Tíminn - 10.10.1992, Blaðsíða 4

4 Tfminn
Laugardagur 10. október 1992
Tíminn
HÁLSVARI FBJÁLSLYHDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJli
Útgefandi: Timinn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aöstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar. Birgir Guömundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason
Skrifstofur: Lynghálsi 9.110 Reykjavlk Sfmi: 686300.
Auglýsingasfmi: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1200,- , verö f lausasölu kr. 110,-
Gmnnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
„Have a Coke
and a smile“
í forsendum fjárlagafrumvarpsins, sem var lagt
fram á Alþingi í byrjun þessarar viku, er spáð 3.4%
atvinnuleysi á næsta ári. Þetta jafngildir því að 4000
manns séu atvinnulausir allt árið að meðaltali, sem
þýðir að um 5000 manns væru atvinnulausir fyrstu
mánuði ársins.
Þetta er af mörgum talin bjartsýnisspá, og for-
svarsmenn atvinnulífsins ræða nú um 5-6% at-
vinnuleysi.
Fjölmiðlar hafa að undanförnu birt viðtöl við
fólk, sem misst hefur atvinnuna og þar með grund-
völlinn fyrir afkomu sinni. í þessu fólki er beiskja og
það er örvæntingarfullt.
Tíminn hefur allt þetta ár gagnrýnt stjórnvöld
harðlega fyrir aðgerðaleysi, þótt þetta ástand væri
fyrirsjáanlegt. Þungamiðjan í málflutningi ríkis-
stjórnarinnar er sá að verðbólgustig nálægt núllinu
muni eitt verða atvinnuvegum landsins það bjargráð
sem dugar, og í krafti þess getum við haldið krón-
unni stöðugri, þótt allir gjaldmiðlar í heimi falli
nema þýska markið.
Ríkisstjórnin situr með hendur í skauti. Það
gengur einfaldlega ekki upp að halda undirstöðuat-
vinnuveginum, sjávarútvegi, í þeirri úlfakreppu sem
hann er. Ef hann á að þola þá lækkun, sem orðið hef-
ur á gjaldmiðlum í viðskiptalöndunum, verður að
lækka kostnað í greininni, svo einfalt er það mál.
Nýjustu spár um afkomu sjávarútvegsins á
næsta ári gera ráð fyrir enn meiri hallarekstri í at-
vinnugreininni en fyrri spár. Þetta hefur keðjuverk-
andi áhrif út í allt þjóðfélagið.
Ýmislegt bendir nú til þess að frjálshyggju-
mennirnir hyggist nú beina kröftum sínum að því
að sætta þjóðina við atvinnuleysið. Framkvæmda-
stjóri Coca Cola á íslandi lét þau ummæli falla á
morgunnverðarfundi Verslunarráðs nú nýverið, að
það þyrfti að kenna fólki að vera atvinnulaust, og
það þýddi ekki fyrir forráðamenn verkalýðshreyfing-
arinnar eða aðra að vera að „æpa og góla“ um at-
vinnuleysi. Auðvitað er þetta vísbending um að
metnaðurinn að halda fullri atvinnu sé á undan-
haldi.
Þrátt fyrir að draumur framkvæmdastjóra Coca
Cola um æfmgabúðir fyrir atvinnulausa rætist,
halda þó reikningamir fyrir skuldbindingar þeirra
atvinnulausu áfram að berast þeim. Rukkanir fyrir
afborganir af íbúðinni, reikningar fyrir ljós og hita,
og það þarf að fæða fjölskylduna og klæða. Til þess
að bregðast við þessum staðreyndum hversdagslífs-
ins duga ekki slagorðin þekktu: „Have a Coke and a
smile“.
Vonandi eru íslendingar ekki orðnir svo firrtir
að þeir sætti sig nokkurn tímann við það sem eðli-
legt ástand að þúsundir manna séu án atvinnu að
staðaldri. Það er ástand sem við eigum aldrei að
sætta okkur við.
Atli Magnússon:
Varla þarf að þreyja sitjandi
„Hvar eru framliðnir?" var og
er hin mikla spurning, sem spír-
itistar hafa lengi glímt við að fá
svör við, svo og aðrir þeir sem
ígrundað hafa eilífðarmálin svo-
nefndu fyrr og síðar. Ekki er hér
ætlunin að fara að fítja upp á ein-
hverju spjalli um trúmál eða
andakukl, heldur umorða spum-
inguna og gefa henni ögn jarð-
bundnara form: „Hvar eru at-
vinnulausir?"
Þorraþrællinn
Ég hef áður minnst á það hér í
pistlum mínum í Tímanum að af
einhverjum orsökum eiga at-
vinnulausir það sammerkt með
fórnarlömbum alvarlegra bif-
reiðarslysa að það berst fregn og
myndir af sjálfu slysinu, en færra
er rætt og ritað um hvemig þeim
reiddi af síðar, sem í þeim lentu.
Tálsmenn launþegasamtakanna
em að vísu tilkomumiklir á svip-
inn, er þeir birtast á sjónvarps-
skjánum að ræða þann mikla
vanda sem atvinnuleysið er, því
óspart láta þeir brýnnar síga,
hrista höfuðið og skjóta fram
neðri kjálkanum. En það er til-
komuminna sem þeir hafa til
málanna að leggja. Málflutning-
urinn ber svip af úrræðalausu
„harmakveini" búandans í kvæði
Kristjáns Jónssonar — „minnkar
stabbinn minn, magnast harð-
indin...“ og svo framvegis og svo
framvegis. Það er róið fram í
gráðið með ráðþrota mögl eitt á
vömm. Vel má vera að það sé
auðveldara að gagnrýna en eiga
sjálfur að standa fyrir svömm og
koma með úrræði. En þarf laun-
þegahreyfingin að vera svona
skelfilega daufingjaleg? Er allur
kraftur úr henni drepinn, eða
hvað?
Lífsmark úr
óvæntri átt
Það var því undarlegt tákn
vorra undarlegu tíma, er forstjóri
Kóka Kóla-verksmiðjunnar Vífil-
fells lét óvænt frá sér heyra og
hafði þá gert sér ljóst að hinir at-
vinnulausu eru ekki „hugtak“,
eins og manni heyrist að þeir séu
í augum forystusveitar launþega-
samtakanna — heldur mann-
eskjur af holdi og blóði sem þurfa
á vakandi athygli að halda. í við-
tali, sem ég heyrði við mann
þennan í útvarpi á miðvikudags-
kvöldið, sagði hann að hér
stefndi í 6-7% atvinnuleysi og að
það yrði að sinna þeim hópi
þegnanna, sem fyrir barðinu á
þessum efnhagslegu hamfömm
verða. Forstjórinn sagði — sem
varla tjóir að neita að er satt —
að gól eitt og grátur mun ekki
gera minnstu stoð. Fátt virðist fá
afstýrt þeirri þróun, sem hafin er
hin næstu árin, og það ætti að
játa þá staðreynd og snúast við
henni.
Virðingarverð
hreinskilni
Ekki var forstjóri Vífilfells þó
að egna til þjóðfélagsbyltingar,
enda bæri þá nýrra við, þegar í
hlut á maður sem stendur í skini
þess vömmerkis sem þótt hefur
nákomnara sjálfum erkikapítal-
ismanum en nokkurt vömmerki
annað. En hann hefur með yfir-
lýsingum sínum sýnt að hann
hefur skilning á að hér er að
myndast þjóðfélagshópur, sem
ekki nægir að biðja að gjöra svo
vel að lötra eftir 40 þúsund króna
atvinnuleysisbótum einu sinni í
mánuði — og láta þar við sitja!
Hann leggur til að þessum ein-
staklingum, sem fer æ fjölgandi,
j
Tímans
iás 1 ~~ jH
1
verði boðin einhver aðstoð við
lausn persónulegra vandamála
og það kynni að vilja þiggja.
Það er augljóst að ekkert er
hægara en draga það sundur og
saman í gysi og spotti, er fram-
kvæmdastjóri ríks fyrirtækis þar
sem allt leikur víst í lyndi slær á
strengi sem þessa. En það skyldu
menn ekki hrapa að því að gera.
Mér þykir Páll Kr. Pálsson hafa
gert vel að því leyti, að ég held að
hann hafi reynt að lýsa því sem
vafningaminnst, sem er að eiga
sér stað og í vændum er. Það er
engin stoð í að hrópa að „íslend-
ingar muni ekki þola atvinnu-
leysi“, þegar sýnt er að þola skulu
þeir það víst. Eða sjá menn vís-
bendingu um annað þessa stund-
ina?
Að standa upp úr
stólnum sínum
Engan dóm vil ég á það leggja
hvort hugmyndir Páls um ein-
hvers konar „hjálpræðisher",
sem aðstoði og huggi atvinnu-
lausa, eru raunhæfar eða ekki.
Ég hef ekki séð þær nákvæmlega
útlistaðar og er ekki viss um að
mér mundi þykja þær sannfær-
andi, þótt ég sæi þær útlistaðar.
En hverjar sem þær eru, þá felur
þetta þó í sér viðurkenningu á að
þama er hópur sem þarf að sinna
— fara og finna að máli, sýna
raunverulegan áhuga og sam-
kennd. Mæðuandvörp þeirra,
sem eiga að réttu lagi eiga að
taka á málunum, forystu laun-
þegasamtakanna, eru lítil hjálp.
Hvergi sést örla á að þeir standi
upp úr stólunum sínum. Hvað
sem öðru líður er „hreyfing" í því
fólgin, sem Páll leggur til, og vís-
bending um að það eigi að hætta
sér út fyrir húss síns dyr og gera
einhvers konar skurk — þótt
ekki sé nema „einhvers konar".
Frelsunin frá atvinnuleysisvof-
unni er alveg áreiðanlega ekki í
nánd og mér þykir mannsbragur
að því er menn skýra frá því vafn-
ingalaust. Og heldur kýs ég ein-
hvem „hjálpræðisher", sem fer
út á meðal fólks, lætur hendur
standa fram úr ermum og vill,
þótt í smáu kunni að vera, bæta
svo úr illu sem hann má, en
stunur og fyrirheit um betri tíð
— sem ekki virðist í vændum.
Það tók þjóðina hátt á annan
áratug að átta sig á því að komin
var verðtrygging á lán. Það mun
vafalaust líka taka hana langan
tíma að átta sig á því að dagar
nægra atvinnutækifæra og „léttu
eyðslunnar ljúfu“ eru að baki. Því
ber að hlýða á orð manna, sem
segja fólki eins og er og hvetja
það til að líta á veruleikann eins
og hann blasir við — þótt það
kunni að vera beiskt. Kannske
verða einhver blessunarrík tilvik
til þess að allt fer á annan og
betri veg en hér er látið í skína.
En meðan beðið er eftir að þau
tilvik eigi sér stað, er enginn sem
segir að það skuli bíða sitjandi.