Tíminn - 26.11.1994, Blaðsíða 10

10

Laugardagur 26. nóvember 1994
Rœba
Halldórs
Asgríms-
sonar
því vel sem getur skapað fleiri
störf. Þaö er öllum atvinnu-
greinunum mikilvægt aö auka
innbyröis tengsl. Útflutnings-
iönaöur, sem er byggður á
sérþekkingu í sjávarútvegi, hef-
ur gengiö vel. Sjávarútvegur,
sem byggir á auðugum hug-
myndum iönaöar- og tækni-
manna, skarar fram úr. Mat-
vælaiðnaður, sem byggir á því
besta sem viö eigum innan fisk-
vinnslu og landbúnaðar, ber af.
Ferðaþjónusta, sem byggir á
náttúrufegurð og ríkri menn-
ingararfleifð, er tii fyrirmyndar
og allt byggist á aö viö berum
viröingu fyrir landinu, hafinu,
auðlindum þess og gæöum.
Viö erum háöari óspilltri
náttúru en flestar aðrar þjóöir.
Því á umhverfisvernd í víðtæk-
asta skilningi þess orös að geta
verið það sameiningartákn sem
allir íslendingar starfa undir.
Nýsköpun og þróun
Engar framfarir verða nema
stööugt sé leitað aö nýjungum
og reynt aö þróa nýjar hug-
myndir.
I þjóöfélagi eins og okkar
veröur hiö opinbera aö eiga þar
hlut aö máli. Möguleikar í sjáv-
arútvegi, matvælaiönaöi, fisk-
eldi, hugbúnaöi, líftækniiðnaöi
og almennum iðnaöi koma
upp á hverjum einasta degi.
Fiskeldi er orðið hálfgert
bannorð hér á landi en þó er
vitaö aö þar eru gífurlegir
möguleikar ef rétt er á haldiö.
Frábært starf hefur veriö unniö
á sviði lúðueldis. Sama má
segja um bleikjueldi og ýmis-
legt annað lofar góöu. Þorskeldi
hefur mikla möguleika og
rannsóknir viö eldi í fjörðum
eru stórmerkilegar. Fiskeldi fer
stööugt vaxandi í heiminum og
þjób sem vill vera framarlega í
sjávarútvegi verður aö taka þátt
í þeirri framþróun. Á næstu
árum geta oröið til mörg hund-
rub störf í þessari grein.
Hugbúnaöarfyrirtæki hér á
landi búa yfir ótrúlegri þekk-
ingu. Viö eigum mörg kröftug
fyrirtæki á þessu sviöi sem geta
meö öflugu markaðsstarfi og
góöum stuöningi skapað mörg
hundruö íslendingum góð
störf.
Ráðgjafarfyrirtæki, einkum í
sjávarútvegi, hafa náö stórgóö-
um árangri á alþjóðamarkaði
og með hvatningu og aðstoö
hins opinbera ætti rábgjöf og
sala á sérþekkingu aö geta veitt
hundruöum manna atvinnu.
íslendingar hafa sannaö aö
þeir geta tekiö þátt í öflugu
starfi á alþjóðavettvangi. Verk-
takar og félög í flugrekstri hafa
náö árangri. Heilsugæsla og
önnur sérþekking á margvíslega
möguleika. En ekkert gengur
upp nema viö vinnum saman
og styðjum viö frumkvæöi og
þróun.
Evrópusambandið
Viö íslendingar stöndum á
vegamótum. Þjóbirnar allt í
kringum okkur eru aö gerast
aöilar aö Evrópusambandinu
en viö höfum ákveöiö aö gera
það ekki. Mörgum nágranna-
þjóöum þykir þetta einkenni-
legt. Þó tel ég að það sé fullur
skilningur á sérstööu okkar.
Evrópusambandiö er ekki snib-
ið að aöstæðum þjóðar eins og
okkar. Sjávarútvegsstefnan er
hugsuö út frá hagsmunum ríkja
sem eiga sameiginleg fiskimiö.
Hún gerir jafnframt ráö fyrir aö
fiskveiöar og fiskvinnsla sé
undirmálsgrein sem ekki getur
lifað án opinberra styrkja. Aöild
að bandalaginu þýddi því aö
við þyrftum aö ganga inn í
styrkjakerfi og lúta sameigin-
legri stjórn auðlindanna. Við
getum ekki afsalaö okkur yfir-
ráöaréttinum og gengiö inn í
styrkjakerfið með mikilvægustu
atvinnugrein okkar.
Ég tel engar líkur á því ab viö
getum á þessari stundu fengiö
þær undanþágur í samningum
viö Evrópusambandiö sem
hugsanlega geti réttlætt aðild
íslendinga aö því. Þess vegna
hafna ég því aö viö sækjum um
aðild. Þaö er skaðlegt aö fara
inn í slíkar viðræður nema við
teljum líklegt að hægt sé aö ná
viðunandi samningi.
Þeir sem nú vilja sækja um
aðild þurfa að svara þeirri
spurningu hvernig þeir vilja ná
þeim 5 milljöröum króna inn í
ríkissjóð sem er taliö þurfa til
aö gerast aöilar aö ESB. Þar fyrir
utan þarf aö útvega fé til aö
leggja fram á móti styrkjum
ESB til sjávarútvegs þannig aö
þeir fáist. Er ætlunin aö hækka
tekjuskattinn eöa viröisauka-
skattinn eöa er þaö kannske
hugmynd kratanna að stór-
hækka skatta á sjávarútveginn
meö svokölluöum auðlinda-
skatti?
Þaö eru samningar viö Evr-
ópusambandið framundan. Það
hlýtur að vera áhyggjuefni
landsmanna að hér skuli vera
við völd ríkisstjórn sem kemur
sér ekki saman um nokkurn
skapaöan hlut í þessu stóra
máli. Á meban forsætisráöherr-
ann og utanríkisrábherrann ríf-
ast um máliö jafnt innanlands
sem utan eru þeir að sá van-
trausti og vantrú í okkar garö.
Ríkisstjórn sem talar út og suö-
ur í svo mikilvægu máli er ekki
líkleg til aö ná árangri. Alþýöu-
flokkurinn vill ganga í ESB,
þótt hann hafi enga grein gert
fyrir því hvaba skilyrði hann
vill sætta sig við. Sjálfstæöis-
flokkurinn er veikur fyrir og
ýmsir halda því fram þar á bæ,
að strax eftir kosningar verði
skipt um stefnu.
Á sama tíma er undirbúningi
nauösynlegra samninga um
framhald Evrópska efnahags-
svæöisins og tvíhliöa samnings
viö ESB lítið sinnt. Allur kraft-
urinn fer í innbyröis átök milli
stjórnarflokkanna. Þeir eru ekki
einu sinni sammála um hvenær
skýrslur Háskólans um ESB
skuli gerðar opinberar, hvað þá
um það hvernig styrkja á stööu
íslands viö nýjar aöstæður.
Alþjóðleg samvinna
Alþjóölegt samstarf er annað
og meira en Evrópusambandið.
Á þessum tímamótum er mikil-
vægt að styrkja Norðurlanda-
samstarfið. Mér hefur verið
faliö aö taka þátt í vinnuhópi í
Norðurlandaráði sem á ab end-
urskoða norrænt samstarf nú á
næstunni. Ég mun leggja sér-
staka áherslu á að styrkja stofn-
anir Noröurlandaráös og koma
upp sameiginlegri skrifstofu
Noröurlandaráðs og ráðherra-
nefndar þess í Brússel. Ég tel aö
samstarf Noröurlandanna í höf-
uðstöðvum ESB geti aukið áhrif
íslendinga og tryggt hagsmuni
landsins betur. Það ríkir vin-
semd í okkar garö á vettvangi
norræns samstarfs. Þar höfum
viö starfað á jafnréttisgrund-
velli og samstarfiö hefur styrkt
sjálfstæöi þjóðarinnar.
Ég tel jafnframt mikilvægt aö
stofnab veröi sérstakt Norbur-
heimskautsráö sem veröi vett-
vangur sameiginlegra hags-
muna Noröurheimskautsland-
anna. Kanadamenn hafa lagt til
að formlegt samstarf veröi tekið
upp og viö eigum aö styöja þaö
meö öllum ráðum. Ég flutti til-
lögu í þessa átt innan Norður-
landaráös fyrir nokkrum árum
og þar á sér staö undirbúningur
um framtíðarsamvinnu á þessu
sviði. Mikill áhugi er fyrir mál-
inu og ég vænti þess aö innan
fárra ára verbi því samstarfi
komið á með formlegum hætti.
Viö eigum mikilla hagsmuna
aö gæta á þessum vettvangi á
sviöi umhverfis- og sjávarút-
vegsmála. Þaö næst aldrei niö-
urstaða í mörg deilumál í auð-
lindanýtingu nema með nánari
samvinnu þessara þjóöa. Hvala-
og selamálið veröur ekki leyst
án sameiginlegs átaks landanna
sem eiga hagsmuna aö gæta á
Norðurhveli. Þar eiga hlut aö
máli allar Noröurlandaþjóöirn-
ar ásamt Bandaríkjamönnum,
Kanadamönnum og Rússum.
Þjóöirnar eiga mikilvæga
sameiginlega hagsmuni á sviöi
fiskveiða og þar eru mörg á-
greiningsmál uppi um veiöar úr
sameiginlegum stofnum. Þau
Smugumál sem uppi eru á ýms-
um stööum í þessum heims-
hluta veröa ekki leyst nema
með nánari samvinnu. Veið-
arnar í Barentshafi eru ekki ein-
angrað fyrirbæri því áþekk mál
eru víöa á feröinni og má þar
nefna úthafskarfaveiöina suö-
vestur af landinu og síldveiöar
djúpt úti fyrir Austfjörðum. Ég
trúi því aö málum veröi best
skipað þegar viö stofnum til
sameiginlegs vettvangs meö ná-
grönnum okkar, þar sem ráð-
herrar og þingmenn hittast
með formlegum og reglu-
bundnum hætti.
Viö getum náð samkomulagi
viö þessa nágranna og vini. Hér
er um aö ræða þjóbir sem vilja
skipa málum á grundvelli laga
og réttar. Okkur er stundum
tamt að vantreysta útlending-
um í slíkum samskiptum og eru
fyrir því margar ástæöum. I því
sambandi hljótum við aö bera
virðingu fyrir þeim dómi sem
nýlega er fallinn í Noregi í
svokölluöu Hágangsmáli. Dóm-
urinn var hliöhollur íslending-
um og gekk þvert á almenn-
ingsálit og óskir stjórnvalda í
Noregi. Hann sýnir sjálfstæði
dómstólanna þar í landi og sú
afstaða auðveldar vissulega
samstarf viö lausn mála í fram-
tíðinni.
Nánari samvinna þjóöanna
viö Norður-Atlantshaf treystir
böndin enn betur viö Noröur-
Ameríku annars vegar og Norð-
urlöndin og .Evrópu hins vegar.
Það hefur verið styrkur íslands í
gegnum tíðina að eiga náið
samstarf viö allar þessar þjóöir.
Meö því aö leggja of mikla á-
herslu á samskiptin við Evrópu-
sambandiö er hætt viö aö viö
missum tengslin viö Bandarík-
in og Kanada.
Staöa ríkissjóös —
skattamál
Því eru takmörk sett hvaö
sjóðir hins opinbera geta gert
til aö auka velferðarþjónustu og
koma krafti í atvinnulífið. Því
er mikilvægara en nokkru sinni
fyrr að þeim fjármunum sem
tiltækir eru sé skynsamlega var-
ib. Skuldir ríkissjóðs í lok þessa
árs veröa meiri en heildartekjur
alls næsta árs og skuldir sveitar-
félaganna í landinu eru um
helmingur af heildartekjum
þeirra og staðan versnar sífellt.
Ekki má hækka skatta á
næsta kjörtímabili, en óraun-
hæft er að lofa verulegri skatta-
lækkun, nema til lægst laun-
uöu hópanna, en það veröa
þeir sem betur mega sín aö
bera.
Við verðum að draga úr halla
ríkissjóös.
Þaö er rétt aö mínu mati aö
frysta heildarfjárhæð ríkisút-
gjalda eins og þau eru nú, en
gera innbyrðis tilfærslur til aö
auka atvinnu. Gera má ráð fyrir
aö ríkissjóðshallinn veröi 10
milljaröar á næsta ári. Meö 2%
árlegum hagvexti er hægt'aö
eyöa ríkissjóðshallanum og
stööva skuldasöfnun ríkisins á
fjórum árum.
Ég tel raunhæft meö skyn-
samlegri efnahagsstjórn aö ná
3% hagvexti aö meðaltali á
næsta kjörtímabili. Allt sem
væri umfram 2% hagvöxt
kæmi til góða í lægri sköttum
og félagslegum úrbótum.
Þarna er til mikils aö vinna,
því árangurinn skilar sér til
þjóðarinnar í hærri launum,
lægri sköttum eöa bættri þjón-
ustu ríkisins.
Ýmsar lægfæringar á skatta-
kerfinu þarf aö gera til aö draga
úr skattsvikum og auka jafn-
ræði meöal skattgreiöenda. Allt
svigrúm sem skapast viö slíkar
breytingar þarf að koma þeim
til góöa, sem erfiöastar aöstæð-
ur hafa.
Með samræmdum eignar-
skattsstofni, þar sem allar eignir
væru skattlagðar jafnt, áfram-
haldandi hátekjuskatti og ein-
földun skattkerfis má auöveld-
lega skapa svigrúm til skatta-
lækkana og félagslegra aðgerða
upp á 3 milljarða króna.
Þær tekjujöfnunaraögeröir
sem gripið var til í síöustu
kjarasamningum mistókust
vegna óvandaðra vinnubragöa
fjármálaráðuneytis, sem hefur
verið eins og tuska í skattamál-
um og enga staðfestu sýnt.
Klúöriö í virðisaukaskattinum,
sífellt lægri skattleysismörk og
lækkandi barna- og húsnæöis-
bætur eru skýr merki máttlausr-
ar skattastefnu.
Kjördæmamálib
Núverandi stjórnarflokkar
sömdu um aö breytingar yröu
gerðar á kosningalöggjöf og
kjördæmaskipan. Þeir hafa ekki
komiö sér saman um þaö frekar
en annað, en nú nokkrum vik-
um fyrir kosningar vilja þeir
ræöa málin við stjórnarand-
stööuna. Engar formlegar við-
ræöur hafa enn farið fram um
þaö mál og er ólíklegt aö þaö
veröi leitt til lykta fyrr.
Viö framsóknarmenn erum
tilbúnir til viöræöna og teljum
nauðsynlegt að breyta kosn-
ingalögunum. Ég tel rétt aö
auka persónukjör og jöfnuð
milli kjósenda með því að kjósa
verulegan hluta þingmanna á
landslista og fækka tilsvarandi í
kjördæmunum. Leggja þarf
niöur þann sið aö niðurstaða í
einu kjördæmi geti haft áhrif í
öðru. Þaö vantar einfaldari og
skýrari kosningalöggjöf sem
gerir kjósendum mögulegt aö
hafa meiri áhrif á val manna og
betra veröi aö gera sér grein fyr-
ir hugsanlegri niöurstööu. Viö
eigum ekki aö taka þátt í ein-
hverjum álíka sambræöingi og
niöurstaða varð um síðast.
Flokkunum mistókst viö þá
breytingu. Aö mínu mati heföi
Framsóknarflokkurinn aldrei
átt aö taka þátt í þeirri sátt og
hún hefur áreiðanlega oröiö til
aö rýra álit þjóöarinnar á
stjórnmálamönnum og m.a. átt
þátt í aö skapa meiri trúnaöar-
brest milli þeirra og fólksins.
Kjaramálin og
vinnumarkaburinn
Framundan eru kjarasamn-
ingar á hinum almenna
vinnumarkaði. Það er mikil-
vægt aö þeir kjarasamningar
gangi vel. Þar veröur aö leggja
áherslu á aö bæta hag þeirra
sem hafa lægstu íaunin og erf-
iðustu aöstöbuna. Skuldamál
heimilanna hljóta að koma
inn í þá samninga. íbúðalána-
kerfið veröur ab taka til endur-
skoöunar. Við höfum byggt
upp félagslegt íbúðakerfi sem
er aö hrynja. Láglaunafjöl-
skyldur ráöa ekkert við að
borga af rándýrum íbúöum. í-
búöalánasjóöirnir eru í reynd
búnir að tapa hluta af þessu
fjármagni. Aö mínu mati kem-
ur vel til greina aö selja ein-
staklingunum hluta af félags-
legum íbúöum á markaðsveröi.
Víöa úti um land standa íbúðir
tómar þar sem enginn hefur
efni á aö búa í þeim. Gífurleg
vanskil hafa safnast í húsbréfa-
kerfinu sem hefur misheppn-
ast og viðvaranir verkalýös-
hreyfingarinnar og framsókn-
armanna hafa reynst réttar.
Kjarabætur til þeirra sem
bera minnst úr býtum verður
því verkefni næstu kjarasamn-
inga, einnig skuldastaðan og
sameiginlegt átak þjóöarinnar
í atvinnumálum. Framsóknar-
Halldór: „Þab er mín skobun ab Byggbastofnun í núverandi mynd hafi
runnib sitt skeib..."