Tíminn - 12.11.1994, Blaðsíða 19

Laugardagur 12. nóvember 1994
Wíminn
19
Daníel Brandsson
Fæddur 10. desember 1910
Dáinn 5. nóvember 1994
Meö örfáum og fátæklegum orð-
um vil ég minnast tengdaföður
míns, Daníels Brandssonar. Með
Daníel er genginn einn heil-
steyptasti maður sem ég hef hitt
á lífsleiðinni. Hann var eins og
bjargið, sem að vísu veðrast en
stendur óhagganlegt um aldir.
Daníel var að sjálfsögðu af
þeirri kynslóð sem lifað hefur
hvab hraðastar breytingar á lífs-
háttum og venjum allra kyn-
slóða sem vib þekkjum til. En þó
hann hefði nánast ótrúlegt
minni á verklag og aðferðir við
búskap, þá er hann var að alast
upp, þá ríkti aldrei stöðnun í
hans huga. Hann virtist sjá
flesta framþróun fyrir og var
ávallt reibubúinn að tiléinka sér
hana eftir megni og var þá tilbú-
inn að skilja kjarnann frá hism-
inu.
Þau Unnur Pálsdóttir frá
Tungu í Fáskrúðsfirði giftust og
hófu búskap sinn í Fróbhúsum í
Borgarhreppi árið 1938, en
Unnur hafði verið farkennari í
Borgarfirði um skeið. Efnin voru
ekki mikil og í fáa sjóði að
sækja. Afkoman byggðist því
fyrst og fremst á þrotlausri
vinnu, samheldni og nýtni, sem
í raun einkenndi þau hjónin
alla tíð. í Fróðhúsum fæddist
þeim fyrsta dóttirin, Elín Birna,
árið 1939.
Áriö 1943 fluttu þau síðan bú
sitt á föburleifö Daníels að
Fróðastöðum í Hvítársíðu, þar
sem þau hafa búið síðan. Á
Fróöastöðum beið þeirra hin
dæmigerða saga íslenska bónd-
ans. Allt þurfti ab byggja upp og
rækta samhliða stækkun búsins,
og ekkert að stóla á nema eigið
þrek og hagsýni.
Nokkrum sinnum minntist
Daníel þeirra erfiðleika, sem
hann átti við ab stríða við út-
vegun efnis til bygginganna.
Allt var háð ströngum innflutn-
ingshöftum og hlutir illfáanleg-
ir, þannig ab oft hefði veriö
freistandi að gera hlutina til
bráðabirgöa. En slíkar lausnir
þráði Daníel ekki, að kasta
höndunum til verka lagði hann
aldrei í vana sinn.
Á Fróðastöðum eignuðust þau
þrjár dætur í vibbót, þær Sigríöi,
fædda 1944, Gerði, eiginkonu
undirritabs, 1946 og Ingibjörgu,
t MINNING
sem nú hefur tekib við búi á
Fróðastöðum, árið 1954.
Daníel sat í hreppsnefnd Hvít-
ársíðu um árabil og var fyrsti
formaður í stjórn Sögufélags
Borgarfjarðar, sem nú hefur gef-
ið út 9 bækur með æviskrám
Borgfirðinga. Hann sýndi þessu
málefni sérstakan áhuga, sem og
öðru er hann tók sér fyrir hend-
ur, og nýttist þar óbrigðult
minni hans sérlega vel.
Þegar líba fór á efri ár og um
hægðist, fór Daníel ab geta
sinnt meira einu af áhugamál-
um sínum: smíði. Hann þjálfabi
sig að mestu sjálfur í rafsuðu og
smíðaði marga nytjahluti úr
járni og tré. Járnið tók hann að
mestu úr gömlum, úreltum hey-
vinnuvélum. Hönnunargáfa
hans og sköpunargleði lýsir sér í
hverjum hlut. Ég minnist bliks-
ins í augum hans, þegar hann
var að lýsa hlutnum, sem hann
ætlaði ab smíða úr hinu og
þessu, þegar við sátum saman á
sitt hvorri olíutunnunni í
skemmunni.
Frjór hugur hans unni sér
engrar hvíldar. Þekking hans og
áhugi á hverskyns málefnum
var með ólíkindum. Hann lagði
aldrei illt til nokkurs manns.
Hann kunni vel að meta góða
nágranna og gagnkvæma hjálp-
semi. Æðruleysi og yfirvegun
var hans lífsstíll og mættu marg-
ir af læra.
Hvítársíða verður aldrei söm
án hans.
Guð blessi Daníel Brandsson
og minningu hans.
Gudmundur P. Bergsson
Þegar ég hitti Daníel Brandsson
í fyrsta sinn fyrir nær 35 árum,
var hann úti á túni í vinnuföt-
unum. Ég hálfhrökk við að líta
svipmikið andlit hans og þykkar
augabrýr, sem báru með sér
sterkan stofn. Fljótt kom þó í
ljós að Daníel var ljúfur maður
og hafði skopskyn í besta lagi.
Það lýsir yfirbragöi hans
nokkuð, að þegar Páll Gub-
mundsson, listmálari og mynd-
höggvari á Húsafelli, málaði
mynd sem hann setti á sýningu
og kallaði „Bóndann", þá var
þar kominn Daníel Brandsson.
Hann var hinn dæmigerði
þjónn moldarinnar.
Daníel fæddist á Fróbastööum
í Hvítársíðu 10. desember 1910.
Foreldrar hans voru Brandur
Daníelsson, bóndi á Fróðastöð-
um (1855-1936), og kona hans
Þuríður Sveinbjarnardóttir
(1868-1948). Foreldrar Brands
voru hjónin Daníel Jónsson,
bóndi á Fróðastöðum (1802-
1890), og Sigríður Halldórsdótt-
ir (1818-1912), ættuð frá Ás-
bjarnarstöðum í Stafholtstung-
um. Foreldrar Þuríðar voru
hjónin Sveinbjörn Þorbjarnar-
son, bóndi á Giljum í Hálsasveit
og Sigmundarstöbum (1835-
1898), og Guörún Árnadóttir,
ættuð frá Kalmanstungu (1836-
1873).
Daníel var yngstur 9 systkina.
Tvær systur lifa bróöur sinn:
Sveinbjörg, húsfreyja á Runnum
í Reykholtsdal f. 1906, og Guð-
veig, kennari, búsett í Reykjavík
f. 1908. Látin eru: Daníel (eldri)
(1897-1905), Soffía, verkstjóri á
saumastofu Kleppsspítala (1899-
1969), Sigríður, kennari og hús-
freyja á Sámsstöðum (1900-
1942), Guðrún, hjúkrunarkona
(1902-1994), Salvör, húsfreyja í
Grafardal (1905-1951), og Árni
f. 1908, dó fjögurra daga.gamall.
Einnig ólst upp á Fróbastöbum
Magnús Sörensen, lögreglu-
þjónn í Reykjavík, sem er látinn.
Eftir lýsingu Kristleifs Þor-
steinssonar á Daníel Jónssyni að
dæma,hefur Daníei Brandssyni
svipað að ýmsu til afa síns og
nafna, bábir vom meðalmenn á
hæð, stórleitir og loðbrýndir.
Hægir í fasi og seinmæltir. Hver
hreyfing og hvert orð fyrirfram
yfirvegaö. Augun nokkuð hvöss,
skýrleg og rannsakandi og hvor-
ugur þoldi aö menn eba mál-
leysingjar væm órétti beittir. Þá
er sagt, að bæði Daníel Jónsson
og Brandur sonur hans hafi ver-
ið menn fastheldnir á fornar
venjur og ýmsir hafi tekið sér þá
til fýrirmyndar. Ég hygg að ýms-
ir hafi einnig tekið sér Daníel
Brandsson til fyrirmyndar og
enginn verið svikinn af.
I æsku og á unglingsárum
naut Daníel farkennslu eins og
títt var, auk kennslu Sigríðar
systur sinnar. Síðar stundaði
hann nám í Héraðsskólanum á
Laugarvatni 1931-1933. Eftir
það vann hann við bústörf í föð-
urhúsum og járnsmíðar og við
farkennslu í Haukadal. Á þess-
um tíma stóð hugur Daníels
ekki svo mjög til bústarfa, enda
þótt hann réði sig á atvinnu-
leysistímum í tvo vetur sem
vetrarmann í Síðumúla. Þar
urðu hins vegar tímamót í lífi
Daníels. Þar hitti hann konuefni
sitt, Unni Pálsdóttur, kennara
frá Tungu í Fáskrúösfirði, sem
lifir mann sinn.
Árið 1938 giftu þau sig og
stofnuðu heimili að Fróðhúsum
í Borgarhreppi. Börn þeirra eru:
1) Elín Birna, hjúkrunarfræð-
ingur og stúdent f. 1939, gift
Óttari Yngvasyni, hrl.
Börn þeirra eru: I. Unnur Guð-
rún f.1962, kennari og MA í list-
þjálfun (art therapy). Sonur
hennar og Siguröar H. Jónsson-
ar er Jón Karl f. 1983. II. Helga
Melkorka f. 1966, lögfræðingur
og MA í Evrópurétti. Maður
hennar er Karl Þráinsson, bygg-
ingaverkfræðingur. Dóttir þeirra
er María f. 1991. III. Yngvi Dan-
íel f. 1968, vélaverkfærbingur.
IV. Rakel f. 1973, háskólanemi.
2) Sigríður f. 1944 húsfreyja
að Hausthúsum, gift Sigurgeiri
Gíslasyni, húsasmið.
Börn þeirra eru: I. Sigrún f.
1967, laganemi. II. Gísli f. 1970,
rafeindavirki. III. Daníel Brand-
ur f. 1973, viðskiptafræðinemi.
IV. Kristín f. 1975 menntaskóla-
nemi. V. Davíð f. 1979, nemi.
3) Gerður f. 1946, bankagjald-
keri í Reykjavík, gift Guömundi
Bergssyni, eftirlitsmanni hjá
Brunamálastofnun. Börn þeirra
eru: Björn f. 1970, vélstjóri, og
Guðbjörg f. 1976, nemi.
4) Ingibjörg f. 1954, kennari
og bóndi á Fróðastöðum. Sam-
býlismaður hennar er Þorsteinn
Guðmundsson, vinnuvélastjóri.
Börn þeirra em: Ásta f. 1990 og
Unnur f. 1992.
Daníel og Unnur hófu búskap
á erfiöum tímum upp úr krepp-
unni í Fróbhúsum í landi
Svignaskarðs og þar fæddist
þeim fyrsta barniö. I Fróðhúsum
byrjaði Daníel ýmsa nýlundu í
búrekstri svo sem svína- og
aligæsarækt, en hann var síðasti
bóndinn á þeirri jörð. Eftir að
heimsstyrjöldin skall á 1939
flýttu margir sér burtu úr sveit-
um landsins í stríðsgróða og
Bretavinnu. En Daníel og Unn-
ur færðu sig aðeins um set. Árið
1943 fluttu þau í torfbæinn á
ættaróöalinu Fróðastöðum í
Hvítársíðu, þar sem ættfeður
Daníels höfbu búib samfleytt frá
a.m.k. 1670. Þar byggbi Daníel
nýtt íbúðarhús og síðan á örfá-
um árum öll útihús. Jafnframt
sléttaði hann tún og ræktaði
mikið land. Allur búreksturinn
bar vott um framsækni, dugnað
og snyrtimennsku, auk sam-
hentrar þátttöku og stuönings
húsfreyjunnar. Slíkur búskapur
getur varla farið öðru vísi en vel.
Um áratuga skeiö sóttust vinir
og ættingjar eftir að koma börn-
um sínum í sveit til þeirra hjóna
og dvaldi hver unglingur yfir-
leitt í mörg sumur.
Daníel gegndi margvíslegum
trúnaðarstörfum fyrir sveitunga
sína, svo sem formennsku í
sjúkrasamlagi Hvítársíðuhrepps
1946-1973 og sat í hreppsnefnd
1958-1978. Hann var alla tíð á-
hugasamur um þjóðlegan fróð-
leik og var abalhvatamaður að
stofnun Sögufélags Borgarfjarð-
ar 1963. Formaður félagsins var
hann um langt árabil allt frá
stofnun. Félagiö gaf út íbúatal
Borgarfjarðar- og Mýrasýslna
1967 og er nú langt komið með
að gefa út stórverkið Borgfirskar
æviskrár. Fyrsta bindið kom út
1969 og á þessu ári er nykomiö
út IX. bindið.
Daníel lifði byltinguna frá
torfbæjum og heyvinnu með
handverkfærum til nútíma-
mannabústaða og vélvæðingar á
öllum sviðum. Hann lifði upp-
gang kaupfélagatímans og hrun
Sambandsins. Ég hygg þó að
lengst af hafi hann verið einlæg-
ur stuðningsmaður bændasam-
vinnu.
Vitur maður hefur sagt, að far-
sældin sé ekki fólgin í því að ná
fullkomnun, heldur að vera á
réttri leið. Daníel Brandsson var
allt lífshlaup sitt á þeirri leið.
Ég votta Unni, dætmnum, af-
komendum og eftirlifandi systr-
um samúb. Guð blessi minn-
ingu hans.
Óttar Yngvason
DAGBÓK

Lauqardaqui*
12
nóvember
316. dagur ársins - 49 dagar eftir.
4 5 .vika
Sólris kl. 9.45
sólarlag kl. 16.37
Dagurinn styttist um
6 mínutur
Kvenfélag Óhába
safnaðarlns
verður með spilakvöld næst-
komandi þriðjudagskvöld, 15.
nóv., kl. 20.30 í Kirkjubæ.
Tónleikar Tríós Reykja-
víkur í Hafnarborg
Aðrir tónleikar Tríós Reykjavík-
ur og Hafnarborgar verða annað
kvöld, sunnudag, kl. 20.
Á efnisskránni eru konsert í d-
moll fyrir tvær fiðlur og
strengjasveit eftir J.S. Bach, ís-
lensk þjóðlög í útsetningu Jóns
Ásgeirssonar, dansar frá Puerto
Rico eftir Jesus Figueroa og pí-
anókvintett eftir Robert Schu-
mann.
Villingaholtskirkja í
Flóa
Guðsþjónusta á morgun kl. 14.
Aðalsafnabarfundur verður
haldinn eftir guðsþjónustuna.
Eftir aðalsafnaðarfund verður
fundur með fermingarbörnum
og foreldrum þeirra. Kristinn
Ágúst Friðfinnsson.
kvíðann og þær leiðir sem
kvennaguðfræbin bendir á til
þess að vinna bug á kvíða. Séra
Hanna María Pétursdóttir þjóð-
garðsvörður prédikar. Nína
Björk Árnadóttir les ljóð úr nýrri
ljóðabók sinni. Gyða Halldórs-
dóttir leikur undir á orgel og
stjórnar almennum söng ásamt
sönghópi Kvennakirkjunnar.
Kaffi á eftir í safnaðarheimilinu.
Frá Leikfélagi
Selfoss
Af óviðrábanlegum orsökum
varö Leikfélag Selfoss að fresta
frumsýningu á „Vib bíðum eftir
Godot", eftir Samuel Beckett,
um síðustu helgi. Frumsýningin
veröur í dag, laugardaginn 12.
nóv., sem ber upp á hátíðisdag
Bandalags íslenskra leikfélaga.
Næstu sýningar verða á morg-
un, sunnudaginn 13. nóv., og
miðvikudaginn 16. nóv.
Gjábakki, Fannborg
8, Kópavogi
Þeir basarmunir, sem enn eru
óseldir, verba til sölu í Gjábakka
næstu viku milli kl. 14 og 16.
Frá Kvennakirkjunni
Kvennakirkjan heldur messu í
Áskirkju á morgun, sunnudag,
kl. 20.30.
í messunni verður fjallaö um
Hljóbmyndasýning í
Ger&ubergi
Á morgun, sunnudag, opna Erla
Þórarinsdóttir og Andrew Mark
McKenzie hljóðmyndasýningu í
Gerðubergi. Þetta er samvinnu-
verkefni þar sem Erla og Andrew
tefla saman hljóði og mynd.
Efniviðurinn er hljóð, ljós, salt
og aðdráttaraflið.
Erla Þórarinsdóttir stundaði
nám við Konstfackskolan í
Stokkhólmi og Gerrit Rietveld
Akademi í Amsterdam og lauk
þaðan námi 1981. Erla hefur
haldið 14 einkasýningar og tek-
ið þátt í fjölda samsýninga hér
heima og erlendis.
Andrew Mark McKenzie hefur
einkum starfað í Englandi og
Hollandi, en núna býr hann til
skiptis í Reykjavík, Ámsterdam
og Gautaborg. Hér á landi hefur
McKenzie kennt gerð hljóöverka
við Myndlista- og handíðaskól-
ann, auk þess ab starfa við hljób-
upptökur á hljómplötum.
Sýningin í Gerðubergi er opin
mánudaga-fimmtudaga kl. 10-
21 og föstudaga-sunnudaga kl.
13-17.
Hönnunarsamkeppni
um grunnskóla
Reykjavíkurborg efnir til tveggja þrepa samkeppni um hönn-
un þriggja heildstæbra, einsetinna grunnskóla í Reykjavík.
Skólarnir verba byggbir í Engjahverfi, Víkurhverfi og Borga-
hverfi og verbur stærð þeirra hvers um sig á bilinu 4-5 þús.
ferkm. Öllum, sem eru félagar í Arkitektafélagi íslands eba
hafa réttindi til að leggja aðaluppdrætti fyrir byggingarnefnd
Reykjavíkur, er heimil þátttaka í samkeppninni. Keppnisgögn
verba afhent þátttakendum í desember nk. samkvæmt nánari
auglýsingu. Áætlab er ab tillögum í fyrra þrepi samkeppninn-
ar verbi skilab fyrir miðjan janúar 1995.
Dómnefnd.