Tíminn - 25.11.1994, Side 11

Föstudagur 25. nóvember 1994

11
íslands er ab vera utan ESB
Bjarni Einarsson:
Hagur
Umræöa um utanríkismál ís-
lendinga er núna yfirleitt mjög
einhæf. Umræðan snýst nær
eingöngu um hvort betra sé að
vera innan eða utan ESB, miðað
við ríkjandi fyrirkomulag utan-
ríkisviðskipta. í umræðunni er
ekki tekið tillit til fjölda nýrra
kosta, sem við nú eigum til við-
skipta víða um heim. Utanríkis-
viðskipti okkar hafa aldrei verið
í föstum skorðum til langframa.
Ýmsar aðstæður hér heima og í
viðskiptalöndum okkar hafa oft
valdib breytingum í hlutföllum
á milli markaða frá tímabili til
tímabils. Sveiflan mikla í út-
flutningi sjávarafurða um miðj-
an sl. áratug, þegar m.ikið dró úr
útflutningi til Bandarikjanna en
hann óx að sama skapi til Evr-
ópu, stafaði af gengishruni doll-
arans. Þab tímabil er löngu lið-
ið, gengi dollarans er í sæmilegu
horfi nú og bandaríski markað-
urinn þar með. En auk hans
hafa á síðustu árum komið fram
fjöldi áhugaverðra nýrra mark-
aða og gamlir markaðir, sem
hafa verið í lægð, eru að hress-
ast.
Heimsmynd
framtíbarinnar
í The Economist frá 1. októ-
ber sl. er mikil úttekt á heims-
hagkerfinu. í þessari grein eru
miklar upplýsingar og niður-
stöður eru athyglisverðar. Aðal-
niðurstaöan er sú, að hin mikla
tilfærsla efnahagslegs styrks frá
gömlu iðnríkjunum til nýju
ibnríkjanna og verðandi ibn-
ríkja í Asíu, Rómönsku Ameríku
og „fyrrum Sovétríkjanna"
muni halda áfram með vaxandi
krafti og hraða. í löndum þess-
ara heimshluta munu um 3
milljarðar fólks koma inn í
markaðshagkerfi heimsins til
viðbótar þeim ca. eina milljarbi
sem fyrir er. Ört vaxandi hluti
þessa fólks mun komast á það
tekjustig að hafa kaupgetu um-
fram nauðsynjar. Mikill hluti
framleiðsluiðnaðar heims mun
verða í þessum löndum og
framleiðsluiðnaður mun halda
áfram að flytjast frá gömlu iðn-
ríkjunum til hinna nýrri. Kína
mun innan aldarfjórðungs fara
fram úr Bandaríkjunum sem
stærsta hagkerfi heims. Spáð er
ab Indland verði í fjórða sæti og
Indónesía í því fimmta á undan
Þýskalandi, sem verður í 6. sæti.
Á eftir Þýskalandi koma svo
Subur-Kórea og Thailand, þá
Frakkland en síðan Brasilía.
Þetta eru spádómar blaðsins,
sem að sjálfsögðu eru settir fram
með fyrirvara. Ég tel t.d. líklegt
ab hagvöxtur Rússlands sé van-
metinn, en því er raðað í 13.
sæti á eftir Italíu en á undan
Bretlandi. í grein í tímaritinu
„Foreign Affairs", sept.-okt.
hefti, er grein undir nafninu
„Russia's Success Story", þar
sem því er haldið fram að fram-
leiösla rússneskra fyrirtækja sé
mjög vantalin. Landsfram-
leiðsla Rússa sé því oröin tals-
vert meiri en opinberar tölur
greina frá og líklegt sé að rúss-
neska hagkerfið sé í reynd að
komast í flugtaksstöðu núna.
Þegar flugtakið hefst verður
hagvöxtur þar mjög ör. Niður-
stöður þessara hugleiðinga eru
að framundan sé mesta neyslu-
bylting heimssögunnar og gíf-
urleg tilfærsla valds á milli
heimshluta.
Staða ESB í þessu þróunar-
munstri er mjög erfib og mikl-
um mun verri en staða NAFTA-
VETTVANGUR
„Fómarkostnaður við aðild
að ESB er mikill. Fyrir það
fyrsta verðum við að sjá á
bak fullveldi okkar. Við
verðum aðilar að evrópskri
efnahagsstefnu í stað þess
að hafa okkar eigin, svo og
sjávarútvegsstefnu, land-
búnaðarstefhu, utanríkis-
viðskiptastefnu, vamar-
stefnu o.s.frv. Miðað við
það sem nú er, vceri vœgi
atkvœða okkar um 2% um
flest mikilvœgustu mál
okkar sjálfra."
ríkjanna og Japans. Fyrir það
fyrsta mun íbúafjöldi standa því
sem næst í stab og í nokkmm
löndum er fæðingartala að
lækka eða lækkuð niður fyrir
dánartölu. Þetta merkir að með-
alaldur þessara þjóða hækkar
ört. Þessi þróun aldursskiptingar
hefur sterk samdráttaráhrif. Þar
sem færri fæðast en deyja verð-
ur augljóslega lítil eftirspurn eft-
ir nýju íbúðarhúsnæði, svo heill
atvinnuvegur nánast þurrkast
út. Þegar Þjóðverjar ljúka stór-
verkefnunum tveimur, endur-
nýjun úr sér gengins húsnæðis í
austurhérööunum og flutningi
höfuðborgarinnar til Berlínar,
verður lítið ab gera í byggingar-
vinnu þar. Annaö, sem mun
valda ESB vaxandi erfiðleikum,
er að Evrópa er langt á eftir
Bandaríkjunum og Japan í ibn-
greinum framtíðarinnar, þ.e.a.s.
í tölvuiðnaði og hliöstæðum
greinum, upplýsingaiðnaðin-
um. Þá minnkar fjöldi nýjunga
og uppfinninga á hverju ári, og í
Þýskalandi og sjálfsagt víðar í
Evrópu er mjög erfitt að fjár-
Sunnudaginn 20. nóvember
1994 birtist eftirfarandi auglýs-
ing í Mbl.:
Norræn nefnd
1/2 starf
Norræn nefnd óskar eftir full-
trúa til starfa.
Nefndin hefur aösetur á ís-
landi næstu þrjú ár.
Starfið felst í ritvinnslu, bók-
haldi og almennum skrifstofu-
störfum.
Þess er krafist að starfsmabur-
inn hafi:
- Mjög gott vald á einu Norb-
urlandamáli, munnlegt og skrif-
legt.
- Enskukunnáttu.
- Ritvinnslukunnáttu.
- Reynslu af skrifstofustörfum.
Nánari upplýsingar veitir
Aubur Bjarnadóttir hjá Ráðgarði
hf. milli kl. 9-12. Vinsamlegast
skiliö umsóknum til Ráðgarðs
hf. fyrir 26. nóvember.
Rábgarður hf. Stjómunar- og
rekstrarrábgjöf. Nóatún 17, 105
Reykjavík. Sími 616688.
Hvernig stabið er aö þessari
magna nýiðnab. Bankarnir taka
ekki slíka áhættu og sama er að
segja um einkafjármagnsmark-
aðinn. Eigendur fjármagns vilja
fjárfesta í því gamla, sem þeir
þekkja. Bandaríkin eru and-
stæða þessa. Bandaríska hag-
vaxtarsveiflan, sem hófst
snemma árs 1991 og stendur
enn, byggist ekki hvað síst á
nýjungum í ibnaði og í stjórn-
un. Þar í landi eru greinar eins
og upplýsingaiðnaðurinn orðn-
ar aðal vaxtarbroddar hagkerfis-
ins, en eldri iðngreinar, þó vel
gangi, fylgjast með. Mikilvægt
atriði er svo hvernig gömlu iön-
veldin géta staðist samkeppni
nýju iðnaðarþjóðanna. „The
Economist" reyndi ab meta
þessa getu í ofannefndri grein.
Valin voru nokkur atriði, sem
skipta máli í þessu sambandi, og
röð sex gamalla iðnþjóða metin
eba mæld eftir atvikum. Ríkin
eru Bandaríkin, Japan, Bretland,
Þýskaland, Frakkland og Ítalía.
Viðmiðunaratriðin eru aðlög-
unarhæfni vinnumarkaðar,
hlutfall framleiðsluiönabar af
atvinnulífi (best sem lægst),
menntunarstig fullorðinna, út-
flutningur hátæknivöru og
eignir lífeyrissjóöa. Einkunnir
voru svo gefnar frá 0 upp í 10.
Bandaríkin fengu 10, Japan og
Bretland 6, Þýskaland og Frakk-
land 2.
ísland utan múrsins
Fórnarkostnaður við aðild að
ESB er mikill. Fyrir þab fyrsta
veröum vib að sjá á bak fullveldi
okkar. Við verðum aðilar að evr-
ópskri efnahagsstefnu í stað
þess að hafa okkar eigin, svo og
sjávarútvegsstefnu, landbúnað-
arstefnu, utanríkisviðskipta-
stefnu, varnarstefnu o.s.frv.
Miöaö við það sem nú er væri
vægi atkvæða okkar um 2% um
flest mikilvægustu mál okkar
sjálfra. Ekki mun atkvæðavægi
LESENDUR
auglýsingu varðar viss grund-
vallaratriði lýðræðis og hags-
munabaráttu stéttarfélaga, sem
viröast vera sniögengin hér.
í fyrsta lagi er aðeins talað um
norræna nefnd. Ef þessi nefnd er
opinber, starfar hún í lýðræðis-
legu umboði kjósenda með
þeim skyldum sem því fylgir.
Sem slík er hún fjármögnuð og
rekin af skattgreiðendum. Siíkar
nefndir eru m.ö.o. ekki reknar
sem einkafyrirtæki, heldur starfa
þær undir reglugerðum stjórn-
sýslulaga og laga um opinbera
upplýsingamiðlun. Norrænar og
aðrar opinberar nefndir gegna
því ákveöinni upplýsingaskyldu
gagnvart þessum borgumm. Þeir
eiga m.a. rétt á að vita hvaða
nefnd þetta sé, hvað starfsemi
hennar gangi út á, hver veiti
henni forstöbu, hver tryggi jafn-
rétti í afgreiöslu umsókna,
hvaða kjarasamningar eigi við,
o.s.frv.
I öbm lagi er auglýst eftir ís-
okkar vaxa með fjölgun aðildar-
þjóðanna. Líkur eru á að at-
kvæðavægi smáríkja minnki frá
því sem nú er. Ekki sækjum við
auð til ESB. Markaðurinn sem
heild er nánast í kyrrstöðu
vegna aldursskiptingarinnar.
Umframframleiöslugeta er í
nánast öllum iðngreinum. Hill-
ur verslana eru sneisafullar og
dýrt er að troða sér þar inn. ESB
er erfiðasti markaður heims að
brjótast inn á. Og hagvaxtar-
horfur ESB eru, eins og fram
hefur komiö, slæmar og at-
vinnuleysi er þar enn tæp 11%.
Ekki bætir áframhaldandi fyrir-
tækjaflótti úr því. NAFTA-
markabir eru hins vegar enn í
vexti. Aldursskipting er þar allt
önnur en í ESB og hagvaxtar-
horfur eru miklu betri. Eftir
mestu er þó að sækjast í löndum
þar sem þjóðirnar eru nú að
brjótast út úr fátækt. Þar eru að
verða til „millistéttir" fólks sem
hefur tekjur umfram naubsynj-
ar. Stærð slíkrar millistéttar í
Indlandi er um 350 milljónir
manna (Mbl. 6/11 sl.), en í Kína
er hún enn minni, líklega um
200 milljónir. Millistéttimar
vaxa mun hraðar en nemur
íbúafjölda landanna og tekjur
lendingi í starfið sem ræður við
armað Norðurlandamál. Er ekki
verið ab gera upp á milli Norður-
landabúa, ef nefndin er norræn?
í þriðja lagi er einkafyrirtæki
falið að veita upplýsingar um
starfiö og væntanlega meta um-
sækjendur. Þar sem eignarform
opinberra stofnana er allt annab
en fyrir einkafyrirtæki, verður
yfirleitt að nota aðrar aðferðir
við að ráða starfsfólk. Aðferðir,
sem byggja á samráði vib stéttar-
félög til að tryggja að bæði hags-
muna og jafnréttis umsækjenda
sé gætt. Eins og kemur fram hér
að neðan var þetta einkafyrir-
tæki ekki í stakk búiö til að sinna
þessum skyldum.
Þar sem þessi auglýsing kom
furöulega fyrir sjónir, var hringt
daginn eftir í nafngefinn starfs-
mann (AB) rábgjafarfyrirtækis-
ins til að afla frekari upplýsinga.
Þá kom eftirfarandi fram:
- AB taldi sig ekki geta gefið
upplýsingar um þessa nefnd, þó
hún væri opinber.
- AB sagði að þessar upplýsing-
ar yrðu fyrst gefnar upp ef um-
sækjandi kæmi til greina í starf-
þeirra vaxa hraðar en nemur
vexti þjóðartekna. Rússar eru
ein þeirra þjóða sem þannig er
nú ástatt um og sama er að segja
um Brasilíu, gamlan saltfisk-
markað okkar, og Asíufólki og
Rússum finnst líka fiskur góður.
Margar þessara þjóða vilja líka
kaupa af okkur þekkingu. Lík-
lega er sú útflutningsatvinnu-
grein, sala þekkingar, nú sú at-
vinnugrein okkar sem vex hrað-
ast. Niöurstaðan af þessu er að
með öllu er ástæðulaust að
greiða fórnarkostnaðinn af ESB-
aðild. Hún verður okkur ekki til
fjár og án hennar einangrumst
við ekki. Miklu frekar þýðir aö-
ild einangrun bak viö Evrópu-
múrinn, því ESB á ekki nema
tveggja kosta völ. Annar er ab
gera risavaxið átak til að ná
Bandaríkjunum og öörum í
framleiðni í almennum iönabi,
ná sér á strik í nýju iðngreinun-
um og draga úr alls konar félags-
legum útgjöldum. Þetta mun
þýða miklar uppsagnir fólks og
mikla aukningu atvinnuleysis,
kannski umfram félagslegt þol
þjóðfélaganna. Hinn kosturinn
er aö verja ósamkeppnisfæran
iðnað með viðskiptahindrun-
um, hvaða afleiðingar sem þab
svo hefði aðrar en versnandi
lífskjör. Og ab síðustu, gleym-
um ekki að í Evrópu geisar stríð
sem getur breiðst út. Fráleitt er
fyrir okkur að fara að ganga þar
í ábyrgð. I Ameríku allri og í
Asíu er nú friður. Meira að segja
Skínandi stígurinn í Perú er
hættur og þar sem átökin stóðu
er nú öflug efnahagsleg upp-
bygging. Auk þess er ESB nú að
verða einn höfubvettvangur
hinnar nýskipulögöu heimsma-
fíu, enda er mikilvægasti eitur-
Iyfjamarkaöur hennar þar, þessi
17-18% evrópskra ungmenna
sem ganga atvinnulaus.
Höfundur er hagfræbingur.
iö (yrði boðaður í viðtal).
- í vissum tilfellum yrði full-
trúinn staðgengill „forstjóra"
nefndarinnar. Var þá AB bent á
að slíkt gerði kröfur til ákveð-
innar faglegrar þekkingar um-
sækjenda. Um innihald hennar
fengust engin svör.
- AB taldi að bobið yrði upp á
ísl. launakjör án þess að geta gef-
ið upp neina viðmiðun úr ísl.
kjarasamningum. Ef fjárveiting
hefur fengist fyrir þessari stöðu,
þá er hún yfirleitt miðuð við
ákveðinn launaflokk.
Hér má varpa fram nokkrum
spurningum:
- Er forstööumaöur viðkom-
andi nefndar aö brjóta lög og
reglugerðir um stjórnsýslu og
opinbera upplýsingamiblun?
- Hver er þessi forstöðumabur
sem lætur auglýsa svona?
- Hvernig hefur hann fengið
sína stöðu?
Þar sem þessar spurningar
varöa almenna hagsmuni, er
eðlilegast að þær séu teknar upp
og fylgt eftir af hagsmunaaðil-
um í formi flokka, félaga og fjöl-
miðla. Spyrill
Auglýsingar opinberra stofn-
ana og fordæmi þeirra