Tíminn - 03.01.1996, Blaðsíða 4

4
Miövikudagur 3. janúar 1996
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: jón Kristjánsson
> Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Gu&mundsson
Ritstjórn og auglýsinqar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Jæknideild Tímans
Mynda-, plötugerð/prentun: ísafoldarprentsmiðja hf.
Mánaðaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verð í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Á nýju ári
Almennt talað einkennist umræða um ástand
og horfur í efnahagsmálum á komandi ári af
bjartsýni. Sú bjartsýni byggist öbru fremur á
spádómum um aukinn hagvöxt hér á landi, og
vaxandi fjárfestingar. Ljóst er að þær munu auk-
ast hvab sem líður bollaleggingum um frekari
stóribjukosti hérlendis en hjá álverinu í
Straumsvík.
Þessar horfur og umræðan um jákvæða þróun
efnahagsmála getur haft áhrif til aukningar á
fjárfestingum hjá fyrirtækjunum í landinu. í
hve miklum mæli það verður liggur ekki ljóst
fyrir á þessari stundu.
Á íslandi hefur gengið yfir langt samdráttar-
skeið miðað við vöxt þjóbarframleiðslu. Því eru
þáttaskilin nú gób tíöindi út af fyrir sig, en áhrif-
in verða því aöeins varanlega til góðs að þjóð-
inni takist að spila úr efnahagsbatanum. Vax-
andi fjárfestingar geta leitt til óhagstæbari við-
skiptajafnaðar en áður, og þær geta leitt til
spennu og aukinnar verðbólgu, sérstaklega ef
nýjar stórframkvæmdir koma til umfram það
sem nú hefur verið ákveðib.
Það getur verið ráðlegt í þessu sambandi að
líta aftur í tímann og draga lærdóma af reynsl-
unni. Árib 1987 var uppsveifla í sjávarútvegi hér
á landi. Á þeim tíma voru miklar framkvæmdir í
þjóðfélaginu, sama hvar var litið hvort það var
hjá ríkissjóði, sveitarfélögum, fyrirtækjum eða
einstaklingum. í Reykjavík voru þá milljarða-
framkvæmdir á vegum borgarinnar á sama tíma
og gífurlegar fjárfestingar voru hjá fyrirtækjum í
borginni, og ríkissjóði. Þetta olli þenslu á þess-
um tíma og farsælla hefði verið að dreifa þessum
framkvæmdum á lengri tíma.
Nú hagar þannig til að ríkisvaldið hefur stigið
á bremsuna meb framkvæmdir og dregið úr.
Þetta ætti að gefa atvinnulífinu svigrúm til at-
hafna, og draga úr þensluáhrifum stórfram-
kvæmda. Það er mikilvægt, því ekkert kemur
fyrirtækjunum í landinu og einstaklingum jafn
illa og vaxandi verðbólga og óstöðugleiki og
hærri vextir sem því fylgja. Það sem veldur hins
vegar áhyggjum í þessu sambandi eru byggða-
áhrif mikilla framkvæmda á suðvesturhorninu á
sama tíma og dregið er úr annars staðar. Fylgjast
þarf mjög grannt með þeim málum, því slíkir
þjóðflutningar sem viðgangast frá landsbyggð-
inni eru ekki hagkvæmir fyrir þjóðarheildina, og
eru síður en svo eftirsóknarverðir fyrir samfélag-
ib á suðvesturhorninu, og hlýtur að valda sveit-
arfélögunum þar miklum kostnaði. Afar áríð-
andi er að sókn hinna innlendu fyrirtækja sjái
víðar stab en á höfuðborgarsvæðinu. Samgöng-
um og nútíma samskiptaleiðum er þannig hátt-
að að hindrunum sem áður voru fyrir hendi í
þessu efni eru ekki lengur staðreynd.
Áramótaræöa frambjóöandans
Hafi einhver efast um ab Davíö Oddsson hygðist
gefa kost á sér til forseta í sumar, hefur þeim efa
væntanlega veriö eytt í áramótaávarpi hans á gaml-
árskvöld.
Garri var í fjölskylduboöi þar sem
fólk var aö hlusta á Davíö og bæöi
ömmur og ömmusystur höföu ein-
mitt orö á því hvaö hann væri nú
oröinn glæsilegur og vel til hafður.
Meira aö segja háriö væri orðið eins
og á hefðarmanni. Og vissulega var
það rétt ab Davíö var með sínu glæsi-
legasta móti þarna framan viö
myndavélarnar — grannur með ný-
lagt hár, ábúðarmikill og dökk-
klæddur.
Og nú flutti Davíö enga kaffipoka-
ræðu eins og á Austurvelli 17. júní
forðum. Nú voru þjóðskáldin, land-
ið, tungan og menningin í aöalhlut-
verkum ásamt bjartsýni og fööurleg-
um ráðleggingum til þjóðarinnar.
Daglegt karp, ágreiningsefni stjórnmálanna og
hnútuköst að hætti Goðmundar á Glæsivöllum voru
víðsfjarri forsætisráðherra við áramótin, en bjartsýni
og eldmóbur fyrir hönd þjóðarinnar var í öndvegi.
í vörn fyrir Matthías
Þá kom fram hjá Davíb athyglisverö málsvörn fyr-
ir Matthías Jochumsson, „skáldið sem gaf okkur
þjóðsönginn", þar sem ráðherrann útskýröi fyrir
þjóð sinni að það hafi aðeins verið í stundarörvingl-
un sem hann hafi ort níb um þetta annars ágæta
land og talað um „vesæla land" og „horfallna land".
Garri hefur satt að segja verið að velta fyrir sér
dýpri merkingu þess aö forsætisráðherra skuli vera
að fjalla um þetta nánast gleymda kvæði og leggja
stóran hluta áramótaávarpsins undir útskýringar á
því að Matthías hafi í raun ekki meint neitt meb
þessu nöturlega kvæði. Hverjum var Davíð að senda
sneið meb þessu? Svarið hefur látið á sér standa,
vegna þess að allt of einfalt er að ætla að hann sé ab
skattyröast út í þá, sem flúiö hafa sultarkjörin hér og
farið að vinna í fiski í Danmörku. Ótrúlegt er líka að
Davíð hafi ákvebib að verja þjóbskáld bara vegna
þess að Guðrún Pétursdóttir, sem mun ætla í forseta-
framboð, ákvað að taka upp vörn fyrir Halldór Lax-
ness, en einkum konu hans, og Davíð hafi ekki vilj-
að vera minni maður aö hafa varið þjóðskáld opin-
berlega. Að vandlega athuguðu
máli er skýringin þó líklega sú að
forsætisrábherrann hafi einfald-
lega verið ab blása mönnum í
brjóst ættjarðarást með föburleg-
um eða forsetalegum dæmisagna-
hætti. Hann var einfaldlega ab
segja þjóðinni sinni sögu, eins og
Esóp forðum, um það að allir geti
efast. Meira að segja Matthías sjálf-
ur Jochumsson efaðist um ágæti ís-
lands á breysku andartaki í lífi
sínu.
Svona tala sameining-
artákn
Svona tala að sjálfsögðu aðeins
þeir sem eru sameiningartákn þjóða sinna, menn
sem eru hafnir upp yfir smærri deilur og pólitískt
karp. Svona tala aðeins forsetar eöa í einstaka tilfell-
um forsetaefni. Gera verður ráð fyrir að landsfaöir-
inn Davíð Oddsson hafi til að bera þann metnað að
hafna því að staðna og forpokast í einhverri tiltek-
inni stööu. Hann er búinn að vera borgarstjóri, for-
maður Sjálfstæðisflokksins og forsætisráðherra og
því á hann ekki marga möguleika í stöðunni, ef
hann vill koma í veg fyrir kyrrstöðu í starfsframa sín-
um. Forsetaembættið blasir við, og frá og með ný-
liðnu gamlárskvöldi getur fáum blandast hugur um
hvert hugur Davíðs stefnir.
Hins vegar eru á flestum málum einhverjir ann-
markar og svo er einnig hér. Fyrirferð flokksfor-
mannsins hefur verib nokkur í Sjálfstæðisflokknum
og við skyndilega brottför hans gæti skapast mikið
tómarúm, sem aftur kynni að valda ókyrrð í pólit-
ísku innanflokksloftslagi. Þannig er viöbúið ab
áhugaverð tíðindi séu í vændum hjá þeim sjálfstæb-
ismönnum, sem munu að sjálfsögðu margfalda þá
gleöi sem þref, þjark og deilur vegna forsetakjörs
munu veita íslenskum stjórnmálaáhugamönnum á
komandi vori og sumri. Garri
Burst á kjaraleikvellinum
Sem vænta mátti voru flugumferðastjórar endur-
ráðnir fyrir áramótin og kaup þeirra hækkað veru-
lega. Að vísu er nokkur sultartónn í þeim vegna
þess að dregib verður úr vinnuframlagi og barma
þeir nýráðnu sér yfir að það rýri kjörin. Þetta
kunna ekki nema hinir bestu búmenn.
Nokkrir verkalýbsleibtogar, sem strákarnir í
Garðastrætinu og stjórnvöld bursta í hverjum
kappleiknum af öðrum, koma fram í fjölmiðlum
eftir stjörnuleik og stórsigur flugumferðastjór-
anna, og mega vart
mæla eftir ab hafa séð
hvernig á að reka kjarab-
aráttu og þykjast hafa
lært eitthvab. Þeir telja
sig geta tekiö upp leikað-
ferðirnar og ætla að beita
þeim í næstu lotu í und-
anúrslitum kjarabarátt-
unnar.
Sérfræðingar telja
samt aö skipta verði um
bæbi þjálfara og leik-
menn ef verkalýðurinn
ætlar að komast í úrslit-
ariðil því engin leikaðferð gengur
upp hjá sjóðagreifum launþega-
hreyfinganna þegar út í alvöru-
kjarabaráttu er komið. Þess vegna horfa þeir á flug-
umferðarstjóra með glýju í augum og halda að þeir
verbi orðnir jafnsnjallir þeim á næsta keppnis-
tímabili.
Leikflétturnar gengu upp
Leikfléttur flugumferðarstjóra gengu fullkom-
lega upp og það sýndi sig að í þeirri stétt eru engir
aukvisar og eru þeir vel að góbum kjörum komnir.
íslenska flugstjórnarsvæðið er stórt og er flugum-
ferð á og um landið ekki nema hluti af þeirri um-
ferð sem stjórnað er héðan. Enda ber alþjóðleg
stofnun um helmings kostnaðar af íslenskri flug-
umferðarstjórn. Fólkið í flugturnunum hér er því
ekki nema að hluta á launum hjá íslenska ríkinu
eða stofnunum þess.
Sumum þykja laun flugumferbastjóranna vera
nokkub há. En við hvað er þá mibað?
Ekki hefur verið upplýst vib hvaba kjör flugum-
ferðarstjórar í nágrannaflugturnum búa. íslensku
flugumferðarstjórarnir taka við flugvélum frá flug-
stjórnarsvæðum frá öllum áttum og skila þeim yf-
ir til annarra flugstjórnarsvæba. Það sýnist engin
ástæða til ab þeir starfi hér vib neitt lakari kjör en
kollegar þeirra í öðrum þróuðum og tæknivædd-
um löndum.
Verksvit
Skilningur er að glæðast á því ab það er engin af-
sökun fyrir lágum laun-
um að vera íslendingur.
Sjómenn hér hafa þaö
síst lakara en þeir sem
sækja á miöin frá öðr-
um ríkjum. Kjaradóm-
ur dæmir alþingis-
mönnum réttilega
sömu laun og starfs-
bræbur þeirra í Noregi,
Svíþjóð og Finnlandi
hafa.
Nokkrar abrar stéttir
búa við svipuð kjör og
gerast meðal auðugra
þjóða. En þab ætti ekki ab vera
neitt mál fyrir sjöundu ríkustu
þjób í veröldinni að þegnarnir
njóti góðs af auölegðinni.
Það er enginn vandi. Bara taka upp svolítinn
anga af gæðastjórnun, sem er nokkurn veginn þaö
sama og verksvit og þá ættu atvinnuvegir og allt
þab opinbera að geta hætt að barma sér og kveina
yfir því að engir peningar séu til. Vond stjórnun og
bruðl skilar aldrei öðru en skuldum og volæði. En
þau sannleikskorn ætla seint að skiljast í samfélagi
sem sjaldnast lítur nema aftur á veg.
Flugumferðarstjórar eru vel að sínum kjarabót-
um komnir. Þeir léku afbragös vel í glímunni við
stjórnvöld sem sífellt prédika að fátækt sé dyggð
og ofboðslegar offjárfestingar og dellufram-
kvæmdir hagkvæmar.
Svo er líka til fyrirmyndar að samið er um stytt-
ingu vinnutíma og fjölgun í stéttinni og er það
ekki lítils virði á tímum atvinnuleysis, sem ekki
verður leyst til frambúðar eftir öörum leiðum.
En mest er um vert að fengist hefur staðfesting á
þeim Salómonsdómi Kjaradóms aö íslendingum
ber ab lifa mannsæmandi lífi. OÓ
Á víbavangi