Tíminn - 25.11.1994, Side 5
Föstudagur 25. nóvember 1994
fflímbwm
5
Anna Margrét Valgeirsdóttir:
Islenskur landbúnabur til
framtíbar
Á allra síðustu árum hefur umræð-
an um landbúnaö einkennst af
svartsýni. Niðurskurður og sam-
dráttur er það sem hefur gengið
yfir landbúnaðinn og nú er svo
komið að mörg bú eru á mörkum
þess að standa undir sér vegna
samdráttar. Margur spyr: „Af
hverju að halda í þessi óhag-
kvæmu bú, þegar þau standa orð-
ið ekki undir sér?" Á móti spyr ég:
„Eigum við öll að flytja á suðvest-
urhornið?" Kannski það sé best og
hagkvæmast. Það hlýtur að vera
pláss fyrir fleiri í verslun og þjón-
ustu í Reykjavík. Eða hvað? Marg-
ir bændur reyna að halda áfram
einfaldlega af því að það er ekki í
neitt annað að fara á samdráttar-
tímum. Einnig eru flestir bundnir
tilfinningatengslum viö sína
heimasveit og eru alls ekki tilbún-
ir til að fara til Reykjavíkur eöa til
annarra þéttbýlisstaöa.
Aukin atvinna vib
landbúnað
Á síöustu misserum hefur mikið
verið talað um að efla atvinnulíf-
ið. Það er þörf á fleiri störfum, en
til að störfum geti fjölgað þarf eitt-
hvað nýtt að koma til. Nema hægt
sé að gera betri og dýrari fram-
leiðsluvöru úr því hráefni sem við
þegar ráðum yfir. Það kemur sjálf-
sagt mörgUm á óvart, en landbún-
aðurinn býr yfir mörgum ónýtt-
um tækifærum. í dag er að komast
í tísku að fara vel með jörðina. Það
þykir ekki lengur fínt að reka stór
verksmiðjubú. Nei, það er að kom-
ast í tísku að neyta hreinna af-
urða, lífrænt er það sem þeir sem
fylgjast með biðja um. íslendingar
geta lagt mikið af mörkum í því
sambandi að lega landsins, strjál-
býli og veðurfar gerir okkur kleift
að gera hluti sem aðrar þjóðir eiga
mun erfiðara með.
Við getum framleitt lífrænt
(organic) lambakjöt, án þess að
gera stórvægilegar breytingar á
þeim búskaparháttum sem eru
viðhafðir á íslandi í dag. Það tekur
einungis 2- 3 ár að hreinsa jarð-
veginn á þeim túnum, sem í dag
er borinn tilbúinn áburður á. Fyrir
örfáum árum vorum við á eftir i
þróuninni í landbúnaði, en ein-
mitt þess vegna erum við allt að
15 árum á undan í dag, því verk-
smiðjubú hafa aldrei oröið til á ís-
landi. Lyfjanotkun við lamba-
kjötsframleiðslu hefur aldrei verið
stunduð á íslandi. Aðrar þjóðir
hafa gengið mjög langt í notkun
lyfja, t.d. eru vaxtarhvetjandi
hormón notuð víöa. Einnig eru
fúkkalyf notuð í fóður til að fyrir-
byggja sjúkdóma. Hér hafa menn
aldrei stigið þessi skref og í dag eru
möguleikar okkar mjög miklir, ef
rétt er með farið, einmitt þess
vegna. Vissulega þarf að gera
breytingar hér, en þær eru það litl-
ar að þær ættu ekki að hindra
neinn. ísland hefur fram að þessu
verið kynnt sem hreint land.
Höldum í hreinleika landsins og
gerum enn betur í aö selja þann
hreinleika.
Ekki er víst að lífræn framleiðsla
geti hentað á öllum svæðum
landsins, en ef farið verður út í
framleiðslu á lífrænu kjöti á ein-
hverjum svæðum, ætti að vera
meira svigrúm til að auka fram-
leiðsluréttinn hjá þeim sem búa á
kaldari svæðum.
Sænska þingið hefur samþykkt
að stefna að því að gera 10%
sænska landbúnaðarins hreinan
fyrir aldamót. íslendingar geta
sett markið mun hærra og við eig-
um að vera óhrædd við það. Hins
vegar þurfum við að gera okkur
grein fyrir því að þessar breytingar
taka ákveðinn tíma og það má
ekki flýta sér of mikið. Ef stjórn-
völd eru reiðubúin til að styðja við
bakið á þeim sem fara út í lífræna
framleiðslu, á meðan bændur eru
að komast af stað, er hægt að
fjölga störfum í sveitum landsins.
Einnig ætti að vera auðveldara að
halda strjálbýlustu svæöunum í
byggð.
Ef stjórnvöld ætla sér að nýta
þau sóknarfæri sem í dag bjóðast,
þarf að bregðast skjótt við. Staðlar
fyrir lífrænt lambakjöt þurfa að
líta dagsins Ijós ekki seinna en í
vetur, því bændur verða að hafa
tímann fyrir sér til að breyta
VETTVANCUR
áburðargjöf og fleiru. Þaö er átak
að fara út í lífræna framleiðslu á
lambakjöti og bændur geta ekki
gert þetta nema meö stuðningi
stjórnvalda. Þeir hafa ekkert svig-
rúm í dag til að taka á sig þann
kostnað, sem óhjákvæmilega fylg-
ir því að fara út í breytingar. Hins
vegar er þaö engin sgurning að á
næstu árum eru mikil sóknarfæri í
framleiðslu á lífrænum vörum,
því hinn vestræni maður er orð-
inn sjúkur af ofnæmi, hjartasjúk-
dómum og fleiri kvillum út af
þeim lifnaðarháttum sem við
temjum okkur í dag, þar með talið
neysla á menguðum vörum.
Vestfirðir eru það svæði sem er
hvað best fallið til sauðfjárræktar
■á landinu. Hvergi er hægt að sjá
ofbeit á Vestfjörðum og víða þolir
landið umtalsverða fjölgun sauð-
fjár. Því er það mikið hagsmuna-
mál hér á Vestfjörðum að allt
kapp verði lagt á að koma skrið á
þessi mál. Það er mikil vinna
óunnin varðandi markaðsmál og
það er vinna sem bændasamtökin
og stjórnvöld verða að vinna að í
sameiningu og það þarf að leggja
mikla áherslu á þá vinnu.
Eru landbúnaðarmál
heilbrigðismál?
Evrópuþingið hefur ályktað aö
50% ótímabærra dauðsfalla fólks
yngra en 65 ára í Evrópu séu
vegna rangs mataræðis. Það sér
það hver maður að í ljósi þess er
þetta mál ekki eingöngu mál
bænda og neytenda, þetta er ekki
síöur heilbrigðismál. í Þýskalandi
er talið aö kostnaður viö sjúk-
dóma, sem tengjast fæöu, hafi
verið um 42.000 milljónir þýskra
marka árið 1988. í Skotlandi hefur
náðst 60% lækkun í tíðni hjarta-
og æðasjúkdóma og sparnaöurinn
er um 300 miljónir punda á ári.
Það eru því gríðarlegir fjármunir í
húfi fyrir þjóðir heims. Við hljót-
um ab fara ab hugsa okkar gang
varöandi heilbrigðismál. Forvarn-
ir, sem byggjast ekki sist á betra
mataræði, er það sem við hljótum
aö leggja áherslu á í nánustu fram-
tíð. Það hlýtur að vera minni
kostnaður fólginn í því að koma í
veg fyrir sjúkdóma fremur en að
grípa inn í þegar í óefni er komið.
I dag er hollusta í tísku. Þá tísku
eiga íslendingar að notfæra sér.
HEIMILDIR
Freyr, 10. tbl. 1994. „Lífrænn landbúnað-
ur." Ólafur Dýrmundsson. Búnaöarfélag
íslands, Stéttarsamband bænda.
Freyr, 10. tbl. 1994. „Verndun hreinleika
íslenskra afurða, síðari hluti." Siguröur
Sigurðarson dýralæknir.
Evrópuþing, ráðgjafarþing. „Skýrsla um
fæöu og heilsufar." 29. apríl 1994. Skjal
70823.
Höfundur er húsmóbir og tekur þátt í
prófkjöri Framsóknarflokksins á Vest-
fjörbum.
Guöni Ágústsson:
Störf landpósta skulu virt
í utandagskrárumræðu á Alþingi,
sem undirritaður stób fyrir í vik-
unni, gaf HaUdór Blöndal þau fyr-
irheit að stöðva um sinn þau
vinnubrögð Pósts og síma að
bjóöa út störf landpósta og hefja
viðræður í samstarfsnefnd um
framhaldið.
Landpóstar styöjast viö sam-
starfssamning frá 1984, sem ber
að viröa. Samstarfsnefndin vann
gott verk og átti það markmið eitt
að tryggja skilvirka og ódýra þjón-
ustu. Landpóstar, sem ekki eru
ríkisstarfsmenn heldur verktakar,
fóru á námskeið hjá Pósti og síma
og gengust undir kvaðir svo sem
þær aö þetta starf hefði forgang
og aörir en þeir keyrðu póstinn
ekki út nema í veikindum eba frí-
um.
Fyrir tveimur árum fór sam-
gönguráðherra fram á að heimila
útboð á tveimur til fjórum leið-
um. Þetta var gert þótt félagið var-
aði við slíku, þar sem þjónustan
væri viðkvæm og gerði kröfur til
ábyrgðar, heiðarleika og þagnar-
skyldu, svo og að þetta starf mætti
ekki verða aukastarf, fólkiö í sveit-
unum vill fá sinn póst á réttum
tíma.
VETTVANGUR
Síðan þetta gerðist hefur því
miöur Póstur og sími vaðið áfram
og bobið út einar tuttugu leiðir og
sagt upp mönnum sem eiga ab
baki dygga þjónustu og hafa sinnt
þessu starfi aðfinnslulaust og
standa nú uppi án atvinnu með
dýra fjárfestingu sem þeir höfbu
lagt í til ab þjóna sem best.
Það, sem setur að manni ugg, er
virðingarleysið við vinnandi
menn, sem kannski stafar af því
að ýmislegt er hægt í skjóli at-
vinnuleysis. Hér áður fyrr voru
menn gerðir með þeim hætti ab
orð skulu standa, nú skipta skrif-
legir samningar litlu.
Félag landpósta hefur margboð-
ið aö ganga til samninga um alla
hugsanlega hagræðingu og skipu-
lagsbreytingar eða sín kjaramál.
Þar hafa þeir nú ekkert sjálfdæmi,
því ferðakostnaðamefnd ríkisins
hefur reiknað taxtann út og laun
losa 79 þúsund á mánubi. Póstur
og sími hefur eigi að síður aukið
sínar tekjur með því ab bæta
þjónustuna með því að láta land-
pósta flytja pakkavörur úr versl-
unum, lyf o.fl., sem er hið besta
mál, og nú síðast birtingarvottorð
og stefnur, sem var verkefni
hreppstjóra og stefnuvotta.
Stefnur eru ekki almenn póst-
þjónusta og tilheyrir valdi en ekki
þjónustu, enda fengu ríkisskipaö-
ir hreppstjórar og stefnuvottar
greiðslur fyrir þetta starf. Mér
finnst hiklaust aö póstar eigi að fá
greitt fyrir þetta ómak, því þab
þekkja þeir, sem þetta hafa unnið,
að þab er ekkert skemmtiverk. Ég
myndi alltjent ekki vilja vinna
það í sjálfboðavinnu, en Póstur og
sími fengi í hvert sinn háa
greiöslu fyrir ómakið.
Auðvitað á að gera kröfur til
landpósta og semja viö þá, starfið
býður ekki upp á annað. Nær væri
Pósti og síma að huga aö póst-
burði fólksins í sveitunum fimm
daga vikunnar, í stað þriggja eins
og nú er.
Ég vona að sú góða umræða,
sem fram fór á Alþingi um þetta
mál af mönnum úr öllum flokk-
um, veröi til þess að öðruvísi verði
staðið að þessum málum í fram-
tíðinni. Útboð er góð leiö í ýms-
um málum, en er að mínu viti
varla réttlætanleg í póstþjónustu
og í hinum stóra heimi ekki farin.
Útboð ganga í dag vegna þess
aö það skortir atvinnu, en á morg-
un vill enginn vinna þetta verk af
því að það er undir kostnaðar-
veröi. Landpóstar hafa öðlast
reynslu, sem kallar á þaö ab Póst-
ur og sími virði þá reynslu og meti
hversu starfib er sérstakt.
Höfundur er alþingismabur.
FÖSTUDAGS
PISTILL
ÁSGEIR
HANNES
STÓRIÐJAN FYRIR
GREIÐSLA
Pólitísk fyrirgreibsla er á dagskrá
um þessar mundir og siðbótar-
menn kveba sér hljóbs á torgum.
Þeir telja þab pólitíska spillingu að
hjálpa fólki sem fallast hendur
frammi fyrir kerfinu. Albert heitn-
um Guðmundssyni tókst stundum
ab rétta minni máttar hjálpar-
hönd og fyrir bragbið þótti sib-
bótarmönnum öll pólitísk spilling
ganga upp í Albert einum. Hvorki
meira né minna.
Á meðan umræbunni um pólit-
íska fyrirgreiðslu er viljandi beint
inn á villigötur vonast þeir menn
til að sleppa með skrekkinn sem
hafa gert fyrirgreiðsluna ab stór-
ibju á íslandi. Pólitísk fyrirgreiðsla
er ekki fólgin í því að einn mabur
reyni ab hjálpa öbrum manni ab
glíma við kerfið. Það er ekki
hættuleg hjálpsemi. Pólitísk fyrir-
greiðsla er hins vegar Ijóslifandi
komin þegar kerfið er látib hjálpa
einum manni ab ná tökum á
þjóöfélaginu.
Einokun á verktakastarfi á Kefla-
víkurvelli er sígilt dæmi um pólit-
íska fyrirgreiöslu upp á gamla
móðinn. Sama gildir um flugleiðir
milli landa, sölu sjávarfangs og
landbúnaðarvara, lyfsölu og vín-
sölu, og fleira mætti telja. Allt
þetta örlæti er ávöxtur af áratuga
fyrirgreibslu vinsamlegra ríkis-
stjórna við sitt helsta venslafólk á
hverjum tíma. Pólitísk fyrirgreibsla
af þessum toga er nú reyndar ab
líba undir lok hér á landi og ekki
vegna breytinga á hugarfari
manna, heldur vegna göngu Is-
lendinga á Evrópumarkab.
Þrátt fyrir ab einkaleyfin séu á
undanhaldi eru örlátir ráðherrar
ekki af baki dottnir. Þeir semja sig
að nýjum sibum og setja áfram
undir lekann. Salan á SR-mjöli er
vænsta fyrirgreiðsla seinni tíma
ásamt afhendingu Útvegsbank-
ans. Meb lögum um stjórnun fisk-
veiba hrepptu nokkrir útvegs-
menn allan fiskinn í sjónum og
kvótinn er vafalaust fyrirgreiðsla
aldarinnar. Og ekki er allt búib
enn:
Fugl dagsins er fjármálaráð-
herra. Hann deilir út hlutabréfum
í Lyfjaverslun ríkisins á kostakjör-
um og þab væri góðra gjalda vert
ef alþýba manna ætti fyrir salti í
grautinn um þessar mundir. En
því láni er því miður ekki að fagna
og fyrir bragðib safnast lyfjaversl-
unin á hendur sömu venslamanna
og abrar ríkiseignir. Ráðamenn
halda þannig áfram ab færa
þjóbaraubinn frá hinum mörgu
og til hinna fáu, eins og lögmál
fyrirgreibslunnar gerir ráb fyrir. Til
fárra manna, en hvílíkra manna!
Islendingar eru seinheppnir í
einkavæbingu sinni, eins og
dæmin sanna. Hérlendis skiptast
eignir manna brátt í sömu hlut-
föllum og í Brasilíu eða á Haítí í
Karíbahafi. Hér ríkir líka sama
skipulagið á einkavæbingunni
eins og frægt er orbib í Sovétríkj-
unum. Enda er margt líkt meb
skyldum.
Fátt bendir til ab stjórnmála-
flokkarnir missi stöbu sína sem
síðustu kommúnistaflokkar Evr-
ópu í næstu kosningum. ísland
verður því áfram síðasta Sovétlýö-
veldið og Albert heitnum Guð-
mundssyni áfram kennt um pól-
itíska spillingu.