Tíminn - 03.11.1994, Blaðsíða 8

8

Fimmtudagur 3. nóvember 1994
Hamas, heitib á bókstafs-
trúarhreyfingu Palest-
ínumanna, er skamm-
stöfun, en er einnig þýtt
„ákafi", „aö leggja sig allan
fram". Hreyfingin er upphaf-
lega afleggjari frá Múslíma-
bræðralagi, bókstafshreyfingu
sem stofnuð var 1928 með það
fyrir augum að vinna á móti
vestrænum áhrifum og verald-
arhyggju í íslamska heiminum.
Hvatar að stofnun Múslíma-
bræöralags var veraldarhyggja
Kemals Atatúrk í Tyrklandi, þar
sem tekin var upp veraldleg lög-
gjöf, óháð sharia, lögmáli ís-
lams, og vaxandi vestræn áhrif
og veraldarhyggja í Egypta-
landi. Múslímabræðralag hefur
jafnan verib fylgismest í Egypta-
íandi og Sýrlandi, en haft víð-
tæk áhrif á íslamskar bókstafs-
hreyfingar annarstaðar, ekki síst
í Súdan og Atlaslöndum (Túnis,
Alsír, Marokkó).
Hasan al-Banna, stofnandi
Múslímabræöralags, hafbi mót-
ast hjá dervisjum, en svo eru
nefndar dultrúarreglur í íslam.
Hefur Múslímabræbralag þótt
hafa nokkurn svip þaðan. í
dervisjareglum er lögð áhersla á
aga, leiðslukennt hrifningar-
ástand og stundum fyrirlitn-
ingu á dauðanum, þab að vera
reiöubúinn ab fórna sér fyrir
málstaðinn.
Bandarískir múslímar. Sumir þeirra eru sagbir fjármagna Hamas.
Lamaöur tíu
barna faöir
Stofnandi Hamas, Sjeik Ahmad
Yassin, er 56 ára og lamaður að
mestu eftir slys á unglingsámm.
Kvæntur er hann og á tíu börn.
Hvab sem lömun hans líður er
hann gæddur miklum persónu-
töfrum, að sögn vestrænna
fréttamanna sem haft hafa tal af
honum.
Sjeik Ahmad hóf leiðtogaferil
sinn sem forstöðumaður hjálp-
arstofnunar á vegum Múslíma-
bræbralags. Með þeirri starfsemi
náði bræbralagið miklu fylgi í
Gaza á áttunda áratugnum og
kom þar upp menntastofnun,
íslamska háskólanum, meb leyfi
ísraelskra stjórnvalda, sem ýttu
þá undir bræðralagið í von um
að það drægi fylgi frá Frelsis-
samtökum Palestínu (PLO).
Hugbust ísraelar með því móti
stuðla að sundrungu í röðum
Palestínumanna. Bræðralags-
menn í Gaza fengu meira að
segja leyfi ísraela til að bera
vopn „til sjálfsvarnar".
israelum varð að því leyti að
ósk sinni, að fljótt upphófst
samkeppni milli PLO og Músl-
ímabræðralags, einkum í Gaza.
Að bræbralagið væri ísrael engu
síbur fjandsamlegt en flestir
aðrir arabar hefur þó væntan-
lega veriö ljóst frá byrjun. En
bræðralagið lét ab vísu ekki ýkja
mikib aö sér kveða í andstöð-
unni við ísrael fyrr en 1988, er
svokölluð Intifada var hafin. Þar
hafði PLO forustuna. Bræðra-
lagsmenn í Gaza og á Vestur-
bakka hugsuðu sem svo, að það
hlyti að leiða til þess að þeir
misstu fylgi sitt til PLO, nema
því aðeins ab þeir yrðu ekki síð-
ur athafnasamir gegn ísraelum
en PLO- liðar. Það var þá sem
palestínskir bræbralagsmenn
stofnubu Hamas undir forustu
Sjeiks Yassin.
Frelsi fyrir Tel Aviv
PLO er fremur veraldlega sinn-'
að, meb áhersluna fremur þ. ar-
abískri þjóbernishyggju én ís-
lam sem slíku og sum samtðkin
innan þess hafa vinstriróttækni
í stefnuskrám sínum og yfir sér
foringja af kristnum ættum.
„Heilög arabísk jörb"
Liösmenn Hamas
krefjast tortímingar
ísraels og óhlýönast
jafnvel eigin for-
ingjum, sem vilja
„gceta hófs" í
hryöjuverkum
valdið aröbum og múslímum
yfirleitt að gyðingum skyldi tak-
ast að leggja undir sig meiri-
hluta Palestínu og stofna þar
eigið ríki. Þar við bætist að Pal-
estína er annað helgasta land
súnníska íslams, næst Arabíu
sjálfri, og Jerúsalem þribja helg-
asta borg í íslam, næst Mekku
og Medínu.
Arabísk-íslömsk
BAKSVIÐ Þ1S
DAGUR ÞORLEIFSSON
Sennilegt er að með hliðsjón af
flestu af þessu (líklega þó ekki
þjóðernishyggjunni) hafi Ham-
as ekki háar hugmyndir um
PLO. Enda hefur keppni PLO og
Hamas um fylgi Palestínu-
manna farið harðnandi og
stundum jafnvel komið til
vopnaðra átaka milli fylgis-
manna þeirra. Hamas fordæmir
harðlega sem svik alla viðleitni
PLO til að ná samkomulagi við
ísrael.
Hamas fullyrðir af mikilli ákefð
að þaö ljái ekki máls á fribi fyrr
en „síonistar" hafi verið reknir
af „hverjum sentímetra heilagr-
ar arabískrar jarbar frá hafi
(Mibjarðarhafi) til fljóts (Jórd-
anar)". Ekki eigi einungis að
„frelsa" Vesturbakkaborgir eins
og Hebron og Nablus, heldur og
Tel Aviv og Haifa. PLO hefur nú
sæst á „tveggja ríkja lausn", þ.e.
að í Palestínu verbi tvö ríki, ar-
abískt og gyöverskt. Hamas
krefst hinsvegar áfram tortím-
ingar Ísraejsríkis. Litlar líkur em
á að sanían gangi með PLO og
Hamas íJjVí máli.
x / Grunnhugsun í íslam er að
lerkurinn milii þess og annarra
. ''trúarbragða eigi alltaf að vera
ójafn, þannig að íslam geti sótt
fram á kostnað annarra trúar-
bragða en ekki öfugt. Þetta er
ein af skýringunum á þeim gíf-
urlegu sárindum, sem það hefur
Arafat á ekkert með að láta af
hendi einn einasta sentímetra
af arabískri jörð," segir Ibrahim
Ghoshe, talsmaður Hamas í
Jórdaníu. „Land araba heyrir
ekki honum til og ekki heldur
Palestínumönnum, heldur er
gervallri arabísk-íslömsku þjóð-
inni trúaö fyrir því." Hugsjón í
íslam, og sérstaldega með bók-
stafssinnum, er að allir múslím-
ar séu eða eigi að vera ein þjóð.
Frá 1989 hafa ísraelar gefið
Hamas aukinn gaum og hand-
tekið og rekið úr landi marga
forustumenn þess, þ.á m. Sjeik
Yassin. En í stab þess aö draga
kraft úr Hamas, virðist þetta að-
eins hafa leitt til þess ab sam-
tökin hafi orðið enn herskárri
og óbilgjarnari en fyrr. Nýir og
yngri menn hafa tekið við for-
ustunni. Þeir eru sagðir her-
skárri en fangelsaðir og útlægir
fyrirrennarar þeirra og leggja
meiri áherslu á „vopnaba bar-
áttu" en minni á kennslu í
íslömskum fræðum og íslamsk-
an lifnað rétttrúnaði sam-
kvæmt, en þetta einkenndi
Hamas mjög fyrstu ár þess.
Hamas viðurkennir Sjeik Yassin,
sem situr í ísraelsku fangelsi, að
vísu ennþá sem æbsta mann
samtakanna, en svo er að heyra
að yngri Hamas- foringjar séu
teknir aö hafa fyrirmæli hans og
annarra eldri foringja að engu,
bjóði yngri foringjunum svo við
ab horfa. Yfirleiðtogi Hamas í
raun er e.t.v. nú þegar Izzedin
Arafat: „Land araba heyrir ekki honum til."
al-Qassem, foringi „vopnaðrar
greinar" samtakanna.
ísraelar reikna með að Hamas
hafi fjóröung íbúa í Gaza á sínu
bandi og 15-20% araba á Vest-
urbakka. En fylgissveiflur á milli
Hamas og PLO eru tíðar og
miklar og fjölmargir að líkind-
um á báðum áttum um hvorum
samtakanna skuli fylgja að mál-
um. Fé fær Hamas frá íran og
einnig frá múslimum í Banda-
ríkjunum, sem á síðustu þremur
áratugunum hafa komið þar í
ljós sem talsverbur og líklega
nokkuð vel skipulagður minni-
hluti.