Tíminn - 05.11.1994, Blaðsíða 4

4
Laugardagur 5. nóvember 1994
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: )ón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Stakkholti 4, 105 Reykjavík
Inngangur frá Brautarholti.
Sími: 631600
Símbréf: 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmibja hf.
Mánabaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Eru sjómenn beitt-
ir þrælalögum?
Skráning farskipa í eigu íslenskra félaga undir
hentifána hefur að vonum lengi verið þyrnir í aug-
um sjómanna. Erlendir menn hafa verið skráðir á
skipin á mun lakari kjörum en samningar íslensku
sjómannafélaganna kveða á um. Þá eru tryggingar
og réttindi margs konar ekki með sama hætti og ís-
lensk lög kveða á um.
Nú er einnig farið að skrá fiskiskip, sem eru alfar-
ið í eigu íslendinga, undir hentifána og þá ber svo
við að íslenskar áhafnir eru á skipunum, en lúta
ekki sömu lögum og samningum og á skipum sem
skráð eru á íslandi.
Mál þetta er til umræðu á þingi Sjómannasam-
bandsins. Var mönnum að vonum heitt í hamsi og
var kveðið svo sterkt að orði að áhafnir þessara
hentifánaskipa væru undir þrælalögum.
Það er illþolandi ástand að íslenskir sjómenn,
sem starfa á skipum íslenskra útgerða, þurfi að
reka ágreiningsmál, sem upp kunna að koma við
útgerðina, fyrir dómstólum í fjarlægum heims-
hornum. En sú er reyndin með hentifánaskipin.
Kjarasamningar, tryggingar og öryggiskröfur eru
ekki samkvæmt íslenskum lögum á þeim skipum
sem gerð eru út undir hentifánum. Eins og málum
er háttað, geta íslensku sjómannasamtökin ekki
gert neitt í þessum málum, þar sem lögsaga skip-
anna er einhvers staðar úti í heimi þar sem í gildi
eru önnur lög og aðrar kröfur um réttindi og ör-
yggismál.
Komið hefur til tals að beita hafnbanni á henti-
fánaskipin hér á landi, þannig að þau fái ekki
nauðsynlega þjónustu til að reka útgerð frá ís-
landi. Það ætti að vera óþörf aðgerð, ef útgerðir
hentifánaskipanna færu í einu og öllu eftir íslensk-
um lögum um ráðningu og öryggi áhafnanna og
að sömu samningar giltu og þegar um er að ræða
sjómenn á skipum skráðum hér á landi.
Þessi mál eru erfið viðureignar, ekki síst vegna
þess að sökum veiðitakmarkana og af öðrum
ástæðum er mjög sótt í skipsrúm á togurum og
öðrum fiskiskipum og eru atvinnulitlir sjómenn
tilbúnir að fara í skipsrúm þar sem pláss er laust.
Samkvæmt umræðum á þingi Sjómannasam-
bandsins notfæra útgerðir hentiskipa þetta og
bjóða áhöfnum sínum lakari ráðningarsamninga
en gerist á skipum skráðum hérlendis.
Störf sjómanna taka sífelldum breytingum af
margþættum ástæðum. Vegna veiðitakmarkana á
heimaslóð er sótt sífellt lengra á úthafsmið. Frysti-
skipum fjölgar og samsetning afla breytist. Vinnan
um borð tekur stakkaskiptum og úthaldsdögum
fjölgar mikið.
Sjómannasamtökin hljóta að ræða þessi mál og er
gert, eins og umræðurnar á þinginu núna sýna og
sanna. Mörg vandamál bíða úrlausnar, enda verða
fæst þeirra leyst í eitt skipti fyrir öll, því sjómanns-
starfið er sífelldum breytingum undirorpið.
En lögskráning íslenskra áhafna á íslensk skip er
sjálfsögð krafa. Þar verða allir að sitja við sama
borð og hlíta íslenskum samningum og lögum.
Umræðurnar á þingi Sjómannasambands íslands
ættu að vera vakning í þá átt. Löggjafarvaldið hlýt-
ur síðan að láta málin til sín taka, því það er óhæfa
að íslenskir sjómenn telji sig setta undir þrælalög.
Vib borgum ekki, við borgum ekki
Oddur Ólafsson skrifar
Leikskáldib Dario Fo skrifabi
leikrit um ítalskt ástaijd, sem
sýnt var hér vib miklar vinsældir
og heitir Vib borgum ekki, vib
borgum ekki. Sprellfjörugt leik-
verkib fjallar náttúrlega um þá
sem borga ekki og þykir enginn
löstur á rábi þeirra.
Hér á landi er farsinn um þá
sem borga ekki orbinn landlæg-
ur og færist sífellt meira fjör í
þann leik, eins og hæfir í kóm-
edíu meb ítölsku snibi.
Ærib eru þeir margir sem borga
ekki skattinn. Þar verba opinber-
ir sjóbir fyrir 14-16 milljarba
tjóni árlega og troba harlekínar
og pjerrótar upp á rábstefnum
og þingum og tilkynna ab þab sé
alveg vobalegt hve stórum upp-
hæbum sé stungib undan skatt-
inum eba hreinlega stolib af
honum.
Engir skemmta sér betur á
svona skrípaleikjum en skatt-
svikararnir og þjófarnir, sem
innheimta skatta en skila þeim
ekki.
Þeir, sem gerbir eru ab fíflum í
svona glebileikjum, eru þeir sem
borga skattana sína meb kurt og
pí og sitja meb súran svip og
kópa ofan í tómar buddur sínar.
Hörmulegustu persónurnar eru
svo þær, sem skattarnir eru hirtir
af umsvifalaust meb stabgreibslu
og stórbrogubum virbisauka-
skatti, sem er þjófunum álíka ör-
ugg tekjulind og landssjóbs-
ræksninu, sem gegnir því hlut-
verki ab vera bæbi féþúfa og
skattpyndingartæki.
Þeir sem borga ekki
og þeir sem borga
Sífellt koma fram á svibib ný af-
brigbi þeirra hópa sem borga
ekki. Þessa stundina eru meb-
lagsgreibslur í vanskilum í ljós-
bjarmanum, en þar á sú arma
skepna Hib opinbera inni um 5
milljarba. Þab eru þeir aurar, sem
búib er ab greiba meb börnum
einstæbra foreldra í gegnum op-
inbera kerfib, en barnsfebur hafa
ekki stabib skil á.
Hér er um svo háar upphæbir
ab ræba hjá mörgum skuldar-
anna, ab þab er borin von ab
þeir geti nokkru sinni greitt meb
börnum sínum. Ýmsu er um
kennt, svo sem því ab meblags-
greibslurnar séu ákvarbabar of
háar af því opinbera, en enginn
vill viburkenna ab mæburnar,
sem oftast sitja uppi meb kró-
ana, fái of mikib í sinn hlut. Er
þetta allt í glebileikjastíl.
Ab hinu leytinu vorkennir eng-
inn þeim, sem tolla í skikkan-
legu hjónabandi, ab sjá um
framfærslu barna sinna, allra síst
þeim sem reka Hótel Mömmu
fram á elliár, enda er þaö sjálf-
skaparvíti og kemur öörum ekki
viö. Ríki og sveitarfélög sjá svo
um lausaleiksbörnin mörg og
smá, af því ab pabbarnir eru ab
leita sér ab nýjum mömmum
eöa eru kannski búnir ab finna
þær og syngja vib raust: Vib
borgum ekki, viö borgum ekki.
Fínir pappírar
Svo eru þeir sem ekki borga þaö,
sem þeir hafa tekiö ab láni hjá
peningastofnunum. Undantekn-
ingalítib eru þaö stórhuga at-
hafnamenn, sem kunna gób skil
á peningaslætti, en þekkja ekkert
til atvinnufyrirtækja, síst þeirrar
gerbar sem þeir slá út á.
Allt eru þaö hinir fínustu papp-
írar, sem slá stórt og fara meb ar-
íuna Vib borgum ekki, viö borg-
um ekki, þegar kemur aö skulda-
dögum.
Lánastofnunum er skítsama,
því þær kunna ofureinfalt ráö
vib ab ná endum saman, þótt
stórskuldarar borgi ekki. Hækka
vexti og græöa svo á rangnefn-
inu þjónustugjöld, sem er allra
meina bót í peningamusterum.
Þegar þetta dugir ekki til, slá
strákarnir í Seöló ríkiskassann
um nokkra milljaröa og fá víkj-
andi lán til aö afhenda strákun-
um í þjóbbankó víkjandi lán og
þeir sem fá svona lán eru afskap-
lega lánsamir og syngja allir í kór
Viö borgum ekki, viö borgum
ekki, enda ekki til þess ætlast.
í mestu ærslum gleöileiksins
eru svona tiltektir kallabar bjarg-
ráb og eru taldar koma atvinnu-
vegunum og þjóbinni allri mjög
til góöa, enda er hún afskaplega
hamingjusöm meö ab lúta svona
forsjá í allri sinni hagsæld, sem
klappar glebileikurum lof í lófa
og greibir þeim stórar fúlgur fyr-
ir peningavitib, sem guöirnir
færöu þeim í vöggugjöf, — en
taliö er aö lítib hafi bæst viö síö-
ar á ævi þeirra.
Þeir sem ekki geta
borgab
Einn kaflinn í íslensku útgáf-
unni á ítölskum ærslaleik er um
þá sem kyrja stefiö „Vib getum
ekki borgaö, viö getum ekki
borgaö".
Þar eru á ferö fórnarlömb einka-
eignarstefnunnar í skringileg-
heitunum sem ganga undir heit-
inu húsnæöismál. Þeir skulda
húsbréf og Búsetalán og alls kyns
félagslegar veröbætur, og margir
námslán sem voru notuö til aö
greiöa fyrir nám sem tryggingu
fyrir atvinnuleysi.
Fjóröungur húsbréfanna eru í
langvarandi vanskilum og hlaöa
á sig vaxtavöxtum. Því er mætt
meö skryngilyröinu greibsluerf-
ibleikalán. Þeir, sem verba fyrir
því óláni ab fá þá opinberu af-
lausn, spræna svo ofboöslega í
skóinn sinn ab þeir fljóta uppúr
þeim fyrr en varir, og líöur ekki á
löngu þar til tveir þriöju þeirra
armingja, sem þannig er bjargaö,
eru orbnir meiri vanskilamenn
en nokkru sinni fyrr og sokknir á
bólakaf í skuldafeniö.
Ef þessi stóri hópur næbi saman
og myndabi kór um stefiö „Viö
borgum ekki, vib borgum ekki",
myndu tjöldin hrynja yfir helstu
skrípaleikara kómidíunnar, því
þaö eru takmörk fyrir hve margir
komast upp meö aö borga ekki.
Þegar marktækur stjórnandi í
peningastofnun ýjaöi ab því fyr-
ir skemmstu aö ef þeir, sem bera
skuldir heimilanna á baki sér,
gætu ekki lengur stabiö í skilum,
væru lánastofnanir og sjóöir
komnir út á hálan ís. Honum var
bent á þaö í mestu vinsemd ab
hann kynni ekki leikreglurnar
og aö svona tal væri ekki viöun-
andi í kómedíuhúsinu.
Skemmtilegir skrípaleikir hafa
tilhneigingu til aö ganga aftur og
enn og aftur. Því er von til ab ís-
lensku útgáfunni veröi haldiö
áfram enn um sinn. Skattsvikar-
ar og athafnamenn fara meö
sinn góba texta um aö þeir borgi
ekki, og einhverjir standa upp á
þingum og þylja upphæöir, sem
ekki eru greiddar til réttra aöila,
og er hlegiö aö þeim.
Allt getur þetta gengiö svo lengi
sem þeir, sem bera skuldir heim-
ilanna, átta sig á aö þeir geta líka
fengib hlutverk í leikverkinu og
sungiö í kór meb hinum: „Vib
borgum ekki, viö borgum ekki."
Þá mun tjaldiö líka falla og leik-
tjöldin hrynja. En um þaö er
bannaö aö tala.