Tíminn - 11.03.1993, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Fimmtudagur 11. mars 1993
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Timinn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aöstoðamtstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guömundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gíslason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavik Sími: 686300.
Auglýslngasíml: 680001. Kvöldsimar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setnlng og umbrot: Tæknideild Timans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1200,-, verð i lausasölu kr. 110,-
Gmnnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Jafnvægi óttans
Ríkisstjórn Davíðs Oddssonar lagði upp með þá
kenningu í farteskinu að stjómvöld ættu ekki að
skipta sér af málefnum atvinnuveganna. Ekki yrði
farið í það sem var kallað „sértækar“ aðgerðir af
neinu tagi.
Með þessa kenningu á lofti var tíminn látinn líða,
án þess að hafst væri að í síversnandi atvinnu-
ástandi. Þess í stað vom settar nefndir í að teikna
upp það sem var kallaður „fortíðarvandi". Meðan
þessu fór fram var ekki hugað að framtíðarvandan-
um og þetta er nú að koma bæði ríkisstjóminni og
fólkinu í landinu í koll.
Það fer auðvitað ekki hjá því að verkalýðshreyfing-
in og vinnuveitendur í landinu hafi áhyggjur af hinu
síversnandi atvinnuástandi. Kjarabaráttan nú geng-
ur út á það að reyna að knýja ríkisstjómina til þess
að afturkalla óskynsamlegar og óréttlátar aðgerðir,
jafnframt því að hafa nauðsynlega fomstu um að-
gerðir í atvinnumálum. Atvinnuástandið skapar svo
mikið öryggisleysi launafólks að það er ekki fúst til
stórátaka á borð við verkföll.
Strax síðastliðið haust var af hálfu verkalýðshreyf-
ingarinnar hvatt til þjóðarsáttar um kaup og kjör og
var þáverandi fomsta hennar tilbúin að leggja nokk-
uð á sig til þess að svo mætti verða. Þá stóð fjárlaga-
gerð sem hæst og svar stjórnvalda var það eitt að
leggja nýjar skattaálögur á almennt launafólk í
ýmsu, hvort sem heldur var í heilbrigðismálum,
lækkun persónuafsláttar eða með almennri hækk-
un skattprósentu á móti niðurfellingu aðstöðu-
gjaldsins. Atvinnumálaaðgerðir einkenndust allar af
hálfkáki og því að kynnt vom áform, t.d. um stórfellt
viðhald bygginga, sem komu aldrei til framkvæmda.
Aðilar vinnumarkaðarins reyna nú enn að knýja
ríkisstjórnina til aðgerða í atvinnumálum og nú
hafa fulltrúar þeirra gengið á fund forustumanna
hennar með tillögur sem byggðar em á vinnu
starfshópa sem fjallað hafa um horfurnar í atvinnu-
málum.
Kenningin um afskiptaleysið, sem ríkisstjórnin
lagði upp með, er á undanhaldi, en allar aðgerðir
hennar einkennast af fljótræði og ganga sumar
þvert á það markmið að auka atvinnu í landinu.
Auknar skattaálögur á viðkvæmar atvinnugreinar,
jafnframt því sem tekjuskattur er lækkaður á íyrir-
tækjum, styrkja ekki þá sem höllum fæti standa.
Lækkun persónuafsláttar er ótrúleg aðgerð við þær
aðstæður sem nú em, og með þeirri aðgerð var sleg-
ið á útrétta hönd verkalýðshreyfingarinnar.
Það jafhvægi og festa, sem fomstumenn ríkis-
stjómarinnar hæla sér af um þessar mundir, er jafn-
vægi óttans. Óttinn um að missa atvinnu og tekjur
og allan gmndvöll fyrir fjárhagslegri afkomu af
þeim sökum, heldur aftur af hinum almenna launa-
manni. Því verður ekki trúað að ríkisstjórnin vilji
nota sér þetta ógnarjafnvægi. Á það mun nú reyna
hvort hún er tilbúin til þess að laga til í sínum eigin
garði til þess að skapa aftur bjartsýni og trú á fram-
tíðina í þessu þjóðfélagi.
Magnús H. Gíslason, fyrrum
lóndi og blaðamaður, stingur
níður penna hér í Túnanum í
gær f tilefni af pistli sem Áml
nokkur Páll Ámason niun hafa
ritaft í Pressuna fyrir ekki margt
löngu í tilefni af útför Eihars Ol-
geirssonar, hins gamla Hftsodda
ista. Magnúsi mælist vífta vel x
grein sinní og víst er þaft rétt hjá
honum aö það tilefni, sem Ámi
hefur valiö til aft huglciöa skip-
brot stórveldis kommúnista —
útför Einars Olgeirssonar — er
vallft. Sér í lagi J>ar sem útlegg-
ing Áma virðist ekki minnst
hafa snúist utn hvort „guft“ hafí
verift einhvers staftar á gægjum
vift dómkiriguhomift (eins og
Hannes Hóimsteinn á sínutn
tíma) eða ekki, er nú ekki stórt
mál. Hafi sá látni gcfiö einhver
„instrúx“ um hvemig hann vildi
Iáta hátta þessum síftasta víftur-
gjömingi f sfna þágu — þá ætti
honum víst aft vera þaft í sjálfs-
vald setö. Sér í lagi þar sem ekki
verftur annaft ráftió af grein
Magnúsar H. Gíslasonar en aft
útiorin hafi farift fram af sift-
semd, sem vottar aft hún hefur
kannske ekki verift neitt
„ókristilegri“ en gerist og geng-
ur. Satt að scgja em þaft ýmsir
fiefri en kommúnistar, sem af
einhverjum ástæftum efta sér-
vísku hafna nærveru presta vlft
útför sína og þaft er þeim sfftar-
nefndu efiaust aft meinalausu.
Og eftír allt og allt, þá em í
fullu gildi þau orft viturs manns
aft þaft skipti meira máli hvemig
menn lifa en hvemíg þeír deyja
og aft slá því fram f giensi aft
gamalmenni heföi bciur sálast
fimm árum fyrr en síftar ein-
hveijum póliifskum klíkum til
þægftar, er varia snoturt hjá
Hitt er aftur annaft og hlýtur
aft vera opift tíl umræftu hvemig
Einar heitínn Olgeirsson liffti.
Um þaft efní verftur ekki komist
hjá að verfti fjaliað svo nú sem
síöar. Hrun ríkisins, sem var
samnefnari beirra hugsjóna sem
meir úr og í. Þeir uppgötvuftu
einn af Öðrum sósíaldemókrat-
ann í sjálfum sér — en meridkga
síftla, að miirgum þóttí. Ánnars
iýstu margar þær vonarstjðmur
meftal ungra manna, sem Einar
batt vonlr vift, afteins skamman
tíma fyrir augum hans, en dofn-
uftu og slokknuftu. Þeirra á meft-
alvar Jónas Haralz, sem alkunna
er. Og meftaí þeirra fyrstu, sem
köstuftu heiftni Einars Olgeirs-
sonar á sfftari tfmum, var núver-
andi formaftur Alþýöuflokksins.
Hann hefur upp frá því varia mátt
víkja upp úr sinni Jórdan vegna
anna við að skfra gamla fylgis-
menn sína. er séft hafa Ijós krat-
ismans einnig. Þar á meftal hefur
verift margur eitt sinn ilia rakaft-
ur orfthákurinn, sem nú gengur
meft hvítt um hálsinn og boftar
gullöld markaðsfrelsis. Magnús

fyrmefndur Ámi Páll geti ekki
sagt sig frían aft þessu leytí, þar
sem hann eitt sinn hafi verift
varaformaftur Alþýöubandalags-
ins. Seljum við þaft ekki dýrara
Einar bar fyrir brjósti, bar svo
skjótt aft höndum og héfúr reynst
svo algjört aft kannske leyfist aft
virfta kommúnismann og fylgilift
hans fyrir sér í nokkuð giiiggu
ljósi fyrr en marga sögulega fortíft
Mönnum ber saman um aft
þama var maður sem óneitanlega
trúfti á þann boftskap sem hann
fluttí og af ákafa, sem í augum
andstæftinga hans var ofstæki.
Hafi einhver efi læftst aft honum
meft ánmum, þá er vfst um aft
hann haffti hljótt um hann. Eins
og títt er um menn af hans tagi,
þá var honum ektd um málamiðl-
anir gefift og hímælalausí Iilaut
hann aö cinangrast rneft árunum,
þegar fylgismenn hans gamlir
tóku hver af öftrum aft slá sífellt
En þetta er þaft sketft sem vift lif-
um nús Fyrr hefúr ýmis átrúnaft-
ur rejTist haldlítíll og þá tekur við
einskonar viftkvæmt blygðunar-
skeift hins berrassafta — svona
meðan menn eru að bafta sig,
kasta liinum gaxnla og snjáöa úlf-
héftni og útvega sér eitthvað sem
gengur í .Jbetri manna stofum'*.
Aö sínu leytinu má vel vera rétt
hjá Áma aft sú tilfinning aft
„haróhausar“ af tagi Einars 01-
geirssonar séu aft kíkja á menn
nakta t sturtuklefanum hafi verið
eínhveijum ónotaieg. En fiestir
viröast nú hafa iifað það af. Kisu
tekst fijútt aft gleyma sfykkjum
sfnum, þegar hún er búin að
klóra þau sæmilega í jörft niftur.
Fiskverðið þar og soðningin hér
Þegar brauðfætur Sovétríkjanna
gömlu voru orðnir svo deigir að
þeir báru hlassið ekki lengur
uppi, þóttist markaðurinn á Vest-
urlöndum hafa himin höndum
tekið og viðskiptasnillingar og
verðbréfauppar spáðu að miklir
markaðir væru að opnast. Gengið
var út frá því sem vísu að þegnar
kommasamsteypunnar miklu
myndu á svipstundu kasta af sér
oki ríkisrekins áætlanabúsakpar
og taka upp frjálst markaðskerfi
og hugðu margir gott til glóðar-
innar að beina viðskiptum til
hinna nýju og forkláruðu sam-
veldisríkja.
Brátt kom í ljós að markaðurinn
austur þar er öðru vísi í laginu en
sjálfskipaðir sérfræðingar mark-
aðssetningarinnar töldu sjálfum
sér og öðrum trú um. Efnahagur
samveldisins var bágari en reikn-
að var með, miklar brotalamir í
framleiðslunni og gjaldeyris-
skorturinn yfirþyrmandi.
Því var og er óhægt um vik að
selja mikið austur fyrir og lögð-
ust t.d. fisksölur frá íslandi að
mestu niður þegar verslunar-
frelsið dundi yfir Samveldi sjálf-
stæðra ríkja.
Minnisvarðar
Frjálsa milliríkjaverslunin tók
aftur á móti óvænta stefnu. Út-
flutningur frá fyrrum Sovétríkj-
um jókst, þrátt fyrir að fram-
leiðsla dregst saman. Gífurlegar
birgðir af málmum, uppsafnað
hráefni til alls kyns nota, lentu á
yfirfullum heimsmarkaði með til-
heyrandi verðfalli samkvæmt
kórréttu markaðslögmáli. Málm-
bræðslurnar á fslandi hafa fengið
að kenna á þessum sviptingum og
Blönduvirkjun er óbrotgjarn
minnisvarði um markaðsfrelsið
sem yfirféll rússneska siðaskipta-
menn, en hún mun standa ónot-
uð svo iengi sem ekki er þörf fyr-
ir nýjar álbræðslur, þvf Rússarnir
munu selja ódýrt ál meðan birgð-
Vitt oa breitt
L____________**_____________)
ir endast, sem verður enn um
langa hríð.
Ekki er nóg með að Rússar séu
hættir að kaupa fisk frá íslandi
svo neinu nemi, heldur eru þeir
farnir að selja fisk í íslenskum
höfnum og fæst hann fyrir slikk
miðað við það sem greiða þarf ís-
lenskum útgerðum fyrir hann.
Sjómenn og lögreglulið í EB-
ríkjum heyja stórorrustur á fisk-
mörkuðum, eins og glöggt er
sýnt fram á í fréttum. Þar kemur
ódýr fiskur úr Barentshafi enn við
sögu, en Norðmenn kaupa mik-
inn Rússafisk og endurselja,
frystan og saltaðan, og Samveld-
ismenn selja einnig beint á EB-
markað fyrir slikk. Undirboðin
ganga svo langt að haft er fyrir
satt að í Norður-Noregi sé þorsk-
kílóið komið niður í eina krónu.
Fiskur frá Afríku og Ameríku
eykur enn á offramboðið á þeim
mörkuðum, sem við íslendingar
höfum talið okkur vísa um langt
skeið.
Þekkingarsala
Með minnkandi fiskgengd og
auknum tilkostnaði við veiðar og
stóraukinni samkeppni á mörk-
uðum hljóta að verða afgerandi
breytingar á útgerð og fisksölu-
málum.
Merki um einhverja tilburði í þá
átt eru lítt sýnileg, nema að eitt-
hvað eru íslensk fyrirtæki að
kaupa sig inn í útlendar útgerðir
og einhver ósköp er talað um að
við eigum að fara að veiða fisk við
Afríku og Ameríku og umfram
allt að kenna þarlendum hvernig
moka eigi upp fiskstofnum með
gríðarlegum veiðarfærum upp í
verksmiðjuskip. Það þykir gulls
ígildi að selja keppinautunum
þekkingu og mun sú þjónusta
aukast eftir því sem fisksalan
dvínar.
Eignarhald á svoleiðis tækjum
og kunnátta í meðferð þeirra er
vel til þess fallin að yfirfylla þá
fiskmarkaði, sem líklegir eru til
að gefa eitthvað í aðra hönd.
Hryðjuverk og slagsmál á fisk-
mörkuðum eru mest áberandi í
Frakklandi þessa dagana. Þar-
lendir fiskimenn mótmæla harð-
lega innflutningi á ódýrum fiski
og heimta að ríkið verndi þá fyrir
svo vondri samkeppni.
Franskir bændur hafa Iengi
þennan steininn klappað og
heimtað innflutningsbann á bú-
vörur til að halda uppi verði á eig-
in framleiðslu. Aðgerðir þeirra til
að leggja áherslu á kröfur sínar
eru hinar sömu og fiskimann-
anna, að spilla vöru og berjast við
lögreglu. Viðbrögðin í Frakk-
landi við hinu mikla markaðs-
frelsi sýna að mönnum er full al-
vara að berjast fyrir afkomu sinni
á heimavelli og norskir sjómenn
horfa döprum augum til þeirrar
framtíðar, sem tíu aurar fyrir
þorskkílóið býður þeim.
Á íslandi safnast upp birgðir af
freðfiski og ekki tókst að salta síld
upp í samninga, þótt metveiði
væri í gúanó.
Eini fiskurinn, sem heldur verð-
gildi sínu, er soðningin sem ís-
lendingum er seld á heimamark-
aði. OÓ