Tíminn - 10.01.1996, Blaðsíða 4
4
Mi&vikudagur 10. janúar 1996
Hmíí&m®
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: )ón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Gu&mundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sfmi: 563 1600
Simbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Jæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmi&ja hf.
Mána&aráskrift 1550 kr. m/vsk. Ver& ílausasölu 150 kr. m/vsk.
Stjórnmálaskör-
ungur kvaddur
Frakkland er eitt af stórveldum Evrópu og frönsk
stjórnmál hafa sett svip sinn á framvindu sögunnar.
í stjórnmálasögu Frakklands á þessari öld hefur geng-
iö á ýmsu, en á síðari hluta hennar hafa komiö fram
sterkir einstaklingar sem hafa orðið sameiningartákn
þjóðarinnar. De Gaulle var ljóst dæmi um þetta, en í
hans valdatíö varð meiri stöðugleiki í frönskum
stjórnmálum en áður hafði verið.
Fran^ois Mitterrand, sem nú er nýlátinn, skipar
tryggan sess í sögu Frakklands sem áhrifamikill
stjórnmálamaður sem markað hefur spor í evrópska
sögu. Hann var forseti Frakklands í 14 ár, sem er
lengsti valdaferill Frakklandsforseta á öldinni. Það
eitt að halda velli svo lengi er afrek út af fyrir sig, ef
litið er til stjórnmála í Frakklandi á öldinni.
í umfjöllun um þennan merka stjórnmálamann
hefur komið fram að ferill hans er að mörgu leyti
þverstæðukenndur. Hann hóf hann sem hægri mað-
ur, en endaði sem foringi vinstri manna, svo notuð
séu hugtök sem upprunin eru í sviptingum franskra
stjórnmála. Fram hefur komið að hann þjónaði svo
ólíkum öflum í heimsstyrjöldinni síðari sem Vichy-
stjórninni og andspyrnuhreyfingunni, sem hann
snerist til fylgis vib. Með Mitterrand er horfinn af
sviðinu einn af þeim stjórnmálamönnum í Evrópu,
sem upplifðu hildarleikinn í heimsstyrjöldinni síðari
sem fulltíða menn. Mönnum með þá reynslu fer nú
óðum fækkandi.
Sennilega verður hans þó lengst minnst fyrir störf
sín og stuðning við samvinnu og sameiningu Evr-
ópu. Hann var öflugur stuðningsmaður Evrópusam-
bandsins og hélt uppi góðu sambandi við hina öfl-
ugu þýsku nágranna. Franskir stjórnmálamenn hafa
verið öflugir í stuðningi við Evrópusamrunann, þrátt
fyrir að þjóðerniskennd í Frakklandi og tilfinning
fyrir sérkennum þjóðarinnar og þjóðtungunni sé
mjög rík. Frönsk menningaráhrif eru mikil og Frakk-
ar hafa ástæðu til þess að vera stoltir af sínu framlagi
á því sviði.
Ein af rótum Evrópusamrunans er hugsjónin um
að öflugir nágrannar og fornir fjandmenn í Evrópu
geti lifað saman í friði og haft náin samskipti. Sá ár-
angur hefur náöst að nú þættu átök milli Frakka og
Þjóðverja mikil firn, en þessar stórþjóbir elduðu
löngum grátt silfur. Hinn margreyndi stjórnmála-
maður Mitterrand lagði þungt lóð á vogarskálina á
valdaferli sínum til þess að skapa það andrúmsloft,
sem nú ríkir á milli þjóðanna.
Hans verður einnig minnst fyrir athafnasemi á
sviði menningarmála. Þær áherslur hans sjást meðal
annars í glæstum byggingum í París, sem bætast vib
þá ásýnd sem þar var fyrir í þessari miklu höfuðborg
Frakklands. Sú mynd lætur engan ósnortinn sem
sækir borgina heim.
Embætti forseta Frakklands er valdamikið og for-
setinn er virkur þátttakandi í stjórnmálalífi landsins
á hverjum tíma. Þrátt fyrir það tókst Mitterrand að
verða sameiningartákn þess mikla ríkis sem Frakk-
land er. Þess vegna kveður franska þjóðin nú svip-
mikinn leiðtoga.
Bullandi ágreiningur
íslenska þjóðkirkjan logar í illdeil-
um og er nú svo komið að séra
Flóki í Langholti og Jón Stefáns-
son organarkisti eru nánast
gleymdir, en nýir riddarar hafa
ruðst fram á völlinn með brauki
og bramli. Þetta eru sjálfur biskup-
inn yfir íslandi og fríður flokkur
óbreyttra presta annars vegar og Ólafur.
svo hins vegar vígslubiskupinn í
Skálholti, formaður Prestafélagsins og nokkrir
óbreyttir prestar.
Fylkingarnar eru svo skýrt afmarkaðar að önnur er
meira að segja búin að taka sér sérstakt nafn, sem
vígslubiskup upplýsti um í sjónvarpsumræðu í fyrra-
kvöld. Þá sagði hann ab þessi hópur væri kallaður
„Svartstakkar", og sagði vígslubiskup: „Ég er einn af
þeim." Vígslubiskupinn lýsti því jafnframt yfir að
hann og Svartstakkarnir vildu að
innan kirkjunnar væru aöeins þeir,
sem ætluðu að tilbiðja Jesú Krist, og
að hvers kyns klúbbastarfsemi ætti
þar ekki heima, enda truflaði slíkt aðeins bænhitann
hjá mönnum.
Biskupsmenn vilja klúbba
En andstæðingar Svartstakkanna hafa enn ekki
tekið sér sambærilegt nafn og eru því kenndir við
foringja sinn og kallaöir biskupsmenn. Þeir vilja
greinilega hvers kyns klúbbastarfsemi í kirkjunum,
ef marka má ummæli Grafarvogsklerksins Vigfúsar
Þórs Árnasonar sem var hæstánægður með mömmu-
morgna, eldriborgarastarf og æskulýðsfélög innan
kirknanna í Reykjavík. Biskupsmenn telja enda eftir-
sóknarvert að í kirkju landsins væru líka söfnuðir, en
ekki bara prestar, ab því er fram kom hjá Vigfúsi.
Viðureign biskupsmanna og Svartstakkanna hefur
nú kristallast í tveimur yfirlýsingum, annarri frá séra
Geir Waage og hinni frá herra Olafi Skúlasyni. Yfir-
lýsing Geirs er um trúnaðarbrest milli presta lands-
ins og biskups, og yfirlýsing biskups er sú að hann sé
orðinn leiður á röflinu í formanni Prestafélagsins,
enda sé þab sem hann segir „bull". Það er því ekki að
ófyrirsynju að menn tala nú um bullandi ágreining
innan kirkjunnar.
Formaður Prestafélagsins hefur gert sér far um ab
draga í land meb trúnaðarbrestsyfirlýsingu sína,
enda hafa fjölmargir kollegar hans
þvertekið fyrir að nokkur trúnað-
arbrestur sé fyrir hendi. Nú heitir
það að trúnaðarbresturinn sé af-
markaður við tiltekið þröngt sam-
hengi, sem þýbir þá væntanlega
að fullur trúnaður ríki að öllu
öbru leyti! Trúnaður sé því eitt-
hvaö sem hægt er að hafa í
skömmtum eftir því hvert sam-
hengið er, og því má væntanlega segja að það hafi
orðið 10% trúnaðarbrestur eða kannski 15%?
Og svo fer hann að tala ...
Þetta hefur biskupsmönnum gengið erfiðlega að
skilja, enda nýstárleg kenning á ferðinni, því fram til
þessa hefur annað hvort ríkt trúnaður milli manna
eða ekki. Trúnaðarbrestur vísi ein-
faldlega til þess að trúnaður hafi
brostið, en ekki ab 10% trúnaður
hafi brostið við tilteknar þröngar
sérskilgreindar aðstæður, þegar hlutabeigandi tala
sem menn í mjög þröngum og skýrt afmörkuðum
hlutverkum, eins og t.d. sem formaður Prestafélags-
ins sem stéttarfélags. Afleiðingin hefur orðib sú að
biskupsmenn mátu þaö svo réttilega, að formaður
Prestafélagsins væri farinn að bulla einhverja tóma
vitleysu, en sjálfur biskupinn gerði þau afdrifaríku
mistök hjá manni í hans stöðu að fara í sjónvarpið
með það orðalag, sem menn hans notuðu í samræö-
um sín á milli. Biskupinn kom fram fyrir þjóð sína
og sagði einn af prestum sínum bulla, mann sem
vissulega væri vel gerður og ágætur að mörgu leyti —
„en svo fer hann að tala," sagði biskup mæðulega og
virtist ekki frekar en hver annar götustrákur hafa
munað eftir spakmælinu um að „oft megi saltkjöt
liggja".
Eftir þetta var eins og viö manninn mælt, aö Svart-
stakkarnir töldu að sér vegið með alvarlegum hætti
og vígslubiskupinn í Skálholti hefur gert alvarlegar
athugasemdir viö þetta orðaval biskups. Ágreining-
urinn bullar nú og kraumar sem aldrei fyrr og tvær
aðalpersónur dagsins sitja uppi hvor með sína yfir-
lýsinguna, sem munu gera Spaugstofumönnum
þjóðarinnar erfitt fyrir viö aö koma fram með frum-
samið efni, því erfitt er að gera grín að gríni.
Garri
GARRI
Geir.
Háeffaö fyrir hákarla
Efnilegar deilur standa yfir
um hvort gera eigi Búnaðar-
bankann að hlutafélagi eða
láta Alþingi reka hann áfram
meb óbeinum hætti. Ef bank-
inn verbur háeffaður, eins og
Gubni Ágústsson kallar það,
mun ríkiö eignast hlutafélag
sem margir aðrir munu ásæi-
ast. Hvort hlutirnir verða síð-
ar seldir, gefnir eöa látnir fyrir
slikk er völvum og véfréttum
látið eftir aö svara.
Þá, sem vilja háeffa Búnaðarbankann, kitlar líka í
lófana ab háeffa Landsbankann og losa hann undan
áhrifavaldi Alþingis, Sjálfstæðisflokksins og Sverris
Hermannssonar. Og bankastjórinn veit flestum betur
til hvers refirnir eru skornir, enda hefur hann varið
ævinni sem kommissar Byggðastofnunar, alþingis-
maður og ráðherra, eigandi stórút- --------------------
geröar og vemdari setunnar og rík- Á VllSflVrinnÍ
isreksturs. Um breytt rekstrarform IVcl €* l«|l
ríkisbankanna segir Sverrir í viðtali
bókhaldinu í réttum skorb-
um. En hvað eru nokkrir
milljaröar á milli vina, svona
annab slagið?
Háskaleg
kenning
Háskólakennari í hagspeki
hefur sett fram þá háskalegu
kenningu að fólkið í landinu
eigi ríkisbankana. Eigi að
háeffa til dæmis Búnaðar-
bankann, sé því ekkert eðlilegra en að skipta hluta-
bréfunum jafnt á milli landsins barna. Þau geta síðan
ráöstafað þeirri eign sinni ab vild.
Ef þetta gengi eftir, yrði lítið úr einkavæöingunni
yfirleitt. Hvernig ættu ráðamenn ríkiseigna aö hygla
gæöingum sínum og gera þá ríku ríkari og ríkið fátæk-
ara, ef fara ætti aö dreifa auönum og
láta hlutabréf í bönkum í hendurnar
á fólki, sem kann ekkert með þau að
fara? Vísast mundi einhver hluti
viö Tímann: „Við höfum nú heldur betur reynslu af
einkavæðingu á íslandi. Þar hafa skattpeningar borg-
aranna verið gefnir í stórum stíl og nægir þar ab nefna
stofnun íslandsbanka." Síðar: „Almenningur er dauf-
dumbur fyrir því að hákarlarnir eru að rífa undir sig
peningana og skipta þeim á milli sín."
Einar Olgeirsson hefði ekki getað orðað þetta betur.
Hver á hvern?
Hvernig sem á málin er litið, er ljóst að bankamálin
eru öll í uppnámi og ab núverandi staba er öllum til
skaða, nema bankastjórunum. Sumir vilja háeffa og
selja eöa gefa allt móverkib. Aðrir telja ríkisbankana
svo óburðuga að þá verði ab sameina til að út úr því
komi einn alvörubanki.
Um málefni og eignarhald á bönkum gildir gamli
slagarinn um hver á hvern og hvur er hvurs, því eng-
inn virðist hafa það á hreinu hver ber ábyrgö á banka-
rekstrinum. Það er að vísu klárt hver borgar meö
þeim, þegar þess þarf við. Bankastjórinn, sem hefur
áhyggjur af skattpeningum borgaranna, telur þeim
sjálfsagt ekki illa varið þegar ríkissjóður þarf að styrkja
fjárhag þjóðbankans, vegna þess að stórskuldarar
borga ekki og vaxtamunurinn dugir ekki til að halda
þeirra lenda í höndum sérvitringa, sem neita að selja
alvöruhlutabréfaeigendum, sem þekkja fjármálalífið,
þau fyrir slikk.
Svona gæti jafnvel farið fyrir öðrum fyrirtækjum í
ríkiseign, ef fara á að breyta eignarformi þeirra. Það
væri þokkalegur fjandi eba hitt þó heldur, ef almenn-
ingur á að fara að eignast og ráðskast með Símann,
Flugstöðina, Landsvirkjun, Ríkisútvarpið og önnur
fyrirtæki sem upplagt er að setja á útsöluna.
Það væri til lítils barist fyrir að selja ríkiseignirnar, ef
fara á aö afhenda þær almenningi, sem illu heilli er
farið að telja trú um að hann eigi einhverjar kröfur í
þær góbu eignir.
Ef hugsun hagfræðilektorsins verður ekki kæfð í
fæðingu, gætu kjósendur og aðrir landsmenn jafnvel
farið að krefjast hlutdeildar í landgæðum og sjáva-
rauði. Það kann ekki góbri lukku að stýra að bulla af
léttúð um svo alvarlega hluti, en allir vita í hvaða
óefni bullið er að leiða guðskristnina í landinu.
Þá er nú skömminni skárra að háeffa fyrir hákarlana
til að rífa peningana í sig. Eða þá að láta kommissar-
ana sitja áfram í umboöi Alþingis og stjórna hávaxta-
stefnunni og taka við styrkjum úr sjóbum skattgreið-
enda, sem einir bera einhverja ábyrgö í lýðveldinu.
OÓ