Tíminn - 17.11.1994, Side 10

10

Fimmtudagur 17. nóvember 1994
Ástarbréfaþ j ónusta
— skáldsaga eftir Þórunni Valdimarsdóttur
Bókaútgáfan Forlagið hefur sent
frá sér skáldsöguna Höfuðskepn-
ur — Ástarbréfaþjónusta eftir
Þórunni Valdimarsdóttur. Þetta
er önnur skáldsaga Þórunnar,
en áöur hefur hún sent frá sér
ljóöabók og bækur um sagn-
fræðileg efni, meöal annars
sögu Snorra á Húsafelli. Auk
þess skrifaði Þórunn bókina Sól
í Norðurmýri ásamt Megasi.
í kynningu Forlagsins segir:
Höfuðskepnur — Ástarbréfaþjón-
usta segir frá ungri konu, rithöf-
undi, sem skrifar ástarbréf eftir
pöntun og fyrir væna þóknun
viðtakandans. Um leið og hún
kannar hinar margvíslegu
myndir ástarinnar segir hún af
sjálfri sér, lífi sínu og hugleið-
Þórunn Valdimarsdóttir.
ingum. Hér kannar höfundur
mörk siöferöisins, beinir spjót-
um að tvískinnungi í hugsun
okkar um ástina og kynlífiö og
veltir um leið fyrir sér stöðu rit-
höfúndarins gagnvart lesendum
og samfélaginu. Þórunn er
frumlegur og sjálfstæöur höf-
undur og hún er þekkt fyrir
hæfileika sína til að túlka bæði
fortíð og nútíð á frjósaman og
lifandi hátt.
Bókin er 221 bls. að stærð.
Hún er prentuð hjá HarperColl-
ins í Skotlandi. Margrét Laxness
hannaði kápu, en málverk á
kápu er eftir Roger Hilton. Hún
kostar 1.980 kr. innbundin og
990 kr. í kilju.
Minningabrot
Þórarins Eldjárn
Bókaútgáfan Forlagið hefur sent
frá sér bókina Ég man — 480
glefsur úr gamalli nútíð eftir Þór-
arin Eldjárn. í bókinni rifjar
Þórarinn upp liðinn tíma. Hér
er ekki um venjulegar æviminn-
ingar að ræða, heldur minn-
ingabrot sem hvert um sig er til
þess gert að vekja upp minning-
ar hjá lesanda, sem síðan getur
spunnið við þær sína eigin
sögu.
I kynningu Forlagsins segir:
Hér er kannski ekki um sagn-
fræði að ræða — nema ef vera
skyldi sagnfræði einstaklings
sem í gegnum svipmyndir frá
bernsku og unglingsárum verð-
ur saga allra þeirra sem muna
sama tíma. Saman mynda brot-
in — 480 talsins — skemmtilega
mynd liöins tíma.
Ég man er 112 blaðsíður að
stærð og prentuð í G.Ben-Eddu.
Margrét Laxness geröi kápu.
Bókin kostar 1.980 kr. ■
Þórarinn Eldjárn.
Cunnar neigi Kristmsson.
Óskipulegt kaos
Heimskringla — Háskólaforlag Máls
og menningar hefur sent frá sér
bókina Embœttismenn og stjóm-
málamenn, skipulag og vinnubrögð
í íslenskri stjómsýslu eftir Gunnar
Helga Kristinsson.
í bókinni er birt rannsókn á opin-
berri stjórnsýslu á íslandi á þessari
öld. í bókinni er leitast við aö
kanna innviöi stjórnsýslunnar og
tengsl hennar við umhverfi sitt og
varpa þannig ljósi á orsakir þess að
vandað skipulag og fagleg vinnu-
brögð hafa staðið höllum fæti inn-
an hennar. Höfundur telur að listi í
að byggja upp heilbrigt stjórnsýslu-
kerfi felist í því að finna gott jafn-
vægi milli faglegs vettvangs emb-
Fréttir af bókum
ættismanna og þeirrar samkeppni
um lýðhylli sem einkennir heim
stjórnmálamanna. Að hans mati er
þetta jafnvægi ekki fyrir hendi hér á
landi. Rannsóknin er byggð á
traustum fræðilegum grunni og tek-
ur jafnframt á málum sem snerta
hvern íslending. Gunnar Helgi
Kristinsson er dósent í stjórnmála-
fræði við Háskóla íslands.
Embœttismenn og stjómmálamenn
er 194 bls., prentuð í G. Ben. prent-
stofu h.f. Kápu hannabi Erlingur
Páll Ingvarsson. Verð bókarinnar er
3480 krónur. ■
A bersvæbi
Ljoö eftir Jónas Þorbjarnarson
Bókaútgáfan Forlagið hefur sent
frá sér ljóðabókina Á bersvœði
eftir Jónas Þorbjarnarson. Á ber-
svaeði er þriðja ljóðabók Jónasar,
sem hlaut mjög góða dóma fyr-
ir fyrri bækur sínar, Andartak á
jörðu og / jaðri bcejarins. Jónas
hefur þegar skipað sér í röð
fremstu ljóðskálda á íslandi
með bókum sínum.
í kynningu Forlagsins segir:
Þessi ljóð standa á bersvæði, til-
gerðarlaus og ekki studd né nið-
urnjörvuð af viðurkenndum
listbrögðum samtímaljóðlistar.
Yrkisefnin sækir Jónas gjarnan
út fyrir alfaraleiöir, en ljóðmál
hans er eins nærri venjulegu tal-
máli og mögulegt er án þess að
skáldskapurinn gjaldi þess.
Á bersvœði er 49 blaösíður að
stærð og prentuð í Prentsmiðj-
unni Odda hf. Valgarður Gunn-
arsson listmálari gerði kápu.
Bókin kostar 1.690 kr. ■
Nýtt tímarit
jón á Baegisá nefnist splunku-
nýtt tímarit sem sér dagsins ljós
um þessar mundir. Það eru þýð-
endur sem standa að útgáfunni,
enda er þessu riti ætlað að birta
þýddar sögur, ljóð og greinar,
auk greina um þýðingar og um-
sagna um þýddar bækur.
Þýðendumir, sem eiga efni í
fyrsta heftinu, eru Helgi Hálf-
dánarson, Kristján Árnason,
Steinunn Sigurðardóttir, Vil-
borg Dagbjartsdóttir, Sigurður
A. Magnússon, Þorsteinn Gylfa-
son, Olöf Eldjárn, Franz Gísla-
son, Ingibjörg Haraldsdóttir,
Guðbergur Bergsson, Franzisca
Gunnarsdóttir, Guðrún Jakobs-
dóttir og Karl Guðmundsson. í
heftinu eru líka tvær greinar um
skáldiö og þýöandann á Bægisá,
önnur eftir dr. Gunnar Krist-
jánsson, prest á Reynivöllum,
og hin eftir Ástráð Eysteinsson,
dósent við Háskóla íslands.
Grafíklistamenn verða kynnt-
ir í þessu tímariti, myndin Lesiö
milli lína eftir Ingunni Eydal
prýðir forsíðuna og inni í ritinu
er kynning á listakonunni.
Ritnefnd Jóns á Bægisá skipa
þau Franz Gíslason, Ingibjörg
Haraldsdóttir og Jóhanna Þrá-
insdóttir. Útgefandi er Orms-
tunga.
■
Samskipti Serba og
Króata í aldanna rás
Arvid Fredborg: Serber St kroater i hist-
orien. Frán 800-tallet til vára dagar. Atl-
antis 1994. 394 bls.
Undanfarin tvö til þrjú ár hefur
vart liöið svo dagur að ekki hafi
borist fréttir af átökum í því
landi, sem áður hét Júgóslavía.
Síðustu mánuði hafa átökin ver-
ið hörðust og illvígust í Bosníu,
þar sem Serbar hafa átt í höggi
við Króata og múslima, en hinir
síbastnefndu eru „múhameðs-
trúarmenn" af serbneskum og
króatískum ættum.
Þeir, sem ekki þekkja gjörla til
sögu þjóbanna sem ábur mynd-
uðu Júgóslavíu, eiga oft erfitt
með aö átta sig á orsökum átak-
anna og spyrja gjarnan sem svo:
Hvab veldur því að þjcðir, sem
áratugum saman bjuggn í sátt
og samlyndi, berast sk>ndilega
á banaspjótum?
Sannleikurinn er sá ab deilur
Serba og Króata eru engan veg-
inn nýtilkomnar. Ræturnar eru
eldfornar og margslungnar. í
bókinni, sem hér er til umfjöll-
unar, rekur höfundur sam-
skiptasögu þjóðanna tveggja frá
miööldum og fram á vora daga.
Af lestrinum verður ljóst, að
Serbar og Króatar hafa sjaldnast
setið á sárs höfði, og þegar þeir
hafa gert það, hefur þaö oftast
verið vegna þess aö þeim hefur
verib haldib niðri af þriöja aðila.
Ríkib Júgóslavía (ríki Suður-
Slava) varb til eftir lok fyrri
heimsstyrjaldar. Áður hafði
landsvæöið lotið Austurríkis-
keisara og þar á undan Tyrkjum.
Þarna höfðu ólíkir menningar-
straumar mæst í aldanna rás.
Áhrif Tyrkja urðu mest á austur-
hluta svæðisins. Þar eru Serbar
fjölmennastir. Þeir játa grísk-
kaþólska trú, en fjölmargir tóku
„múhameöstrú" á valdatímum
Tyrkja. Króatar eru hins vegar
flestir rómversk-kaþólskir og
hafa löngum litið á sig sem eins-
konar brjóstvörn vestrænnar
menningar gagnvart hinum
austrænu Serbum.
Á valdatíma Austurríkis-
manna voru Króatar að ýmsu
leyti betur settir en síðar varð,
en á árum heimsstyrjaldarinnar
síöari komst Ustasahreyfingin,
nasistaflokkur Króatíu, til valda
í landinu í skjóli þýska her-
námslibsins. Þá voru mikil
hermdarverk unnin á Serbum
búsettum í Króatíu og þab svo,
aö Þjóðverjum, sem þó köllubu
ekki allt ömmu sína í þeim efn-
um, ofbaub. Eftir stríbið komst
svo Tító til valda og þótt hann
væri sjálfur Króati, urðu Serbar
áhrifamestir í Júgóslavíu. Þótti
Króötum sinn hlutur oft fyrir
borð borinn og litu margir á
sambandsríkið sem enn eina út-
gáfuna af Stór-Serbíu.
Bókin, sem hér er til umfjöll-
unar, hefur að geyma mikinn
fróðleik um samskipti Serba og
Króata í aldanna rás. Bókarhöf-
undur, Arvid Fredborg, er þekkt-
ur fræöimaður og rithöfundur í
Svíþjóð. Hann lauk háskólaprófi
í sagnfræði og hefur einkum
lagt stund á sögu Balkanskag-
ans. Hann hefur farið fjölda-
margar ferðir til landanna, sem
hann fjallar um í þessari bók, og
vitnar oft til samtala við serb-
neska og króatíska ráðamenn á
undanförnum árum og áratug-
um. Gefur það bókinni nokkuð
sérstakan blæ og þótt Fredborg
verði engan veginn sakaður um
hlutdrægni, getur engum dulist
að samúð hans er með Króöt-
um. Á stríðsárunum dvaldist
Fredborg í Berlín, þar sem hann
var fréttamaður Svenska Dag-
bladet. Þar kynntist hann ýms-
um þeim sem fóru með málefni
Serba og Króata og gat því oft
kynnt sér málin nánar en al-
mennt gerðist.
Að öllu samanlögöu verður
ekki annað séð en að hér sé á
ferðinni traust og vel samið rit
sem allir þeir, sem áhuga hafa á
því ab kynna sér rætur átakanna
á Balkanskaga, ættu að hafa gott
gagn af. Jón Þ. Þór