Tíminn - 10.11.1994, Blaðsíða 4

4
SSftwlmi
Fimmtudagur 10. nóvember 1994
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: jón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Stakkholti 4, 105 Reykjavík
Inngangurfrá Brautarholti.
Sími: 631600
Símbréf: 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmibja hf.
Mánabaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Forvarnir -
bestu sparnabar-
abgerðirnar
Útgjöld vegna slysfara eru gífurleg í þjóðfélaginu.
Áætlað hefur verið að kostnaður samfélagsins af
þessum sökum sé 10 milljarðar króna árlega.
Það er því til mikils að vinna að minnka þennan
kostnað, þó aðeins sé litið á hann frá hörðu fjár-
hagslegu sjónarmiði. Það er þó ekki nema hluti af
málinu. Hörmungar þær, sem slysum fylgja, eru
verstar. Fjárhagsmál eru í öðru sæti. Hins vegar er
hér um miklar fjárhæðir að ræða og forvarnir, sem
draga úr slysum, eru ómetanlegar tilfinningalega,
en mælanlegar fjárhagslega.
Eitt besta dæmið og ljósasta um forvarnir er sú
löggjöf og það starf sem unnið hefur verið í því að
tryggja notkun bílbelta. Árangurinn hefur orðið
feiknamikill.
Bílbelti í framsætum bifreiða voru lögboðin árið
1987 og viðurlög samþykkt 1989. Belti í aftursæt-
um voru lögboðin árið 1990. Talið er að notkun
beltanna sé nú 85%. Tölur eru til um að alvarleg-
um mænuslysum og heilaskemmdum hefur fækk-
að um 50-60% á síðustu árum, sárum og brotum
um 50%, andlitsáverkum um 50% og augnslys eru
nær horfin.
Þetta er áþreifanlegur og fullkomlega marktækur
árangur í umferðinni, sem ætti að vísa veginn á
fleiri sviðum.
Allir þekkja það forvarnarstarf sem unnið er í tób-
aksvörnum. Þar hefur náðst marktækur árangur,
en því miður segja tölur að nú sígi á ógæfuhliðina
hjá ungu fólki á ný og reykingar vaxi í yngri ald-
urshópum. Um 15% 15-16 ára pilta reyktu árið
1989, en nú er hlutfallið komið í 31%. Sömu breyt-
ingu má sjá allt upp í 20 ára aldur. Árið 1989 var
hlutfallið hjá stúlkum hærra, en það hefur einnig
hækkað á þeim árum sem liðin eru síðan. Það er
því ljóst að reykingar unglinga hafa vaxið verulega
á ný, og er brýnt verkefni að bregðast við. Skað-
semi reykinga og mikill kostnaður af þeim fyrir
heilbrigðiskerfið er löngu þekkt staðreynd.
Þann 1. janúar næstkomandi taka gildi lög um
Slysavarnaráð. Hlutverk þess er að ráðleggja stjórn-
völdum í forgangsröðun forvarna í heilbrigðismál-
um og standa fyrir rannsóknum á þessu sviði.
Öflugar forvarnir í heilbrigðismálum eru árang-
ursríkasta sparnaðarleiðin. Upplýsingar og fræðsla
um hollustu og heilbrigði og leiðir til að forðast
slysfarir eru afar brýn. Þess vegna þarf að efla og
skipuleggja vel starf þeirra stofnana, sem að þess-
um málum vinna, og beina því í árangursríkan far-
veg. Verkefnin blasa alls staðar við og nútíma þjóð-
félag er þannig að upplýsingar komast ekki áleiðis
nema með öflugu kynningarstarfi.
Sighvatur sefur í himinsæng
Sighvatur Björgvinsson heil-
brigbisrábherra, tryggingaráb-
herra, vibskiptarábherra og ibn-
abarrábherra rekur raunir sínar í
breibsíbuvibtali í Alþýbublabinu
í fyrradag af slíkri mæbu og til-
finningaþunga ab helst er saman
ab jafna hinu sígilda verki Goet-
hes um raunir hins unga Wert-
hers. í Raunum hins mibaldra
Sighvats kemur þab vel fram
hversu ómögulegt þab er ab vera
krati á íslandi í dag. í forsíbuinn-
gangi ab vibtalinu segist Sig-
hvatur gjarnan vilja fá abgang
ab sameiningu jafnabarmanna
meb þeim Olafi Ragnari, Jó-
hönnu, og flokkslausum félags-
hyggjumönnum eins og Ög-
mundi Jónassyni (Eggert Hauk-
dal og Salóme?). Heilbrigbisráb-
herra segist meira ab segja
vonast til ab samfylking á vinstri
vængnum „og myndun stórs og
sterks jafnabarmannaflokks
verbi ab veruleika í nánustu
framtíb". Þab sé hins vegar
raunalegt til þess ab vita ab þetta
félagshyggjufólk vilji hvorki tala
vib sig né Alþýbuflokkinn. Sig-
hvatur segir raunar ab þeir, sem
nú standa fyrir tilraunum um
sameiningu félagshyggjuafl-
anna, séu ekki nógu miklir fé-
lagshyggjumenn sjálfir, því þeir
vilji ekki ganga skilyrbislaust í
ESB. Þess vegna getur Sighvatur
eiginlega ekki tekib þátt í sam-
einingu félagshyggjuaflanna, þó
hann gjarnan vildi, og hver veit
nema Sighvatur og hinir alþýbu-
flokksmennirnir verbi ab stofna
sína eigin samfylkingu og sinn
eigin stóra og „sterka jafnabar-
mannaflokk". í þab minnsta
virbast örlögin ekki hafa skapab
honum og samfylkingaröflum
félagshyggjunnar ab fá ab njót-
ast, frekar en gerbist í ástar-
raunasögu Goethes.
Má ekki rába krata og
ekki ekki rába krata
En þab er ekki eins og þab séu
nægar raunir ab vilja í samfylk-
ingu um abild ab ESB meb gall-
hörbum andstæbingum ESB úr
hópi jafnabar- og félagshyggju-
manna. Sighvatur má líka búa
vib spillingarumræbu, sem aub-
GARRI
vitab er öll byggb á miklum mis-
skilningi. Sighvatur segir ab þab
sé orbib svo erfitt ab skipa menn
í stöbur, ab þab hálfa væri nóg.
„Þab er alveg sama hvaba full-
trúa mabur skipar. Þab er rábist á
mig ef ég skipa krata," segir ráb-
herrann, „og þab er líka rábist á
mig ef ég skipa ekki krata," bætir
hann vib í raunasögu sinni.
Svona getur nú lífib farib meb
bestu drengi og Garri láir Sig-
hvati ekki þó mæbutóns gæti
þegar hann lýsir þessari ómögu-
legu stöbu sinni. Þegar vib allar
þessar raunir bætist síban ab
ófarir flokksins, upphaf þeirra og
endir er í raun eintómur per-
sónulegur misskilningur og sam-
komulagsleysi milli Jóns Bald-
vins og Jóhönnu og engra ann-
arra, þá er ekki ab furba ab hib
mikla foringjaefni Sighvatur ger-
ist raunamæddur. Allt gæti verib
svo gott í Alþýbuflokknum ef
ekki væri fyrir persónulegan
ágreining Jóns ogjóhönnu, sem
endabi meb brotthvarfi Jóhönnu
og fylgishruni flokksins í skob-
anakönnunum.
Kratísk mæbu-
söngvasveit
Vissulega er þab rétt hjá Sighvati
ab þab er raunalegt hlutskipti ab
vera alþýbuflokksmabur á þess-
um síbustu og verstu tímum, og
trúlega er þab líka ástæba þess ab
Sighvatur er orbinn forsöngvari í
hinni kratísku mæbusöngva-
sveit. En blúsinn felur líka oft í
sér fyrirheit og svo er einnig nú.
Alþýbublabsblús Sighvats frá því
í iýrradag er ekki hægt ab skilja
öbruvísi en sem ábendingu um
ab flokkurinn hafi valib sér
ranga foringja, sem séu búnir ab
klúbra því sem hægt sé ab
klúbra. Hins vegar sé hann, blús-
söngvarinn sjálfur, brúbguminn
sem sefur í himinsæng, en gæti
hins vegar „sungib sönginn
bjarta / um ljóösins eilífa land /
langt bak vib sæinn svarta", ef
Sóley sólufegri, félagi í Alþýöu-
flokknum, vekti hann og setti í
formannsstólinn.
Garri
Ógnin í réttarkerfinu
Mikil ógn stebjar aö dómstólum
landsins og réttarkerfinu yfirleitt.
Dómarar eru svo hættulega illa
launabir ab fjárhagslegt ósjálf-
stæbi þeirra gæti auöveldlega villt
þeim sýn viö uppkvaöningu rétt-
lætisins. Sælir og vel launaöir og
ríkir og hamingjusamir dómarar,
sem eiga gildar innistæöur, eru
trausts veröir og kveöa örugglega
upp réttláta dóma.
Þetta haföi Hæstiréttur aö leiöar-
ljósi þegar hann dæmdi sjálfum
sér drjúgar launahækkanir í fyrra
og kallaöi næturvinnu. Yfirtíðin
sú náöi mörg ár aftur í tímann og
er ekki síður greidd út í margra
mánaba réttarhléi en á öbrum
annatímum.
Uppgjafadómari vib réttinn, sem
ekki hefur komið nærri honum
árum saman og er á fullum laun-
um, íhugar málssókn til að njóta
næturvinnunnar eins og þeir hin-
ir, sem dæmdu hiklaust í eigin
sök og hækkuðu kaupið sitt um
hundrað þúsund á mánuði meb
einföldum úrskurbi, sem ekki
verður áfrýjaö.
Sultarlaun
Formaöur Dómarafélags íslands
skýrbi þjóbinni frá því um daginn
við hve háskalegt réttarkerfi hún
býr. Sultarlaun dómara, sem
starfa við dómstig skör neðar
Hæstarétti, eru ekki nema 250
þúsund krónur á mánuöi.
Ætla mætti aö sultarlaunadóm-
ararnir gætu fariö að eins og þeir
hjá Hæstarétti, ab dæma sjálfum
sér næturvinnu í fortíö, nútíb og
framtíð. En sá er hængur á, ab
hægt er aö áfrýja úrskurbum hér-
Íaðsdóma og ekki er
víst að það standist lög
að dómari dæmi sjálf-
um sér sjálfkrafa
launahækkanir. Á það
er því ekki hættandi.
Ekki fékkst málsvari
láglaunafólksins í
Dómarafélagi íslands
til að upplýsa hver væru viðun-
andi laun til að bægja hættunni
frá réttarkerfinu. Ef aö líkum læt-
ur hefur hann hugsað til sjálf-
tökumannanna í smáhýsinu í
Skuggahverfi, sem bráðum fá að
flytja í koparhöll hinum megin
við götuna. Þar er þægileg vib-
miðun.
Þá verður að teljast líklegt aö
kviðdregnir dómarar hafi ein-
hvern pata af veröskrá lögmanna,
Á víftavangi
en refjamenn láta ekki Sam-
keppnisráö kúga sig til að afleggja
gjaldskrá sína, eins og öörum
stéttum er skylt samkvæmt lög-
um.
Miðað við reikninga lögfræðinga
fyrir handarvik eru kjarasamning-
ar dómara sjálfsagt tíkarlegir og
varla nema aumingjum bjóbandi.
Löggiltir rukkarar
Meðal starfsréttinda lögfræbinga
er að þeir hljóta löggildingu sem
rukkarar. Er þab helsta atvinna
þeirra og sérhæfa mikil og öflug
fyrirtæki sig í greininni.
Þetta er mjög arögefandi at-
vinnugrein og eftir því sem dreg-
ur úr öðrum greinum og almenn
kjör versna, vex löggiltum rukk-
urum fiskur um hrygg. Margir
þeirra rukka fyrir fyrirtæki og
stofnanir sem eru eign fólksins í
landinu, eins og fiskimibin og
aublegö landsins eru sögb vera.
Oft er þaö hlutverk dómara ab
reka endahnútinn í innheimtu-
herferðir gegn peningalitlu fólki
og úthluta bústjórum misjafnlega
feitum bitum gjaldþrotanna.
Meb svona viðmiöanir í huga er
kannski von að dómurum þyki
sinn hlutur í réttarkerfinu rýr.
Tæpast getur það verið vegna þess
að þeim dugi ekki 250 þúsund
kall á mánuði til framfærslu. Sé
svo, eru þeir mun þurftarfrekari
en vinnumarkaðurinn telur sig
geta staðið undir.
Formælandi dómara sagbi aö
stétt sín heföi ekki tækifæri til aö
krækja í aukasporslur. Eitthvað
hlýtur maburinn að vita um
hvernig embættismenn af ýmsu
standi auka tekjur sínar, fyrst
hann telur sína stétt undantekn-
ingu að þessu leyti.
Að 250 þúsund króna mánaðar-
laun séu eitthvað til að skammast
sín fyrir er fásinna. Dómarar sýn-
ast ekki hafa hugmynd um, frem-
ur en svo margir aörir, hvaða
launakjör fólk býr almennt vib.
Vibmiðanir við hákarla í embætt-
ismannastétt og aðra þá, sem
skammta sér tekjur sjálfir, eru
ósvífni.
Skyldi nokkur þingmabur hafa
dug til að biðja ríkisskattstjóra að
athuga og skila skýrslu um kjör og
tekjur embættismanna og hvern-
ig þær eru til komnar og viö hvað
þeir miða?
OÓ