Tíminn - 09.01.1996, Blaðsíða 4

4

Þri&judagur 9. janúar 1996
WŒmhm
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: )ón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Cuðmundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmibja hf.
Mánabaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Hlutverk ríkisvaldsins
Eitt af helstu viðfangsefnum í stjórnmálum hvar-
vetna er að ákveða hvað þáttur ríkisvaldsins á að
vera mikill. Hér á landi hefur þessi þátttaka verið
mjög mikil í gegnum tíðina. Ríkisvaldið rekur um-
fangsmikið velferðarkerfi, sem felst í félagslegri að-
stoð og heilbrigðis- og tryggingaþjónustu. Upp-
bygging samgöngukerfisins er á hendi ríkisvalds-
ins, skólakerfið allt til skamms tíma, þótt nú séu
áform um að færa grunnskólann yfir á sveitarfé-
lögin að fullu.
Að auki sér ríkisvaldið um hin hefðbundnu
verkefni löggæslu og öryggismála. Hér eru aðeins
nefnd stærstu verkefnin.
Ríkisvaldið hefur tekið mjög mikinn þátt í at-
vinnulífinu hérlendis og það er sá þáttur sem er
undir smásjá. Hér á landi eru tveir stórir ríkisbank-
ar og atvinnuvegasjóðir þar sem ríkið er aðaleig-
andi. Póst- og símamálastofnun og Ríkisútvarpið
eru dæmi um stórar ríkisstofnanir sem eiga að sjá
um tiltekna þjónustu við fólkið í landinu.
Umræður um svokallaða einkavæðingu byggj-
ast á nokkrum meginatriðum. Hið fyrsta er að rík-
isrekstur sé eðli málsins samkvæmt þyngri í vöfum
en einkarekstur og henti síður nútíma viðskipta-
háttum. í öðru lagi að í blönduðum rekstri standi
fyrirtæki ekki jafnt að vígi í samkeppni þar sem
ríkið er bakhjarl annars vegar og rekur samkeppni
við einkafyrirtæki. í þriðja lagi að hagkerfi okkar sé
opið og við getum ekki vænst þess að reka okkar
atvinnustarfsemi undir öðrum formerkjum en
annars staðar gerist. Formælendur ríkisrekstrar
halda því hins vegar fram að tilgangur þátttöku
ríkisins í lykilfyrirtækjum sé að sjá ti! þess að til-
tekin þjónusta sé tryggð.
í stjórnarsáttmála núverandi ríkisstjórnar eru
ákvæði um að breyta rekstrarformi viðskiptabank-
anna og endurskoða fyrirkomulag atvinnuvega-
sjóðanna. Nefnd er að störfum í undirbúningi
þessara mála og viðskiptaráðherra hefur lýst þeim
vilja sínum að breyta Búnaðarbankanum í fyrstu
lotu í hlutafélag, án ákvarðana um að selja hluta-
bréfin. Það verði lagt í vald Alþingis.
Umræðan um þessi mál virðist á þessu stigi að
minnsta kosti vera nokkuð þröng. Hún hefur í
raun snúist eingöngu um rekstrarform annars rík-
isbankans. Spurningin sem brennur á er ekki síst
sú, hvernig hið íslenska kerfi banka og peninga-
stofnana bregst við breyttum aðstæðum. Hvernig
er það best úr garði gert til þess að veita einstak-
lingum og atvinnulífinu í landinu sem besta þjón-
ustu, standast vaxandi samkeppni og halda vöxt-
um í skefjum. Nýlega hefur seðlabankastjóri upp-
lýst að íslendingar verði að búa við hærri vexti en
í nágrannalöndum enn um sinn, vegna smæðar ís-
lensks peningamarkaðar. Þetta eru alvarleg tíðindi.
Breyting á Búnaðarbankanum í hlutafélag mun
varla skipta sköpum í þessu efni. Það ber brýna
nauðsyn til að nálgast þessa umræðu í víðara sam-
hengi.
Átvöglin frá Fiskistofu
Nýtt félag úthafsveiöiútgerða var
stofnað um helgina og mun þetta fé-
lag einkum samanstanda af útgerð-
araðilum, sem senda skip til rækju-
veiða á Flæmska hattinum skammt'
undan fiskveiðilögsögu Kanada. Hið
nýja félag lét það verba sitt fyrsta
verk ab samþykkja ályktun um að
þeir vildu enga veiðieftirlitsmenn frá
Fiskistofu um borð í sín skip á mið-
unum, vegna þess ab slíkir mats-
menn væru svo þungir á fóbrum. Fkki er hægt að
skilja yfirlýsingar rækjuútgerðanna öðruvísi en svo
að það myndi ríða baggamuninn varðandi hag-
kvæmni útgerðarinnar hvort þær þyrftu að gefa eft-
irlitsmanni að éta eða ekki. Auk þess segir nýja félag-
ið að eftirlitsmenn í þeirra skip séu gjörsamlega
óþarfir. Og til ab kóróna verkið hafa útgerðarmenn-
irnir bent á að vafamál sé hvort eðli-
leg lagastob sé fyrir reglugerð sjávar-
útvegsráðuneytisins um veiðieftirlit-
ið. Rækjuveiðarnar á Flæmska hatt-
inum eru sem kunnugt er viðkvæmt alþjóblegt mál,
ekki síst þáttur okkar Islendinga í því, vegna þess að
við mótmæltum NAFO-kvótanum og erum því ekki
bundnir af honum. Kanadamenn og raunar fleiri
hafa því haft nokkrar áhyggjur af veibum á þessum
slóðum, ekki síst vegna þess ab eftir að íslendingar
mótmæltu kvótanum gerbu Rússar það líka. Form-
legur kvóti á svæðinu er því í raun í uppnámi, þó svo
að NAFO hafi sjálft uppi tilburöi til að halda úti
veiðieftirliti á svæðinu með því að senda sína menn
um borð í skipin annab slagið. Stjórn veiðanna hef-
ur því orðið með allt öðrum hætti en menn voru að
gæla við að yrði, og það kemur því ekki svo mjög á
óvart ab talsverð tortryggni ríki vegna þeirra og þar
á mebal vegna veiða íslensku skipanna.
75 þúsund kr. í mat
íslensku útgerðarmönnunum hins vegar finnst
óþarfi að hafa eftirlitsmann um borð, auk þess sem
þeir vefengja lögfræðinga íslenska sjávarútvegsráðu-
neytisins. Kanadískt varðskip, sem er komið á miðin
með veiðieftirlitsmenn, virðist því hafa farið erindis-
leysu, því íslensku skipin ætla að neita aö taka
mennina um borð.
Og ástæðan, sem íslensku út-
gerbirnar gefa fyrir því ab neita
þessum mönnum um að koma um
borð, er eins og áður segir hinn
mikli fæðiskostnaður vegna veibi-
eftirlitsmannanna. Það kostar 75
þúsund kr. á mánuði að fæða einn
eftirlitsmann um borð í togara á
Flæmska hattinum, samkvæmt því
sem einn útgerbarmaðurinn sagði.
Augljóslega dettur rækjuútgerðarmönnunum ekki í
hug að bjóöa veiðieftirlitsmönnum upp á annaö en
veislumat í hvert mál og hlýtur þab að skýra þessa
kostnaðaráætlun útgerðarinnar, auk þess sem greini-
lega er gert ráð fyrir því að þarna séu miklir mat-
menn á feröinni. Þannig yrði væntanlega sérstaklega
eldaður matur fyrir eftirlitsmanninn og hann myndi
ekki borða sama mat og áhöfnin
væri að borða. Þegar þannig er í
pottinn búið, er ekki mikið þó þab
kosti 2.500 kr. á dag að fæða einn
mann, þó svo að í landi sé auðvitaö leikandi hægt aö
fæða 8 manna fjölskyldu fyrir þetta verð.
Bara að spara kostinn
Og þegar kanadísku strandgæsluliðarnir uppgötva
af eigin raun hversu ótrúlega dýrt og fóðurfrekt það
er að hafa átvöglin frá Fiskistofu um borð hjá sér,
munu þeir ab sjálfsögðu skilja afstööu íslensku
rækjuútgerðanna og hætta að hafa áhyggjur vegna
fiskveiðistjórnunar á svæðinu. Þeir munu þá skilja
ab þó skipin neiti að taka við eftirlitsmönnum, sem
íslenska ríkið hefur sent um hálfan hnöttinn, hefur
þaö ekkert með það ab gera að menn vilji ekki hafa
eftirlitsmenn meö nefið niðri í því sem þeir eru ab
gera. Þeir eru bara að spara kostinn! Þess vegna er
þetta mál einmitt til þess fallið aö auka skilning og
traust á stjórnun úthafsveiða milli íslands og Kan-
ada. Og alþjóðlegur hróður íslenskra sjómanna og
útvegsmanna, sem siðmenntaðra og ábyrgra veiöi-
manna sem umgangast auðlindina af alúð, mun enn
eflast frá því sem hann varð með græðgislegum at-
ganginum í Smugunni.
Garri
GARRI
Skattfrjálsar gubsgjafir
Fyrir nokkrum árum var lögð fram
vitræn tillaga í skattamálum. Hags-
munahópurinn, sem hún beindist
gegn, var og er svo öflugur aö það
þurfti ekki einu sinni að mótmæla
hugsanlegri skattlagningu. Hún var
hlegin í hel af þeim miklu húmo-
ristum sem eiga landið og íþrótta-
hugsjónirnar. Hugmyndin var sú að
skattleggja hrossaeign, sem kvað
vera orðin næsta óhófleg.
En merakóngarnir sem eiga land-
ið og hestamennirnir sem eiga stjórnmálaflokkana
eru varðir í bak og fyrir af öllum góbum vættum og
munu aldrei krafðir um skatt af svo dýrmætum eign-
um sem hross þeirra eru.
Og þótt kvóti sé settur á annan búfénað og næst-
um öll sjávarkykvendi, mun
gróbri og fólki fyrr útrýmt úr land-
inu en ab nokkrar skorður verði
settar á fjölda hesta eða ab til
greina komi að farið verði ab borga skatt af hrossa-
eign. Þab gæti nefnilega orðið til þess að draga ofur-
lítið úr fjölgun þeirrar skepnu, sem menn hafa tekið
meira ástfóstri við en landið sjálft.
Ónaubsynleg
skýrslugerb
Nú eru skillitlir menn, sem trúlega eiga hvorki
land né hesta, farnir að skila skýrslum um meðferð
hrossafjöldans á landinu og telja það ofbeitt. Ein-
hver hundruð stóðhestaeigenda eru að breyta heið-
um og móum sínum í flag.
Landgræðslustjóri, sem á samkvæmt laganna
hljóðan að sjá um uppgræöslu lands en ekki eyð-
ingu, gegnir þeirri embættisskyldu að vara við óhóf-
legri hrossabeit og styðst við skýrslur um að hún of-
bjóði gróðrinum á túndrunni.
Nú gefur þessi embættismaður grasrótarinnar út
yfirlýsingar út og suður um að fækka beri hestum,
þar sem til landauönar horfir í nágrenni glæstustu
merakónganna, sem eiga slíkt stób í haga og á heið-
um ab þeir koma ekki tölu á gripina. Það eitt sýnir
hve fáránlegt það er að ætla að leggja skatt á hrossin.
Eða hvernig eiga menn að telja fram eignir, sem þeir
vita ekki hverjar eru?
Landgræðslustjóri kann engin önnur ráö að gefa
en að farið veröi að urða hesta í stórum stíl, rétt eins
og hverja aðra offramleiðslugemsa.
Hann slær því föstu að enginn
markabur sé fyrir öll þau hófaljón,
sem verið er að ala sem fermingar-
gjafir eða handa efnafólki í útland-
inu.
Verði hrossakjötsfjallgarðurinn
settur á innanlandsmarkað og seld-
ur á sannvirði, mun það þýða enda-
lok annarrar kjötframleiðslu og sjá
allir hvernig það mun leika kjör-
dæmaskipanina.
Eigi skal uröa
En rétt ofan í boðskapinn um urðun hrossa kemur
Sölumibstöð hraðfrystihúsanna til hjálpar og segist
aldrei fá nóg af hrossakjöti til að
selja Japönum. Framboðið sé svo
miklu minna en eftirspurnin.
Bjargvætturin SH, sem farin er að
stunda aukabúgreinar eins og björgun byggðarlaga,
sælgætisbrask og hrossakjötssölu, telur enga þörf á
að urða nokkur þúsund tonn af hrossum; þau megi
allt eins lima sundur og selja sonum sólarinnar, sem
telja gamlar og ofaldar merar hiö mesta hnossgæti.
Eða svo segja þeir hjá SH og þeir vita nú hvað þeir
syngja.
En 50 þúsund gæðingar eða svo eru ekki falir í jap-
önsk þorrablót, og því munu þeir halda áfram að rót-
naga íslenska jörð sem þolir allt, hrikalegustu nátt-
úruhamfarir, kalt og rysjótt veðurfar, íslenska bú-
skaparhætti og hrossastóð sem jafnvel Genghis
Khan hefði verið stoltur af að eiga, en beitarland
hans náði að vísu yfir svo sem þriðjung þurrlendis
jarðar.
Hvað nöldrarar eins og staðfestulitlir skýrslugerð-
armenn og landgtæðslustjóri eru að tuöa skiptir ekki
máli. Þeir sem flest eiga í stóði eiga líka landið. Og
þeim sem guð gefur land gefur hann líka vit til að
nytja það, og vita merakóngarnir öðrum betur um
samspil beitar og gróðurfars eins og búnaðarfrömuð-
urinn sannabi þegar hann sýndi fram á að sauðkind-
in skítur meira en hún étur og er því gróðursæl með
afbrigðum og hlýtur það sama að gilda um hrossin.
Af þeirri göfugu skepnu verður aldrei of mikið og
skattfrjáls skal hún vera, eins og aörar guösgjafir sem
sumir fá úthlutað í ríkum mæli og standa svo á eins
og hundar á roði. OÓ
Á víbavangi