Tíminn - 19.12.1995, Blaðsíða 5

Þri&judagur 19. desember 1995

5
Leiklesið úr hjartastað
Kaffileikhúsib: HJARTASTAÐUR STEIN-
UNNAR. Stuttar myndir úr skáldsögu
Steinunnar Sigurbardóttur. Vísir at> leik-
gerb og leikstjórn: Ingunn Ásdísardóttir.
Frumsýning 12. desember.
Óhemjumikil kynning á nýjum
bókum fer fram þessar vikurnar
og fjölmiðlar láta auðvitaö ekki
sitt eftir liggja að meta bækurn-
ar. Þetta er tímanna tákn og víst
ekki um að fást þótt maður geti
orðið leiður á öllu fárinu og það
taki þannig jafnvel að vinna
gegn tilgangi sínum. En í þessu
má þó finna nýjar leiðir og það
gerir Kaffileikhúsið að þessu
sinni.
Hjartastaður, skáldsaga Stein-
unnar Sigurðardóttur, er meðal
þeirra bóka sem mesta athygli
vekja og hefur þegar verið um
hana ritað hér í blaðinu. Sjálfur
hef ég ekki lesið bókina ennþá.
Hins vegar jók það áhuga minn
að horfa á leiksýningu upp úr
henni í Kaffileikhúsinu á þriöju-
dagskvöldið.
Hér er einkum fjallað um
þrjár konur: Mæðgur tvær og
vinkonu móðurinnar. Dóttirin
hefur lent í dópi og til að bjarga
henni fer móðirin með hana
austur á land svo hún megi vera
þar í næði og fjarri sollinum.
Vinkonan trygga ekur þeim og
hefur útvegað sumarhúsið. Hún
er flautuleikari, sjálf er móðirin
mislukkaður listamaöur, að
manni skilst.
Þau atriði úr sögunni sem hér
eru sviðsett lýsa samspili þess-
ara þriggja kvenna. í þeim eru
fólgin eins konar drög aö
mannlýsingum — Ingunn Ás-
dísardóttir, sem stendur fyrir
leiksýningunni, kallar sitt verk
vísi að leikgerð. Leikkonurnar
þrjár hafa handrit, svo að þetta
er fremur leiklestur en annað,
þó með dálitium sviðsbúnaði.
Fyrirferðarmest er eftirlíking af
bíl, enda fer drjúgur hluti leiks-
ins fram í bílnum á ökuferðinni
austur. Dópistalýður úr Reykja-
vík eltir Eddu, dótturina, á
röndum. Hún er fádæma kjaft-
for og hortugur unglingur og
móðirin gjörsamlega kúguð
undir frekju hennar og yfir-
gang, eins og títt mun um ung-
linga nú á dögum, sem flestir
eru gjörspilltir af eftirlæti.
Hjartastaður virðist ekki vera
sérlega > leikhæf saga, eins og
hún er úr garði gerð, byggist
mikið á innra eintali Hörpu Eir-
ar, sem segir frá í velþekktum
LEIKHUS
GUNNAR STEFÁNSSON
Steinunnarstíl. Það er mesta
furöa hversu tókst að búa til úr
þessum texta skemmtilega leik-
sýningu með litlum tilfæring-
um og sýnir að verulegt hald er
í texta höfundarins, hvað sem
dramatískum eiginleikum hans
líður.
Þrjár ungar leikkonur fara
með hlutverk í sýningunni. Kol-
brún Erna Pétursdóttir leikur
Hörpu Eir, Margrét Vilhjálms-
dóttir er Edda, en fer einnig
með hlutverk látinnar móöur
Hörpu Eirar, svo og leikur hún
Fransmann sem hér kemur
stuttlega við sögu. Anna Elísa-
bet Borg leikur Heiði vinkonu
og tvö önnur lítil hlutverk. Þaö
var gaman að sjá allar þessar
leikkonur og auðsjáanlega
lögðu þær alúð við verk sitt.
Hins vegar er ljóst að aldurs-
munur móður og dóttur er eng-
inn og áttu því Kolbrún Erna og
Margrét örðugt um vik að ná
Úr leikgerbinni.
Tímamynd CS
Oskaafkvæmi '68-kynslóbarinnar
Peb á plánetunni jörb.
Olga Gu&rún Árnadóttir.
Mál og menning.
Peðin hennar Olgu Guðrúnar
Árnadóttur eru sjaldnast smá í
sniðum. Þrjár helstu sögur hennar
fyrir börn í eldri kantinum, Búriö,
Vegurinn heim og nú þessi saga
um Möggu Stínu eiga það sam-
merkt að umgangast unglinga með
fullri virðingu fyrir þeim og skoð-
unum þeirra.
Magga Stína er hinn fullkomni
unglingur foreldra af '68-kynslóð-
inni. Hún er ákveðin, skýr, full af
húmor og hefur hæfileika. Hún er
fyrirmyndarunglingur sem tekur
ekki þátt í þeim ósóma sem oft
fylgir uppreisn unglingsáranna án
þess þó að í bókinni sé óraunhæfur
templaraboðskapur í anda Eðvarös
Ingólfssonar.
Magga Stína er hins vegar ekki til
neinnar fyrirmyndar í augum
þeirra er halda um stjórnartaum-
ana í skólanum, enda er stúlkan
kerfisandstæöingur. Þ.e. hún er á
móti ómanneskjulegu kerfi, sem
ekki tekur tillit til aðstæðna og
þarfa þeirra einstaklinga sem hlut
eiga að kerfinu. Það er því Kerfið í
sinni ljótustu mynd sem Magga
Stína bölvar, en stundum vantar
kannski á að gerð sé grein fyrir til-
komu/ástæðum kerfisins eða hug-
myndum til úrbóta. Það hefði veriö
fróðlegt að fá útfærslu unglings á
umbótum í skólakerfinu. Hvers
vegna er handavinnukennarinn
svona vondur, af hverju eiga þessir
svona mikla peninga en hinir svo
litla, af hverju er lokað á rafmagnið
hjá móður Völu, vinkonu Möggu
Stínu? Samt sem áður er áreiðan-
lega þarft að minna unglinga á
stéttaskiptinguna í lándinu og
Olgu Guðrúnu tekst að koma þessu
máli að á smekklegan hátt án þess
að þaö verði óeðlilega umfangs-
BÆKUR
LÓA ALDÍSARDÓTTIR
mikiö í heilalífi unglings.
í samræmi við breytta tíma eru
hugsjónir Möggu Stínu um betri
heim einkum bundnar við hana
sjálfa, eða réttara sagt þá eru hug-
sjónir hennar sprottnar af því um-
hverfi sem hún lifir í. Kerfisstríðið
er einkastríð Möggu og foreldra
hennar, en kannski hefbi mátt gera
meira úr því stríði. Ganga lengra og
kanna hvort skoðanir hennar ættu
hljómgrunn hjá samnemendum
hennar.
Sigurbjörn var lengi barnakennari
í Eyjum og er talinn meðal þeirra
fyrstu sem gáfu sig út fyrir aö
skrifa sérstaklega fyrir börn.
Þetta er stutt og glettiö ævin-
týri, sem spannar líf Katrínar frá
æsku og fram að giftingu, með
hléum. Stúlkan missir móöur sína
og er komið fyrir hjá vandalaus-
um, sem reynast henni illa. Hún
ákveður aö leggja af stað til
himnaríkis þar sem hún hyggst
hitta fyrir móður sína, en er á
leiðinni sagt vitlaust til vegar af
tilvonandi brúðguma sínum. Vit-
leysan varð Katrínu til gæfu og
komst hún til himnaríkis á jörðu,
þ.e. prestshjónanna á Hofi. Sælan
stendur í mörg ár eöa þar til róg-
tungan Þórkatla segir Katrínu
hafa stolið silfurskeið, en allt fer
Persónurnar eru dregnar skýrum
dráttum þar sem fordómar, eigin-
girni, hugsunarleysi auk mann-
kosta fá að njóta sín í stressuöu nú-
tímasamfélagi. Helstu vankantar
Möggu Stínu eru slípaðir til í gegn-
um bókina og henni tekst að grafa
undan varnarháttum sínum, sem
birtast m.a. í fordómum fyrir feg-
urb og auö, með mebfæddri skyn-
semi.
Það veður á peöunum hennar
Olgu. Þau eru uppbyggileg og glett-
in, skoðanir þeirra em marktækar,
umhugsunarefnin alvarleg, en
verða aldrei þunglamaleg í meöför-
um Olgu, enda alltaf gripiö til létt-
leikans þegar tilfinningarnar fara
BÆKUR
LÓA ALDÍSARDÓTTIR
vel að lokum og Katrín tekur róg-
tunguna í sátt og giftist prestssyn-
inum.
Þetta er snyrtilegt ævintýr hjá
Sigurbirni með hugljúfum og
slæmum manneskjum og á sagan
fagurt erindi við börn: sannleik-
urinn er sagna bestur, sýnið um-
burðarlyndi og opnið hjarta ykk-
ar til ab fyrirgefa þeim sem iðrast.
Ljúfur boðskapur er oftar en ekki
til staðar í sögum Sigurbjarnar, en
glettinn stíllinn kemur í veg fyrir
að sögur hans, og þessi þar með
talin, verbi væmnar, heldur
snotrar sögur með þjóðsagnablæ.
Þessi útgáfa sögunnar er hin
snyrtilegasta. Þó er uppsetning á
síðurnar nokkuð flöt, þannig aö
textinn verður klunnalegur og
óvart í kross og allt stefnir í voða.
Samt er hér engin kaldhömmð
brandarasaga á ferð. Unglingar eru
líklega hörundsárari en þeir sem
eldri eru og reglulega glittir í til-
finningarnar sem vakna upp þegar
óþægindi gera vart við sig í hjarta
Möggu Stínu. En með næmni sinni
tekst Olgu Guðrúnu að gera létt
grín ab þessum sveiflum án þess að
vega aö heiðri unglingsins.
I þessari bráðskemmtilegu end-
urkomu Olgu Guðrúnar á svið ung-
lingabókmennta er tæpt á mörgum
málum, sem gaman væri aö sjá
hvernig Möggu Stínu tækist síðar
aö moða úr með sínum heilsteypta
karakter. ■
tekur óþarflega mikið pláss, þar
sem sagan er líklegri til að höfða
til barna sem ekki em farin að lesa
sjálf. Myndir Jeans Posocco eru
ósköp einfaldar og em satt best ab
segja ekki mjög trúverðugar þeirri
mynd sem börn hafa af íslenskum
sveitaheimi. Auðvitab þurfa
myndskreytingar ekki að vera
raunsæið uppmálað, en þessar
myndir ganga ekki nægilega vel
upp vib textann. Litadýrðin of
mikil og persónurnar með teikni-
myndayfirbragbi. Annar galli,
sem varla skrifast á myndhöfund-
inn, er ab myndir og texti ríma
ekki alltaf saman. Myndin á bls.
20 er við texta á bls. 18 og mynd-
in á bls. 21 er vib texta á bls. 20.
Hins vegar er myndin sem sýnir
myrkfælni Þórkötlu skemmtileg,
enda er Þórkatla sú eina sem fær
einhvern karakter í myndunum.
Þó má segja að Jean Posocco fylgi
stíl höfundar ab því leyti að
Glettiö ævintýr
Silfurskei&in.
Sigurbjörn Sveinsson.
Jean Posocco myndskreytti.
Fjölvi.
sannfærandi svip á átök
mæðgnanna. Kolbrún fór aö
vísu næmlega með texta Hörpu,
sem er vitundarmiöja verksins.
Hlutverk Heiðar er einfaldara í
sniðum og Anna Elísabet skilaði
því eftir mætti og blátt áfram.
Persónusköpunin er annars
heldur grunnfærin, eins og hún
kemur fyrir í þessum atriðum.
Sérstaklega þó lýsing unglings-
ins Eddu, sem er eins og hver
annar ókurteis unglingur og
hefur því engin persónuein-
kenni. Harpa Eir er nokkru
dýpri sem hið áhyggjufulla, vel-
meinandi en þróttlausa foreldri.
Vinkonan er svo sem líka skilj-
anleg, velviljuð og dálítiö
klaufsk, en einhvernveginn er
erfitt að trúa því að þarna sé
listamaður á ferð, því að innsæ-
ið virðist takmarkað. Það sem
einkum skilaði sér hér var að
sjálfsögðu textinn og hann ber
sýninguna uppi, fjörugur,
hnyttinn, persónulegur, með
sínu auðkennilega bragði.
Hvort sagan væri til þess fallin
að semja úr henni leikrit er sem
sagt annað mál, sem ekki verður
metið út frá þessum „vísi að
leikgerð".
Músíkin sem notuð var í sýn-
ingunni, hófsamlega, er ein-
kennandi fyrir hverja persónu
um sig. Tónlist Hörpu er Ófull-
gerða sinfónía Schuberts, Heið-
ar fantasía fyrir þverflautu eftir
Telemann og Eddu fylgir
Guns’n'Roses.
Áhorfendur tóku þessari litlu
sýningu vel. Það er alltaf eitt-
hvað að gerast í Kaffileikhúsinu
og notalegt að eiga kvöldstund
þar. Það hefur unnið sér sess í
leiklistarlífinu og leikræn kynn-
ing á glænýrri umtalaðri skáld-
sögu ætti síst að spilla orðstír
þess. ■
Olga Cubrún Árnadóttir.
Sigurbjörn Sveinsson.
ákvebin kímni kemur fram í
myndunum. Stundum grípur Je-
an til annarra stílbrigba en þeirra
sem ráðandi eru í myndunum (sjá
muninn á myndum á bls. 20, 21,
22-23) og leiöa þær til þess aö
heildarsvipur bókar með mynd-
um og texta veröur ekki mjög aö-
laðandi. ■