Tíminn - 18.01.1996, Side 5

Fimmtudagur 18. janúar 1996
Wrn&m
5
Ab spinna
blekkingavef
til ósigurs
Leikfélag Akureyrar: SPORVAGNINN
GIRND eftir Tennessee Williams.
Tennessee Williams er eitt af
stóru nöfnunum í bandarískri
leikritun á þessari öld. Líkt og
aörir höfundar, sem fylla þann
flokk, er viðfangsefni hans
mannlegir eiginleikar og á
hvern hátt persónur bregðast
við umhverfi sínu á mismun-
andi máta. Samband einstak-
linga og þá einkum einstaklinga
innan fjölskyldna eru þessari
kynslóð höfunda einnig hug-
leikið og hvernig nánir aöilar
beita klækjum og brögðum í
samskiptum sín á milli. Þetta er
aöferð þeirra til þess að skapa
nauðsynlega spennu á leiksvið-
inu og einnig til að beina at-
hygli áhorfenda að texta leik-
verkanna fremur en annarri
umgjörð sem leikritahöfundar
láta leikhúsinu eftir að skapa.
Oft er aðferðin fólgin í því að
tefla hnignun eldri gilda fram á
móti hæfni manneskjunnar að
bregðast við nýjum aðstæðum.
Að þessu leyti er Sporvagninn
Girnd eftir Tennessee Williams,
sem Leikfélag Akureyrar sýnir
nú á fjölum Samkomuhússins á
Akureyri, engin undantekning.
í verkinu leitast höfundurinn
að draga fram breyskleika
manneskjunnar sem birtist með
óvægnum hætti þegar álagið
verður mikið, og hann notar
breyskleikann einnig til að fjalla
um samband náinna einstak-
linga — í þessu tilfelli systra, af-
komenda auðugra plantekrueig-
enda við ósa Mississippifljóts.
Yngri systirin er löngu horfin til
nýrra heimkynna þar sem hún
er gift afkomanda pólskra inn-
flytjenda, en sú eldri er búin að
glata eignum sínum utan nokk-
urra kjóla og skartgripa vegna
lífsvenja fjölskyldunnar. Hún
hefur einnig glatað ástinni í
hjónabandi með samkyn-
hneigðum eiginmanni og í
framhaldi þess því sibferði sem
krafist er innan þeirrar þjóðfé-
lagsstéttar sem hún hefur taliö
sig til. í niðurlægingu sinni og
ráðleysi flýr hún á vit yngri syst-
urinnar þar sem hún upphefur
ýmsa leiki til þess að blekkja,
sýnast önnur en hún er, halda í
ímynd sem er horfin, en jafn-
framt tjá vandræði sín og leita
ásjár. Með pólskættuðum eigin-
manni yngri systurinnar og fé-
lögum hans af ýmsu sauöahúsi
skapar höfundurinn andstæður
sem nauðsynlegar eru þeim
leikfléttum er hann ber fyrir
áhorfendur.
Þótt verkið sé ritað á fimmta
áratugnum og frumsýnt í Bost-
on árið 1947, á það í raun fullt
erindi til samtímans, eins og
mörg þeirra leikhúsverka er
fram komu í Bandaríkjunum á
þessum tíma. Þótt ytri aðstæbur
og venjur samfélagsins hafi
breyst, þá eru hinir mannlegu
eiginleikar hinir sömu og um-
fjöllun um þá gefur verkunum
sígildan undirtón. í ritdómum
um Sporvagninn Girnd frá þeim
tíma má sjá lýsingarorð á borð
við „heitt", „skítugt", „ofsafeng-
ið" og „sársaukafullt, ljótt og
truflandi" en einnig „grípandi
og tilvalið til þess að hrista upp
í áhorfendum". Vissulega er tek-
ið á sársaukafullum vandamál-
um sem aldrei virðast umflúin í
mannlegum samskiptum og fátt
dregið undan.
Haukur J. Gunnarsson leik-
stjóri hefur kosið að sviðsetja
verkið í hinum upprunalega tíb-
aranda þess, þótt vissulega megi
telja freistandi að færa það nær
tíma og samfélagi áhorfenda,
því boðskapur þess er í raun
óháður tíma og rúmi. En þessar
sömu aöstæður gera stabfærslu
þess einnig óþarfa og undirstrik-
ar þab um hversu sígildan efni-
við er að ræba. Blanche DuBois
er hin fallna kona sem hefur
glatað öllu, veraldlegu sem sið-
ferðislegu — öllu öðru en að
spinna blekkingavef gagnvart
systur sinni og mági, en þó
einkum sjálfri sér í algerri ein-
semd þar sem hún er að lokum
dæmd til ósigurs. Rósa Guðný
Þórsdóttir fer með hlutverk
Blanche, og þótt hún hafi starf-
að með Leikfélagi Akureyrar um
Stanley (Valdimar Örn Flygenring) vaknar upp eftir erfiba nótt.
LEIKHUS
ÞÓRÐUR INGIMARSSON
nokkurra ára skeið, þá stígur
hún nú í raun sín fyrstu spor í
aðalhlutverki á leiksviði Sam-
komuhússins. Leikstjórinn fer
þá leið ab draga aðalpersónu
verksins skýrt fram, en stilla
öðrum til hliöar á leiksviöinu,
þannig ab á köflum er næstum
um einleik hennar aö ræða. Því
má segja að leiksýningin hvíli á
henni frá upphafi til enda. Engu
að síður nær Rósa Guðný að
gefa þessari ólánssömu konu
mjög ákvebna mynd. Þótt að-
stæðum Blanche sé stillt upp
með þeim hætti að þar fari hin
bersynduga mannvera í augum
samtímans, þá á hún í raun
stöbugt meiri samúð er á sýn-
inguna líður, þar sem hún kast-
ast í sífellu á milli ímyndana
sinna og óblíðra örlaga. Hlut-
verkið er mjög krefjandi og þótt
Rósa Guðný mætti ef til vill
sýna meiri kraft og trylling þeg-
ar hún sveiflast á milli rósrauðra
ímyndana og blákalds raun-
veruleika og niðurlægingar, þá
er þessi sýning engu að síður
leiksigur fyrir hana og vísbend-
ing hvers megi vænta af henni á
leiksviðinu, þegar persónusköp-
un og um túlkun tilfinninga og
skapgerðar er ab ræða.
Ónnur mikilvæg hlutverk eru
í höndum Bergljótar Arnalds og
Valdimars Arnar Flygenring.
Bergljót skapar hina systurina,
Stellu, sem fyrir löngu hefur
lagt fortíðina frá sér og sætt sig
við örlög sín sem eiginkona
óuppdregins, en skapmikils ibn-
verkamanns, sem einnig er
haldinn drykkju- og spilafíkn í
samfélagi vina sinna. Andstætt
við Blanche sættir Stella sig við
orðinn hlut og á því byggist
samspil þeirra og ekki síður tog-
streita. Valdimar Örn leikur
hinn pólskættaða Stanley Ko-
walski og gerir því skil eins og
hans er von og vísa, en hann
hefur sérhæft sig nokkuð í túlk-
un á harðjöxlum og karlremb-
um á leiksviði og í kvikmyndum
á undanförnum árum.
Önnur hlutverk eru mjög til
hliöar og reyna ekki um margt á
hæfni leikara. Þórey Abalsteins-
dóttir kemur þó fram á mjög
sannfærandi hátt í mismunandi
gervum tveggja roskinna
kvenna, en þótt þetta sé 46.
hlutverk hennar hjá Leikfélagi
Akureyrar á 40 ára leikferli, er
enn alltof snemmt að hún fest-
ist í líki öldunga á leiksviði.
Sýning Leikfélags Akureyrar á
Sporvagninum Girnd er í heild
vel heppnuð og efnið umhugs-
unarvert út frá sígildum spurn-
ingum um hið mannlega eðli og
samskipti tengdra en ólíkra per-
sóna. Ef nefna ætti stjörnugjöf,
er þrístirni ekki til of mikils
mælst, en freistandi að gefa ab-
alleikkonunni næstum fullt
hús. ■
Fréttabúi
Þegar ég var drengur ferðaðist ég
ásamt foreldrum mínum með afa
mínum og nafna, Eiríki Einars-
syni, um bernskustöðvar hans í
Mýrdal.
Þessum fallegu slóðum upp-
runa míns tengdist ég þar með
þeim böndum aö þykja vænt um
þær og virba.
Það var mér þess vegna ánægju-
efni þegar mér bauðst áskrift ab
litlu tímariti sem gefið er út í Mýr-
dalnum og nefnist Fréttabúi.
Eins og svo mörg hugtök ís-
lensks máls er nafnið lýsandi fyrir
það sem átt er við: Fréttabúi er sá
sem býr yfir fréttum.
Vel getur verið að ókunnugum
þyki lítið til ritsins koma. í því eru
ekki litmyndir, fyrirsagnir em litl-
ar en lesmál því meira og glæsi-
legar auglýsingar glanstímarit-
anna sjást ekki í Fréttabúa. Þar má
hins vegar auglýsa eftir hey-
vinnuvélum eða öðrum landbún-
aðartækjum eða selja slíka muni.
Það má lesa um fæðingar og
andlát Mýrdælinga, giftingar og
búferlaflutninga, útskriftir frá
menntastofnunum og annað sem
fólkið í Mýrdal vill vita og snertir
það upprunans vegna.
Sögulegir þættir eiga sinn stað
og mikinn fróðleik hef ég nýlega
lesið um þróun vélvæöingar í bú-
skap.
Því má svo ekki gleyma að birt
er efni úr fundargerbum sveitar-
stjórna og stuðlað þar með að
auknu og virku lýðræði, sem er
þar með sennilega meira en við
eigum að venjast sem búum á
(
s
Frá
mínum
bæjar-
dyrum
LEÓ E. LÖVE
höfubborgarsvæðinu.
Eins og ég sagði, kann sumum
að þykja lítið til Fréttabúa koma
og víst er að hvorki fer hann hátt
né mikinn til þess að fá aðra fjöl-
miöla til að vekja athygli á sér.
En þar með erum vib einmitt
komin að því sem mér finnst sér-
staklega heillandi við tímarit
þetta: Blaðið er skrifað, sett og
brotið um, því er dreift og hefur
skrifstofu á heimili útgefandans,
bónda á Skeiðflöt í Mýrdal og
konu hans.
Á tímum auðhyggju og neyslu-
kapphlaups finnast nefnilega enn
hugsjónamenn sem nenna að
leggja ab sér fyrir hugsjón sína og
nenna að vinna fyrir aðra án þess
að hugsa um fjárhagslegan af-
rakstur vegna þess að verðmæta-
mat þeirra er göfugra og snýst um
annað en það sem mölur og ryð
fá grandað.
Eg veit að Fréttabúi er fjárhags-
legur baggi á útgefandanum, en
af virðingu við þetta framtak
hans léttir fjölskyldan undir af
ráðum og dáð. Utanaðkomandi
aðstob fær hann svolitla, velunn-
arar láta birta eina og eina auglýs-
ingu og svo er stólað á áskrifend-
ur.
í hvert skipti sem Fréttabúi
berst mér í hendur er fyrsta hugs-
un mín aðdáun og gleði. Aðdáun
á eljusemi bóndans og gleði yfir
því að táp og fjör og frískir menn
skuli enn finnast hér á landi.
Frískir menn með hugsjónir.
Hér er ekki kröfugerð höfð
uppi, hér er hugsað stærra.
Fréttabúi er 10 ára um þessar
mundir og sannar það enn frekar
að hugsjónin er sterk.
Eyþór Ólafsson, ritstjóri og
bóndi á Skeiðflöt, verður 60 ára á
laugardaginn, þann 20. janúar.
Oska ég honum innilega til
hamingju með afmælið um leiö
og ég þakka fyrir mig. Áfram á
sömu braut! ■