Tíminn - 30.01.1993, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Laugardagur 30. janúar 1993
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Timinn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aðstoðamtstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrlmur Glslason
Skrifstofur: Lynghálsi 9.110 Reykjavík Síml: 686300.
Auglýsingasimi: 680001. Kvöldslmar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1200,-, verð I lausasölu kr. 110,-
Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Djúpstæðar fé-
lagslegar orsakir
fíkniefnaneyslu
Nýlega kom út skýrsla á vegum landlæknisembættis-
ins þar sem fjallað er um unga fíkniefnaneytendur
undir yfirskriftinni: „Hvaðan koma þeir, og hvert
halda þeir“. Þetta rit er mjög athyglisvert og ætti að
vera öllu hugsandi fólki umhugsunarefni, en þar er
fjallað um það þjóðfélagsvandamál sem fíkniefna-
neysla ungs fólks er. í ritinu kemur meðal annars
fram í formála að 12-30% bama og unglinga, sem al-
ast upp í norrænum velferðarríkjum, þarfnist stuðn-
ings, meðferðar eða geðhjálpar, aðallega vegna and-
legrar vanheilsu. Þetta gerist jafnhliða því sem lík-
amleg heilbrigði barna hefur trúlega aldrei verið
betri.
Frá þessu er skýrt í formála ritsins, en ennfremur
segir þar svo:
„Orsakir þessarar óheillaþróunar eru án efa marg-
þættar. Fjölskyldurof er mun algengara en áður. í
nær helming tilfella koma þeir unglingar er verða
vímuefnaneytendur frá slíkum fjölskyldum. Efna-
hagur þessara heimila þarf ekki að vera bágborinn,
en skortur á umhyggju og aðhaldi er þeim mun al-
gengari. Unglingar búa því við ótraustari fjölskyldu-
tengsl en áður. Verulegur fjöldi þessara unglinga hef-
ur ekki lokið skyldunámi, eða hafa starfsréttindi.
Þrátt fyrir fjölgun skóla og námstækifæra á sl. 15 ár-
um virðist þessum unglingum ekki hafa fækkað.“
Ennfremur segir að engin fullnaðarskráning sé til
yfir þá unglinga, er flosna úr skóla á grunnskólastigi.
Þessum unglingum vegni ekki vel í heimi tæknialdar
og fylli því oft hóp atvinnulausra.
Skýrsla sú, sem vitnað er til, er tekin saman af aðil-
um sem hafa bein afskipti af unglingum sem hafa
ánetjast fíkniefnum. Niðurstaðan er að meðferð ein
dugir skammt, vegna þeirra djúpu félagslegu orsaka
sem eru fyrir fíkniefnaneyslu unglinga.
Heimilið, skólinn og íþróttahreyfíngin eru algeng-
ustu athvörf unglinga á mótunarskeiði. Það skiptir
því miklu máli fyrir andlega vellíðan þeirra, að vel sé
að þessu öllu búið. Þess hefur ekki verið gætt sem
skyldi. Kröfur umhverfisins eru ekki hliðhollar far-
sælu heimilislífi og því öryggi sem það hefur í för með
sér. Unglingur eða bam, sem býr við öryggisleysi á
heimili sínu, flytur sín vandkvæði með sér í skólann
og þannig hefst vítahringur, sem leiðir til ófamaðar.
Fjölskyldunni sem undirstöðu velferðar í þjóðfélag-
inu hefur ekki verið gert hátt undir höfði í opinberri
umræðu. Slík mál em oft kölluð „mjúk mál“ og það
sé jafnvel ekki alvörupólitík að ræða þau.
Sú skýrsla, sem vitnað er til hér, sýnir að þetta er
mikil fjarstæða. Mál fjölskyldnanna em alvarleg mál,
þau snerta velferð og vellíðan þegnanna. Tekur at-
vinnupólitík landsmanna tillit til fjölskyldunnar, eða
launastefnan? Vissulega ekki. Hugarfarsbreyting þarf
að verða í þessum efnum. Ef svo verður, bogna færri
undan því álagi, sem tækni- og samkeppnisþjóðfélag-
ið leggur á einstaklinga og fjölskyldur.
Atli Magnússon:
Af minni og
meiri tíðindum
Stundum renna upp tímabil mikilla
tíðinda þegar svo margt á sér stað í
senn að augun hafa ekki undan að sjá
né eyrun að heyra. Á okkar góða landi
ber slík tímabil gjama að með því að
eitt til tvö eldfjöll taka að spúa úr sér
um leið og framið er vopnað rán og
þeim brennuvarginum og bera
manninum skýtur upp á einum og
sama deginum. Svosem þrjár gnoðir
sökkva í saltan mar í runu úti fyrir
einhverju landshomanna og við
heyrum um frækileg björgunarafrek
eða sorglega manntapa, sem fram-
kalla hrifningarandvörp eða gæsahúð
eftir atvikum.
Allt verður þetta samt að meðtakast
í skyndingu því á tíðindatímum er
flest vant að vera á hvolfi á öðmm
sviðum jafhftamt — ekki síst í pólit-
íkinni og stjómkerfinu. Stjómarsam-
starf brestur og efnahagslífið hrynur
rétt eina ferðina svo launþegasam-
tökin rjúka upp eins og nöðmr,
gjammandi og glefsandi. í útlandinu
gengur á með tómum hremmingum
líkæ lýst er yfir stríðum, mikilmenni
sálast með náttúrlegum sem ónáttúr-
legum hætti, farþegaþotur farast með
stóra skara, írski lýðveldisherinn,
Lýsandi stígur og Rauðu herdeildim-
ar fyllast endumýjuðum þrótti...
Menn spyrja hvort þessum ósköpum
fari nú ekki að linna — en venjulega
verður raunin þveröfug.
Skjól skammanna
Á tíðndatímabilunum er svo mikið
um að vera hvert sem litið er að hver
miðlungsskandall fær ekki nema í
hæsta lagi „pung“ á innsíðu í blöðun-
um, svo fremi að á hann sé minnst yf-
irleitt Því hefur meiri Ijárdiáttar-
kóngum (þegar loks kemst upp um
þá,) saurlífisgemsum ýmsum, eitur-
barónum og fleira athafhafólki verið
það líkn með þraut ef vandarhögg
réttvísinnar er látið ríða á tímum tíð-
indanna: Fjölmiðlamir hafa ekki þrek
afgangs að geia vömmunum skil og
ódrættimir fé að lúskrast inn í svart-
holin svo næsta lítið ber á. Þannig
geta þeir mætt til leiks á ný í fyllingu
tímans, lítt meiddir af æruskemm-
andi blaðaærslum. Á tíðindatímum
grípur frægt fólk líka oft tækifærið og
skiptir um maka og er orðið sem
hvert annað ráðsett heiðursfólk á ný
þegar það kemur gúrkutíð og slúðrið
verður að forsíðuefni aftur.
Túnar andstæðunnar
Andstæða fréttahrinanna em svo
þau tímabil þegar að heita má ekkert
ber til titla né tíðinda. Hvemig sem
tíðarfarið er hlekkist engu fari á,
hvort sem er á sjó eða landi. Þetta em
þeir tímar þegar óhætt mundi að fá
hvetju bami eldspýtubúnt og mólót-
offkokteil að leikfangi — slökkviliðið
þyrfti ekki að ómaka sig frá skákinni á
slökkviliðsstöðinni að heldur. Sam-
starfsflokkamir í stjóminni geta rifið
stefnuyfirlýsingar hver annars í tætl-
ur fyrir framan nefið á samráðherr-
unum, sem láta það ekki hið minnsta
á sig fá en slá ölíu upp í gaman. Stór
partur af landslýðnum missir vinn-
una og það er bæði búið að éta upp
ölmusuna frá félagsmálstofnun og
blaðsöluaurana bamanna. En ekki
heyrast neinar sérstakar kvartanir
sem rísa hærra en aggið og naggið í
Þjóðasál útvarpsins, sem liðast eins
og forarlækur inn í hið almenna tíð-
indaleysi. Menn láta sér nægja rop-
ann þegar gamimar skreppa saman.
„Ronjur ræningja-
dætur“
En hveiju skyldu menn nú svara til
ef þeir ættu að velja í milli tíma mik-
illa tíðinda og lítilla? Nú er tíöindalít-
ill tími og menn geta gert saman-
burð. Meðan þetta er skrifað er helst
að það taki því að tala um ræningja-
flokkinn sem kom að hemema tvær,
litlar „Ronjur ræningjadætur." Þessi
flokkur er búinn að bjarga forsíðum
dagblaðanna þijá daga í röð, en hlýt-
ur að verða kominn á neðri partinn á
innsíðunum á morgun. Hveiju á þá
að slá upp? Þeir sem hafa verið að
bralla eitthvað misjafnt ættu að biðja
forsjónina að fresta því nú eitthvað
um sinn að láta sig standa reiknings-
skil. Annars verða þeir efni stórfyrir-
sagna og verða áreiðanlega með í
,annál ársins" um næstu áramóL
í rotinpúrulegri værö
En er ekki tíðindafæðin annars alveg
ljómandi? Við morrum hér norður í
hafinu í rotinpúrulegri værð og finn-
um eitthvað svo glögglega að heim-
urinn austan og vestan hafsins hefur
alveg steingleymt okkur. Við erum
sem grafin undir eiginlegri og óeigin-
legri snjódyngju og áreiðanlega mun
engan ranka til þess að við leynumst
þama — ekki fyrr en við komum í
ljós þegar búið er rigna í margar vik-
ur og það verður farið að undirbúa að
pússa okkur saman við brúðgumann
góðaEES.
í værðinni, kreppudrómanum—og
tíðindaleysinu — má prófa að draga
fyrir glugga og leitast við að skynja
rómantík fréttaleysisins, eins og það
var fyrir öld síðan. Bréf og örþunn
vikublöð bárust ekki nema á vikna og
mánaða fresti — og þá aðeins svo
framarlega að Sumarliði póstur félli
ekki fyrir björg á leiðinni. (Munur
væri nú ef gluggapósturinn ftá hita-
veitunni og víxladeildinni ferðaðist
enn með svoddan hætti). Engar frétt-
ir bárust af skelfingum utanlands frá
sem spilltu lyst manna á þorskhaus,
magálstægju eða súrsuðum sund-
maga, bleyttum í bankabyggsvellingi
í askpútu eða trogi. Menn lásu með
ánægju og spenningi um hina dýr-
legu omistu við Solferinó—eitthvað
annað en svínaríið í Seibíu og Bosníu
nú til dags. Og menn gáfu sér tíma til
að binda fréttimar í Ijóðstafi, eins og
mörg dæmi eru um — kannske geia
af þeim rímu. Nógur var tíminn.
Æ, megi Guð gefa okkur ævarandi
tíðindaleysi með notalegum sultarr-
opum eins og í gamla daga og þar
með tóm til að byrja á mansöngi við
rímu, til dæmis út af hinum nýmóð-
ins riddarasögum. Hún gæti verið af
Karli og Kamillu, mærinni Svipu-
högg eða þá Majór og eldabuskunni
Klöru. Sannið til - nóg eru söngva-
eftiin.