgáfu þeinra.
Umsóknir skulu sendarfyrir 15. mars n.k. til Húsafriðunar-
nefndar ríkisins, Þjóðminjasafni íslands, Pósthólf 1489,
121 Reykjavík, á eyðublöðum sem þarfást.
Húsafriðunarnefnd
'isfew
lUUÍsorffy
HOFÐABAKKA 9 ■ 112 REYKJAVIK • SIMI 91-670000