Tíminn - 30.01.1993, Blaðsíða 11

Laugardagur 30. janúar 1993
Tíminn 11
hún ómönnuð, en örfáir tækni-
menn í spennistöð í Nuuk munu
fjarstýra henni þaðan.
Meiri vatnsorka
Buxnafjarðarvirkjunin er aðeins
upphaf vatnsaflsvirkjana á Græn-
landi og hún beislar aðeins ör-
smáan hluta virkjanlegrar vatns-
orku landsins. Orkustofnun
Grænlands hefur látið gera laus-
lega uppdrætti að virkjunum fyr-
ir níu aðrar byggðir og ætlunin
var raunar að hefjast handa við
næstu vatnsorkuvirkjun strax og
þessari fyrstu er lokið, sem átti
að vera virkjun upp á 2,5 millj-
arða ísl. kr. fyrir bæinn Sis-
imut/Holsteinsborg á vestur-
strönd Grænlands.
Þó eru menn hikandi, því að
þrátt fyrir að fjárfestingin sé
mjög arðvænleg þegar til lengri
tíma er litið, þá hefur græn-
Ienska þjóðfélagið ekki efni á
henni í augnablikinu. Kreppan í
sjávarútveginum er það alvarleg
að efnahagur landsins er í rúst.
Þess vegna er nú verið að athuga
möguleika á því hvort hægt verði
að fjármagna næstu virkjun með
öðrum hætti. Búið var að semja
við sænskt verktakafyrirtæki um
að byggja virkjunina í Sis-
imut/Holsteinsborg, en hætt var
við framkvæmdir þegar vinna við
fjárlög þessa árs var á lokastigi.
Samkvæmt orkumálaáætlun
Grænlendinga verður, eftir að
lokið verður við Sisimut-virkjun-
ina, ráðist í að reisa eina virkjun
sem framleiða á rafmagn fyrir
bæina tvo á suðurodda Græn-
lands, Quaqortoq/Julianeháb og
Narsaq, og að henni lokinni skal
reisa enn eina fyrir bæinn Am-
massalik á austurströndinni.
Ennfremur er í áætluninni gert
ráð fyrir virkjunum fyrir sex bæi
og byggðir þessu til viðbótar, en
þær skulu leysa af hólmi dísilraf-
stöðvar, sem þar eru, jafnóðum
og þær ganga úr sér. Virkjunar-
möguleikar eru nánast ótæmandi
á Grænlandi. Þeir takmarkast
nánast einvörðungu af fjárhags-
getu Grænlendinga.
„Seðlaprentun'*
„Það lítur út fyrir það nú, að við
verðum að bíta í það súra epli að
fresta þessum framkvæmdum í
um áratug, takist okkur ekki að
byrja núna strax. Við getum
ómögulega lagt meir en þegar
hefur verið gert á Landssjóðinn,
þar sem hann er að sligast undan
vöxtum og afborgunum. Því mið-
ur — vegna þess að vatnsaflið er
mjög hagkvæmt," segir Kuupik
Kleist, orkumálaráðherra Græn-
lands, en hann er þingmaður
vinstriflokksins Inuit Ataqatigiit.
„Ég hef séð í öðrum löndum 60
ára gamlar vatnsaflsvirkjanir,
sem litu ekki út fyrir að vera eldri
en fimm ára. Vatnsaflsvirkjanir
eru afar endingargóðar, sem þýð-
ir að sé virkjun afskrifuð á 20 ár-
um þá er hún eftir þann tíma
nánast að prenta peningaseðla,"
fullyrðir Kuupik Kleist.
Þegar til lengri tíma er liðið er
það þó ekki einungis markmiðið
að virkja einungis til að full-
nægja orkuþörfinni heimafyrir.
Þegar tæknilegar hindranir hafa
verið yfirunnar, gætu Grænlend-
ingar hafið útflutning á orku til
Evrópu og N- Ameríku. Þá yrði
vatnsaflið notað til að framleiða
vetni, það kælt niður í 253 gráðu
frost og dælt um borð í tankskip
sem flyttu það á áfangastað.
Tæknin til að framleiða vetni er
þekkt og í Hamborg og raunar
víðar hafa um skeið verið gerðar
tilraunir með að knýja strætis-
vagna með vetni. Vetnisvélar
valda engri mengun, enda er út-
blástur þeirra einungis vatns-
gufa. Vetnisframleiðsla á Græn-
landi er hins vegar talin óhugs-
andi þar til umhverfisskattar
verða lagðir á bensín og olía
verður miklu dýrari en nú er
raunin. Þá hins vegar geta Græn-
lendingar virkjað sérstaklega
vegna vetnisframleiðslu. Þá verða
Iíka reistar miklu stærri virkjanir
heldur en þá, sem nú er verið að
ljúka við í Buxnafirði.
„Þegar sá tími kemur að það
borgar sig að framleiða vetni, þá
verður samkeppnisstaða okkar
mjög sterk, þar sem virkjunar-
möguleikar hér eru næstum
ótæmandi. Ég hef á ráðstefnu-
ferðum erlendis hitt sérfræðinga,
sem spá Grænlandi svipuðum
kjörum í framtíðinni og auðug-
ustu olíuríki búa við nú,“ segir
Kuupik Kleist með sannfæringu í
röddinni.
Miklir möguleikar
Vetnisframleiðsla á Grænlandi
er raunar ekki svo fjarlægur
draumur og talsvert sennilegri
en fréttir af væntanlegum stór-
gróða af „nýlegum gullfundi",
sem stundum skjóta upp kollin-
um á síðum dagblaða. Satt að
segja er lítill efi á því að innan
fárra áratuga munu stór tankskip
flytja vetni frá Grænlandi til
orkuþyrstra Ameríkana og Evr-
ópumanna — vetni sem framleitt
er með vatnsorku og verður aftur
að vatni við bruna.
Orkustofnun Grænlands hefur
ásamt orkumálastjórn Danmerk-
ur veitt 10 milljónum króna til
rannsókna á hagkvæmni þess að
keyra núverandi dísilrafstöðvar á
Grænlandi á vetni í stað olíu.
Breytingin er fyllilega fram-
kvæmanleg, en bandarískt fyrir-
tæki hefur þróað aðferð og búnað
til að breyta dísilvélum í þessum
tilgangi. Ekki er þó enn ljóst
hvort breytingin svari kostnaði.
En komi í ljós að svo sé, þá er
ætlunin að bæta þriðju túrbín-
unni og þriðja rafalnum við
Buxnafjarðarvirkjunina, en við
hönnun hennar var gert ráð fyrir
slíkum möguleika. Verði þetta að
ráði, mun viðbótarvélbúnaður-
inn framleiða orku til vetnis-
framleiðslu og vetnið notað til að
knýja vélar smærri rafveitnanna
á Grænlandi.
Láti grænlenska orkustofnunin
verða af þessu, þá verður um að
ræða tímamótaviðburð í orku-
málum. Hagkvæmni er þó ekki
einasta forsenda þessa: Hið
óvænta tilboð frá Platinova, sem
fyrr er nefnt, um fullvinnslu á
sinki hefur sett strik í þann
reikninginn.
Hrein orka til út-
flutnings
Framleiðsla á vetni til útflutnings
í miklum mæli krefst margra
virkjana, sem hver um sig yrði
miklu stærri en Buxnafjarðar-
virkjunin. Grænlenska orkustofn-
unin hefur þegar bent á 16 mögu-
lega virkjunarstaði á vestur-
ströndinni þar sem nægt vatn er
til staðar. Gallinn er þó sá að þessi
miklu jökullón/uppistöðulón eru
svo langt frá mannabyggðum að
virkjanir á þessum stöðum yrðu
einungis reistar í tengslum við
vetnisverksmiðjur eða annan
orkufrekan iðnað í næsta ná-
grenni. Þetta yrði dæmi upp á
hundruð og þúsundir milljarða —
uppbygging á nú óbyggðum stöð-
um á norðlægum fjallaslóðum.
Efnahagur Grænlendinga um
þessar mundir býður ekki upp á
slíkar framkvæmdir sem þessar,
en auk þess er rétti tíminn til að
hefjast handa enn ekki runninn
upp. Sérfræðingar og stjórnmála-
menn hafa nú svo sem nóg við að
sýsla samt þá átta mánuði sem eft-
ir eru þar til þeir fá lyklana að
virkjuninni í Buxnafirði og fólkið í
Nuuk hlakkar til þess að geta farið
að sigla eða á veiðar í Buxnafirði
næsta haust í friði fyrir þyrlu-
skarkala og sprengidrunum — þar
sem „Buxnaorkan" streymir lykt-
ar- og hljóðlaust út úr fjallinu.
Höfundur er blaöamaöur ( Kaup-
mannahöfn og gagnkunnugur þjóö-
félagi og aöstæðum I Grænlandl.
SERSTAKLEGA ODYR OG ÞÆGILEGUR
VINNUFATNAÐUR
ÖRYGGISSKÓR OG STÍGVÉL
ODYR ALVORU HAÞRYSTIDÆLA
TIL ALLRA NOTA
Höfum einnig margar gerðir af
stærri og öflugri háþrýstidælum m.a.
traktorsknúnum.
Clcarflow
TRAKTORSKNÚNAR
/
• •
LOFTRÆSTIHJALMAR
RAFSTOÐVAR
Pulsafe Clearflow Turbo loftræstihjálmurinn
er einstæður, öruggur og vandaður
öndunarbúnaður með rafhlöðuknúinni
loftræstingu. Hann er vörn gegn ertandi
ögnum í umhverfinu svo og lykt.
- Á sérstaklega hagstæðu verði.
Eigum m.a. fyrirliggjandi
8-10-12-16 KW, 1fasa og 3ja
fasa úrtak.
Kynnið ykkur kjörin og leitið upplýsinga!