Tíminn - 03.08.1994, Síða 6

6

Mi&vikudagur 3. ágúst 1994
Arafat heilsar Hillary Rodham Clinton: hvorugur þeirra Hússeins og Rabins vill fá honum ráb yfir Musterishœb.
Hússein: draumur um uppreisn œttar.
Hússein Jórdaníukon-
ungur, afkomandi
Múhamebs spá-
manns, kann ab telja
endurheimt helgra
staba í Jerúsalem
naubsynlega til ab
tryggja framtíb œtt-
ar sinnar.
I Iússein konungur hefur
margar gildar ástæður til a5
semja friö við ísrael. Sú mikil-
vægasta af þeim ástæðum er
kannski viðvíkjandi konungi
sjálfum, sögu ættar hans, ósigr-
um hennar, mistökum, draumi.
Drauminum um uppreisn fyrir
konung og ætt hans."
Svo skrifaði Cordelia Edvardson,
fréttaritari Svenska dagbladet í
ísrael, rétt áður en þeir Hússein
Jórdaníukonungtrr og Yitzhak Ra-
bin, forsætisráðherra ísraels, und-
irrituöu í Washington yfirlýsingu
um að formlegu stríðsástandi
milli ríkja þeirra, sem staðið hefur
frá stofnun Ísraelsríkis hins nýja
fyrir 46 árum, sé lokið.
Rá&amenn helgra
borga
Hússein og hans frændur teljast
komnir af Múhameð spámanni,
gegnum Fatímu dóttur hans og
Ali bræðrung hans, fjórða kalífa
Arabaveldis. Ættkvísl Múham-
eðs hét Hasjimítar, svo heitir og
ætt Hússeins og við Hasjimíta er
ríki hans kennt. Langafi Hús-
seins, sem hét sama nafni, var
fursti yfir Hedjas með tveimur
helgustu borgum íslams, Mekku
og Medínu. Sumir fræðimenn
telja að sú ætt hafi rábið þar
löndum nokkurnveginn sam-
fleytt frá því á 10. öld.
Þau yfirráð fengu bráðan endi
1924, er Abdul Aziz ibn Abdul
Rahman al Saúd (þekktari sem
Ibn Saúd), fursti yfir Nadjed
(Najd), lagði undir sig Hedjas.
Nokkrum árum síðar skírði þessi
Haraldur hárfagri Arabíu, sem
þá haföi á valdi síriu mikinn
meirihluta skagans, ríki sitt eftir
ætt sinni — Saúdi-Arabíu.
Eftir ab hafa ráðið í um 1000 ár
borgunum helgu, upphafslandi
íslams og föðurlandi spámanns-
ins, forföbur Hasjimítaættar,
varð valdamissir þessi henni gíf-
urlegt áfall. Ættin fékk að vísu
konungdóm yfir tveimur ný-
stofnuðum ríkjum, írak og Jórd-
aníu, en þeirri grein hennar er
írak stýrði var útrýmt í byltingu
þar 1958. Og oftar en einu sinni
mun minnstu hafa munab að
eins færi í Jórdaníu.
En eftir fyrsta stríð ísraels og
araba 1948 fékk Jórdanía ráð yf-
ir Austur-Jerúsalem og þar með
Musterishæð, þar sem standa
íslömsku helgidómarnir Mosk-
an á klettinum og al-Aqsa. Þetta
varð Hasjimítum mikil sárabót,
því að næst Mekku og Medínu
er Jerúsalem helgasta borg í ís-
lam. Helgi Jerúsalem í augum
múslíma kemur einkum til af
því, ab í þeim sið er haft fyrir
satt að Múhameð hafi eitt sinn
feröast þangaö frá Mekku að
næturlagi í fylgd Gabríels engils
og stigið síðan til himna af
Musterishæð.
Loforb um útstrikun
skulda
Moskurnar á Musterishæð uröu
gimsteinarnir í kórónu Hasjim-
íta. 1951 var Abdullah konungur,
afi Hússeins, myrtur á þrepunum
upp að Moskunni á Klettinum af
Palestínumanni, sem taldi kon-
ung svikara vib málstab araba,
vegna leynilegra viðræðna hans
vib ísraela. Þar var Hússein, son-
arsonur konungs, nærstaddur, og
má vera ab af þeim sökum hafi
hann tengst helgidómunum þar
sérstökum tilfinningaböndum.
En 1967, í sexdagastríðinu, her-
tók ísrael Austur-Jerúsalem. Hús-
sein konungur missti þó aldrei ab
fullu ítök sín á umræddri hæð,
helgri í augum þrennra trúar-
bragða. Hann ræður talsverðu í
stofnun þeirri íslamskri, sem sér
um rekstur og viðhald á moskun-
um tveimur.
Hússein tók að nokkm svari ír-
aks eftir innrás þess í Kúveit, sér
og fátæku ríki sínu, sem sárlega er
komið upp á efnahagsaðstoð er-
lendis frá, til stórra vandræba á al-
þjóbavettvangi. Liðveisluna við
Saddam Hussein hafa Saúdar
aldrei fyrirgefiðjórdaníukonungi,
og aldrei mun raunar hafa gróið
um heilt með þeim og Hasjimít-
um frá áður áminnstum atburð-
um á þribja áratugi aldarinnar.
Hússein konungur hefur því
trúlega ekki talið sig hafa efni á
að hafna friðarsamkomulagi við
ísrael. Bandaríkin lögðu fast ab
honum að sættast formlega við
ísrael og em sögð hafa lofað
honum að skuldir Jórdaníu við
Bandaríkin, sem nema milljarði
dollara, yrðu afskrifaðar í stað-
inn. En jafnframt er talib að kon-
ungur geri sér vonir um ab ná
auknum ítökum á Musterishæð í
krafti samkomulagsins. Hassan
krónprins, bróbir konungs, gaf
nýlega í skyn í viðtali við norska
blaðiö Aftenposten að Jórdanía
vildi vera með í ráöum um mót-
BAKSVIÐ
DAGUR ÞORLEIFSSON
un palestínsks ríkis eða sjálf-
stjórnar fyrir Palestínumenn,
ekki síst viðvíkjandi Jerúsalem.
Draumur um frið-
samlegan sigur
Á bak við þetta liggur, skrifar
Cordelia Edvardson, draumur
Hússeins konungs um að ná aft-
ur hinum helgu stöðum í Jerú-
salem með friðsamlegu móti.
Yasser Arafat, leiðtogi PLO,
krefst þess að Austur-Jerúsalem
verði höfubborg palestínsks rík-
is. Það tekur ísrael ekki í mál og
Hússein varla heldur. Hann get-
ur vart hugsað sér, skrifar Cor-
delia, að þurfa að biðja Arafat
leyfis að heimsækja helgidóm-
ana, sem hann telur nátengda
ætt sinni að fornu og nýju.
Komist hefur á kreik sögusögn
um að ísraelsstjóm hafi á prjónun-
um tillögu til lausnar á vandanum
viðvíkjandi helgidómum Jerúsal-
emborgar. Sú tillaga kvað vera á þá
leiö að ísrael afsali sér ráðum yfir
íslömskum og kristnum hdgi-
dómum þar. Kirkja helgrar grafar
og moskumar á Musterishæð skuli
fengnar stofnun er Jórdanía, Mar-
okkó, Saúdi-Arabía, Palestínu-
menn og Páfagarður hafi umsjón
með í sameiningu.
Hvort þessir aðilar sættast á
þetta er annað mál. Hvab Hús-
sein konungi viðvíkur, er líklegt
að hann geri sér vonir um að við
endurheimt helgra íslamskra
staða í Jerúsalem fyrir ætt hans
muni vegur hennar í íslams-
heimi aukast mjög. Þar meö
kynni hún ab endurheimta ab
miklu leyti þá virðingu, sem hún
missti 1924 og 1967. Konung og
þá frændur kann að gmna, að sú
virðingarendurheimt sé nauð-
synleg trygging fyrir því að þeir
haldi ríki sínu til frambúðar. ■